Morgunblaðið - 27.09.1958, Síða 13

Laugardagur 27. sept. 1958
MORCUISBLAÐIÐ
13
— Þorsteirm
Erlingsson
Framh. af bls. 9
varð aldrei svo náinn, að ég geti
dæmt um hann út frá því, en mér
féll maðurinn Þorsteinn Erlings-
son ákaflega vel í geð og leið vel
nálægt honum, — alveg eins og
mér hafðj liðið er ég sem barn
og unglingur hafði lesið hin
fögru kvæði hans. Hin svæsnustu
ádeilukvæði hans höfðu engin á-
hrif á mig, blátt áfram af því, að
ég hafði ekki áhuga á því að
berjast gegn kirkju og kristin-
dómi og jafnframt af því ég sá
enga ástæðu til þess, að lofa ekki
hverjum manni að hafa sína skoð
un. Mér finnst, og hefur alltaf
fundizt, menn ættu að geta notið
til fulls hins dásamlega skáld-
skapar Þorsteins, án þess að hitt,
sem þeim kann miður að líka,
þurfi nokkuð að skyggja á. —
Séra Magnús Helgason segir, að
hann hafi sagzt „efa það í lengstu
lög, sem hann þráði heitast." Það
eru, sjálfsagt, nokkuð margir
menn, sem geta tekið undir þessi
orð skáldsins, — Tómasarnir. sem
þurfa að sjá og þreifa á, áður en
þeir trúa.
★
Ég hef skrifað þetta út frá sjón-
armiði samtíðar Þorsteins Erlings
sonar. Liðin er nú bráðum hálf
öld, frá því hann fór af þessum
heimi. Ótrúlega margt hefur
breytzt síðan og þá ekki sízt
hugsunarháttur manna, a. m. k.
þeirra, sem miðaldra eru og yngri
— raunar allra, sem ekki eru
steinrunnir sérvitringar. — í
skólum landsins læra börn og
unglingar ennþá nokkur hinna
gullfögru ljóða skáldsins og stöku
sinnum heyra menn þau sungin.
En unga fólkið les nú, yfirleitf,
ekki Þyrna, né aðrar ljóðabækur,
segja menn. Það les eitthvað
annað, eða þá ekkert. En
er munurinn, þegar öllu er á
botninn hvolft, svo mikill frá því
er var fyrir um 60 árum, þegar
Þorsteinn Erlingsson var upp á
sitt bezta og vakti mestan orr-
ustugný með ádeilukvæðunum og
unun og gleði með hinum krisfals
tæra skáldskap um sólskríkjuna,
ástina og vorið? Nú ies unga
fólkið einhver tímarit, sem marg-
ir telja siðspillandi, þá lásum við
neðanmálssögur sérprentaðar úr
blöðunum í Vesturheimi, flest
reyfara. Þó held ég að fólk hafi
þá, bæði gamlir og ungir, haft
meiri mætur á Ijóðmælum en nú.
En smekkurinn var oft lélegur.
Og ekki voru öll Ijóðmælin og
vísurnar, sem menn lærðu þá sið-
bætandi. —
★
En það er ekki, ætiun mín,
enda engin leið til þess nú, að
reyna að skrifa um áhrif þau, er
skáldskapur Þorsteins Erlingsson
ar hefir haft á kynslóð þá, er upp
hefur vaxið í landinu, síðan hann
kvaddi sér hljóðs á skáldaþmgi.
Sumir merkir prestar héldu því
fram, fyrir og um aldamótir., að
„guðleysiskvæði“ Þorsteins hefðu
haft áhrif á fólkið, svo að kirkju-
sókn hefði orðið minni. Ekki vai ð
ég þess var að svo væri hjá söfn-
uðum föður míns, meðan hann
var prestur á Mælifelli og Ríp,
en hann lét af prestskap 1904.
Þar var kirkjusókn ágæt. Ekki
efast ég þó um, að kvæði skálds-
ins hafi nokkru orkað, einkum
í þeim málum, sem nú eru nefnd
félagsmál. Þau hafa opnað augu
margra fyrir misrétti í þjððfé-
laginu, rangindum og hörku við
munaðarleysingja og orðið drjúg-
ur þáftur í því að vekja mannúð
gagnvart þeim er bágt áttu og
þurfti að hjálpa. Þannig hefur
Þorsteinn beinlínis prédikað í
anda Krists, þótt hann réðist í
orðj á kirkju hans. En það er
nú einmitt þannig með kirlcjuna,
að hún hefur ætíð verið stríðs-
kirkja og oft átt í vök að verjast.
