Morgunblaðið - 20.11.1958, Qupperneq 8

8
M O R GTJ /V B l 4 Ð 1 Ð
Fimmtudagur 20. nóv. 1958
Vantraust er undirrót verstu
erfiðleikanna í
sambúð þjóðanna
Rœða Thor Thors um afvopnunarmálið
SÉR fer á eftir ræða sú, er
Xhor Thors, sendiherra, flutti á
Allsherjarþingi S.þ. um afvopn-
unarmálið:
Herra forseti:
Við erum nú komnir að loka-
þættinum í umræðunum og af-
greiðslu bins svokallaða afvopn-
unarmáls. Að þessu sinni gætu
ákvarðanir okkar vakið meiri
vonir en á mörgum undanförnum
árum. Það yrðu eigi færri en
þrír dagskrárliðir hjá stjórnmála
nefndinni, sem fjölluðu um hið
víðtæka og mikla afvopnunar-
mál. Stjórnmálanefndin ræddi
þetta mál nú í meira en þrjár
vikur og árangurinn er nú lagð-
ur fyrir þennan allsherjarfund.
íslenzka nefndin blandaði sér
ekki inn í umræðurnar í stjórn-
málanefndinni, og það af ýmsum
ástæðum. Þess vegna teljum við
rétt, að nota þetta tækifæri til
þess að skýra afstöðu okkar til
málanna í heild, og atkvæða-
greiðslur okkar sérstaklega að
því er snertir ýmsar hliðar þessa
mesta vandamáls vorra tíma.
Ýmsir fulltrúar hér kunna að
álíta, að smáþjóð eins og íslend-
ingar, sem hefur ekkert herlið,
eigi ekkert að hafa að segja um
afvopnunarmálið. En, góðir full-
trúar, er nokkur hér, sem dirfist
að halda því fram, að sprengjur,
sem kunna að falla yfir ísland,
ef til allsherjar brjálæðis stríðs
kynni að draga, mundu verða
nokkuð ilmbetri, heldur en
sprengjurnar, sem féllu yfir
Bandaríkin, Sovétríkin eða Bret-
landeyjar? Er það ekki augljóst
mál, að ef grimmdin brýzt út
óheft, þá mundi eyðileggingin
Og tortímingin, sem félli yfir land
mitt verða eins átakanlegt og al-
gjör, eins og hvarvetna annars
staðar og rústirnar yrðu þá svip-
aðar og þær rústir, sem yrði að
finna í Washington, Moskva,
París eða London. Við yrðum
vissulega allir fórnardýr rán-
fugla dauða og eiturvopna, og
það er skylda sérhvers fulltrúa
hér að vara við hættunum, og
beina öllum kröftum sínum í
þágu friðar og til eflingar frið-
samlegrar samvinnu og sambúð-
ar allra þjóða til þess að reyna
að forða heiminum frá dauða-
dómi styrjaldar.
í pólitísku nefndinni fengum
við til meðferðar margar álykt-
anir og tillögur, sem í fyrstu virt-
ust mjög frábrugðnar. En það
varð ljóst í hinum löngu umræð-
um, að flestar sendinefndirnar
stefndu að sama markmiði, og erf
iðleikarnir, góðu heilli, urðu ekki
eins ókleifir eins og í fyrstu
gat virzt. Aðal einkenni umræð-
anna var sú ósk, sem fram kom
hjá sérhverri sendinefnd, að til-
raunir með kjarnorku- og vetn-
isvopn yrðu stöðvaðar þegar í
stað.
íslenzka sendinefndin áleit, að
þingsályktunartillagan, sem bor-
in var fram af 17 ríkjum, þar á
meðal Danmörku, Noregi, Banda-
ríkjunum Brazilíu, Kanada, íran
og Síam, væri allra víðtæk-
ust, og benti til lausnar á flestum
sviðum hins víðfeðma afvopnun-
armáls. Við greiddum þess vegna
atkvæði með þeirri ályktun, og
við álitum að hún ætti forgangs-
rétt við atkvæðagreiðsluna. í
frystu grein þessara samþykktar
segir, að allsherjarþingið leggi
brýna áherzlu á það, að við samn
ivigana milli ríkjanna, sem hafa
KaupsýslumennJ
Simi 2-24-80
gjört tilraunir með kjarnorku-
vopn, leitist aðilar við á allan
hátt að reyna að ná skjótu sam-
komulagi um stöðvun tilrauna
með kjarnorkuvopn og koma á
raunhæfu, alþjóðlegu eftirliti
með því. Ennfremur segir, að
skorað sé á aðilana, sem að þess-
um samningum standa að gjöra
engar frekari tilraunir með kjarn
orkuvopn meðan á þessum samn-
ingum standi.
Við getum ekki lokað augun-
um fyrir staðreyndum heimsmál-
anna nú í dag. Skortur trausts
meðal kjarnorkuríkjanna er aðal
vandamál vorra tíma, og þetta
vantraust er undirrót verstu erf-
iðleikanna í sambúð þjóðanna.
Það er þess vegna Ijóst, að sér-
hvert samkomulag á milli stór-
Thor Thors sendiherra
veldanna kemur að vafasömu
gagni, og skapar ekki hið nauð-
synlega traust, nema samkomu-
lagið sé styrkt með öruggu, al-
þjóðlegu eftirliti. Þessa þýðingar
mesta atriðis er gætt í þeirri
ályktun, sem stjórnmálanefndin
hefur nú samþykkt samkvæmt
tiilögu hinna 17 ríkja.
Eins og kunnugt er, komu til
fundar í Genf. s.l. sumar sérfræð-
ingar frá 8 ríkjum þar á meðal
frá Bandaríkjunum og Sovét-
ríkjunum, til þess að kynna sér,
hvort það væri tæknilega kleift
að komast fyrir griðarof á vænt-
anlegu samkomulagi um stöðvun
tilrauna með kjarnorkuvopn.
Góðu heilli fór svo, að sérfræðing
arnir urðu einum rómi sammála
ura það, að þetta væri tæknilega
kleift og létu 1 ljósi þá skoðun,
ÖRN CLAUSEN
heraðsdómslögmaður
Málf'utnmgsskrifstofa.
Bankastræti 12 — Sími 18499.
Látið ekki
sambandið
við
viðskipfavini
yðar rofna
Mikilvægasti þátturinn í afkomu verzl-
unarinnar er að vera í góðum tengslam
við fólkið. — Hagsýnn kaupsýslumaður
auglýsir því að staðaldri í útbreiddasta
blaði landsins.
Frímerki
Sendi stór, falleg blóma-, dýra-
og íþróttamerki. Verð í dönskum
krónum, 1 dönsk kr. = 3 íslenzk-
ar. Borgist í ónotuðum, íslenzkum
frímerkjum.
ANDERS NIELSEN
Niels Bjerresvej 16,
Hajbjerg, Danmark.
I. O. G. T,
St. Andvari nr. 265
Skemmtun sjúkrasjóðs stúkunnar.
Sjkra- og minningarsjóðs frú
Guðrún-ar Clausen verður haldin
fimmtudagiinn 20. nóv. og hefst
ki. 8,45 stundvíslega. Skemmtiat-
riði: Tízkusýning. Spurninga-
þáttur: Kökubögglauppboð. Kaffi
og dans. Aðgangur 15,00 kr.
— Æ.t.
SKIPAUTGCRB RIKISINS
HERÐUBREIÐ
austur um land til Vopnafjarð-
•ar hinn 25. þ.m. — Tekið á móti
flutningi til Hornafjarðar, Djúpa
vogs, Breiðdalsvíkur, Stöðvar-
fjarðar, Fáskrúðsfjarðar, Borgar
fjarðar og Vopnafjarðar 1 dag og
árdegis á morgun. — Farseðlar
seldir á mánudag.
að eftirlit með kjarnorkutilraun-
um væri æskilegt. Þetta atriði
um eftirlit ætti þess vegna ekki
að verða málinu til hindrunar.
í þriðju grein ályktunarinnar
segir, að allsherjarþingið vilji
vekja athygli á því, að það sé
brýn nauðsyn að ná þegar sem
víðtækustu samkomulagi á ráð-
stefnunni, sem koma á saman í
Genf hinn 10. nóvember til þess
að kynna sér tæknileg ráð gegn
skyndiárás.