Á þessu stríði og í því hefur hún
lifað og dafnað. Hættulegust hafa
verið hin innri mein, sem komið
hafa frá þjónum kirkjunnar
sjálfum, af því hafa margar grein
ar visnað á hinum mikla meiði,
sem Kristur sjálfur gróðursetti.
En einmitt þá og ætíð þá, hafa
komið afbragðsmenn, skáld og
sjáendur, eldheitir ofstopamenn
eins og Þorsteinn Erlingsson og
sniðið hinar fúnu og eitruðu grein
ar af lífsins tré. Sjálfsagt hefur,
oft, eitthvað lífvænlegt fylgt með.
En það virðist óumflýjanlegt. —
Þessi stutta grein mín rituð í
tilefni af aldarafmæli þjóðskálds-
ins Þorsteins Erlingssonar er í
flýti gerð. Til þess að gera hana
úr garði þannig tem verðugt
hefði verið, hefði ég þurft að hafa
miklu lengri tíma. Við samningu
greinarinnar hef ég notað margt
af því, sem merkir menn hafa
um Þorstein sagt og ég tel sann-
ast.
Vil ég enda þessar línur með
því erindi sem ég tel einna feg-
urst og tilþrifamest í skáldskap
Þorsteins Erlingssonar og jafn-
framt eitt hið rismesta, sem til
er í íslenzkum kveðskap:
Ó,þú fjalldrottning kær,
settu sannleikann hátt,
láttu hann sitja yfir tímanum
djarfan að völdum.
Svo að tungan þín mær
beri boð hans og mátt
eins og blikandi norðurljós fjarst
eftir öldum.
Vér öfundum soninn sem á þig
að krýna,
vér elskum hvern gimstein sem
þar á að skína.
Fram á tímanna kvöld
raðist öld eftir öld,
gamla ísland, sem tindtandi
stjörnur í krónuna þína.
Þorsteiim Jónsson.
Kaffisala
Kvenfélag Hallgrímskirkju
SEIMDISVEINN
óskast 1. október.
Coffred Bernhöft & Co. hf.
Kirkjuhvoli — Sími 15912
BíSageyms&a
tek bíla til vetrargeymslu.
Góð geymsla. — Sanngjarnt verð.
Gunnar Sveinsson, sími 32000
Vélritari
Æfður vélritari með góða málakunnáttu
óskast í ríkisstofnun. Umsóknir auðkennd-
ar „Ríkisstofnun — 7794“ leggist inn á af-
greiðslu blaðsins fytrir 5. október.
Vatnsrör
svört og galvaniseruð, nýkomin
Stærðir ¥2“ til 2“
Vatnsvirkinn hf.
Skipholti 1 — Sími 19562
hefur sína vinsælu kaffisölu í Silfurtunglinu í dag,
laugardaginn 27. september frá kl. 2—6.30 e.h.
Verið velkomin.
i
KAFFINEFNDIN.
Aðeins litið eitt nægir...
jbví rakkremið er frá
Dlátt OI\IO
skilar yður
HVÍTASTA ÞVOTTI
í HEIIVfl!
einnig bezt fyrir mislitan
cerebos I
HANDHÆGU BLÁU DÓSUNUM.
HEIMSpEKKT GÆÐAVARa
SAU
i
i
Heildsölubirgðir: Globus hf., Hverfisgötu 50, sími 17148
Gillette
Pað freyðir nægilega
þó títið sé tekið. Það er
í gæðaflokki með Bláu
Giliette Blöðunum og Gillette
rak vélunum. Það er framleitt
til að fullkomna raksturinn. Það
freyðir fljótt og vel . . . og inniheldur
hið nýja K34 bakteríueyðandi efni
sem einnig varðveitir mýkt
húðarinnar.
Reynið eina túpu í dag.
Gillette „Brushless“ krem, einni? fáanlegt.