Hvað þessa ráðstefnu snertir
eigum við aðeins þess úrkosta, að
láta í ljós þessa von, eins og til-
laga Indlands og Júgóslavíu felur
í sér, og við höfum nú þegar sam-
þykkt.
Þriðja atriðið, sem fram kem
ur í ályktun hinna 17 ríkja og
tekið var upp samkvæmt tillögu
margra ríkja Suður-Ameríku, er
það, að óska þess, að því fé, sem
sparast við minnkandi vígbúnað
verði varið til aukinna framlaga
til að bæta lífskjörin í heiminum,
einkum þar sem fólkið bágast.
íslenzku sendinefndinni var það
ánægjuefni að greiða atkvæði
með þeirri tillögu, sem borin var
fram af Austurríki, Japan og Sví-
þjóð, sem sem látin var í Ijósi sú
von, að ráðstefnan um kjarnorku
tilraunir, sem nú er saman kom-
in í Genf megi ná þeim árangri,
er leiði til samkomulags allra
aðila. Þessari ályktun var ætlað
að vera málamiðlunar tillögu, en
það tókst ekki, en samt munum
við enn á ný greiða henni at-
kvæði. íslenzku sendinefndinni
var einnig ánægja að því að
greiða atkvæði með aðalefninu
í ályktun þeirri, sem írland bar
fram, þar sem vakin var athygli
á þeirri hættu, sem það felur í
sér, ef þeim ríkjum fjölgar, sem
eiga kjarnorkuvopn í fórum sín-
um, því að það gæti aukið við-
sjár í heiminum, gjört það erfið-
ara að viðhalda friðnum og skap-
að aukna örugleika á því að ná
allsherjar samkomulagi um af-
vopnun. Þetta er sannarlega
tímabær aðvörun, og það er aug-
ljóst mál að það gæti aukið hætt
una á atómstyrjöld, ef mörg riki
eignuðust atómvopn, þar sem það
kynni að leiða þjóðirnar í þá
freistni að vilja ógna óvinunum
með atómsprengjum.
Þar sem við höfum greitt at-
kvæði með öllum þessum álykt-
unum, þá álítum við, að ekki sé
ástæða til frekari ákvarðana á
þessu stigi og að svo komnu, og
þess vegna sátum við hjá við at-
kvæðagreiðsluna um það eina atr
iði í tillögu Asíu og Afríku, sem
til atkvæða kom í stjórnmála-
nefndinni, og sama munum við
gera hér á allsherjarþinginu í
dag.
Eins og öllum er kunnugt, þá
heifir verið algjör stöðvun á
störfum afvopnunarnefndar
þingsins. S.l. ár jukum við tölu
meðlimaríkjanna í þessari nefnd
úr 11 í 25 á þeim forsendum,
að allir gætu unað við þetta skipu
lag, og að afvopnunarnefndin
mundi þess vegna hefja störf sín
á ný. Þetta hefir algjörlega
brugðist. S.l. ár, er þetta mál var
til umræðu, taldi íslenzka sendi-
nefndin það vera vafasamt, að
nefnd samansett af 81 ríki væri
fær um að fjalla um hið mikla
vandamál afvopnunarinnar. Við
létum þó hins vegar það álit í
ljós, að það skipti ekki megin
máli hversu mörg ríki ættu sæti
í nefndinni. Við getum þess
vegna sagt, að við fögnúm því,
að samkomulag náðist í stjórn-
málanefndinni í gær um að setja
á laggirnar nýja afvopnunar*
nefnd, þar sem öll ríki Samein-
uðu þjóðanna eiga rétt á að sitja
og kynna skoðanir sínar og óskir.
Það er að sjálfsögðu á færi nefnd
arinnar sjálfrar að ákveða starfs-
reglur sínar þó að henni beri
að hafa til hliðsjónar 162. grein í
fundarsköpun þingsins. Það er
énnfremur réttur nefndarinnar
sjálfrar að ákveða, hvort hún
telur heppilegt að auðvelda að
tilnefna undirnefndir fárra með-
lima og nefndir sérfræðinga.
Það var góðs viti, þegar hin
breytta tillaga Indlands og Júgó-
slavíu í þessu efni hlaut stuðn-
ing bæði Bandaríkjanna og Sovét
ríkjanna, og við síðan samþykkt
um með 78 samhljóða atkvæðum.
Við höfum þess vegna enn á ný
skipulag og tæki innan Samein-
uðu þjóðanna til þess að vinna að
afvopnun, og það er nú á valdi
meðlimaríkjanna, sérstaklega þó
atómveldanna, að ákveða það og
sýna í verki, í hvaða tilgangi og
að hvað miklu leyti þau vilja not
færa sér þetta tækifæri til frið-
samlegra ákvarðana. Sá einhug-
ur, sem ríkti um þetta nýja skipu
lag getur gefið mannkyninu nýj-
ar vonir, en það getur einnig
leitt til mikilla og sárra von-
brigða.
Það getur oltið á störfum af-
vopnunarnefndarinnar, á afrek-
um hennar eða úrræðaleysi,
hvort mönnum auðnast framveg-
is að lifa án stöðugs ótta og skelf-
ingar, hvort þeim verður veitt
frelsi til að mega vænta betri og
öruggari framtíðar.
Eins ogégsagði áðanerörðugasti
hjallinn í heimsmálunum í dag
skortur á trausti milli stórveld-
anna. Ef aðeins væri unnt smám
saman að eyða því vantrausti
svo að eðlileg sambúð meðal allra
þjóða heimsins mætti takast, þá
mundi mannkynið vissulega geta
horft á móti bjartári framtíð á
þessari öld atómsins; möguleik-
anna til stórkostlegri afreka og
kjarabóta mannanna. Það verður
því að finna einhverja leið til
þess að eyða þessu vantrausti
Við vitum, að engin þjóð í heim-
inum vill stríð, því að fólkið
alls staðar hræðist það og hatar
það. Við verðum að finna leið
til þess að færa þjóðirnar saman
og nær hver annarri, og gefa
þeim tækifæri til þess að kynnast
betur.
Ég vil leyfa mér að bera fram
þá hugmynd, að það gæti verið
hið mesta heillaráð til að koma
á betri sambúð meðal þjóðanna
e allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna yrði boðið að koma til
fundar í Moskva árið 1959 eða
1960, því á þann veg yrði fólk-
inu í Austur-Evrópu gefin gost-
ur á að heyra raddir þjóðanna í
hinum vestræna heimi, og raun-
ar raddir allra þjóða heimsins á
þann sama hátt og fólkið í Banda
ríkjunum og Vestur-Evrópu á
þess kost að kynnast öllum hlið-
um á þessu óþolandi ástandi, sem
kallað hefur verið „kalda stríðið".
Er nú ekki kominn tími til, góðir
fulltrúar, að við reynum að
binda bráðan bug að því að af-
létta þessu óheilla ástandi, og
ættum við ekki í þeim tilgangi að
reyna að nota sérhvert tækifæri
og skapa ný og ný tækifæri fyrir
þjóðir heimsins til þess að kynn-
ast hver annarri betur.
„Saga Snæbjarnar í Hergilsey"
og „Siglingin til
KVÖLDVÖKUÚTGÁFAN á Ak-
ureyri gefur út í ár tvær nýjar
bækur. Hin fyrri er Saga Snæ-
bjarnar í Hergilsey rituð af hon-
um sjálfum. Birtist hún nú í
annarri útgáfu prýdd nokkrum
myndum og með nýjum formála
eftir Sigurð Nordal. Fyrri út-
gáfa hefur um langt skeið verið
ófáanleg.
Önnur bókin er Siglingin til
segulskautsins eftir norska heim-
skautafarann Roald Amundsen.
Segulskautsins"
Hana hefur þýtt Jónas Rafnar
læknir. í þessari bók segir Am-
undsen frá því er hann fyrstur
manna sigldi vestur fyrir megin-
land Ameríku, norðanvert og allt
til Kyrrahafs. í þessum leiðangri
var hann þrjú ár, og segir frá
ferðalögum þeirra félaga um
heimskautslöndin og rannsókn-
um þeirra. Amundsen kynntist
Eskimóum náið og segir og ýtar-
lega frá öllu hátterni þeirra og
siðum