Morgunblaðið - 24.12.1958, Blaðsíða 14

56
MORGVNRLAÐ1Ð
Miðvikudagur 24. des. 1958
Jdnas
smásaga eflir Björn J. Blöndal
Sl.ATTUKINN er að hefjast. Nýi
kauparaaðurinn er kominn. Hann
gengur með orfið sitt út í varp-
ann. Brýnir ljáinn og fer að slá.
Á I-augardaginn var sleginn dá-
lítill blettur í varpanum. Það er
gömul venja að hef ja sláttinn jafn
an á laugardegi. Því fylgir lán.
En það skiptir engu máli hvor'.
bletturinn, sem sleginn er, er stór
eða lítill.
Nú er mánudagsmorgunn. í gær
kom kaupamaðurinn. Hann heitir
Jónas.
Jónas er sjómaður, hár og þrek-
lega vaxinn. Hann er með rauð-
leitt alskegg, sem er farið að
grána.
Börnunum á bænum þykir Jón-
as undarlegur í gönguiagi. Hann
lyftir fótunum svo hátt við hvert
skref og riðar við. Drengirnir taka
þetta göngulag eftir Jónasi. Þeir
arka til og frá um vaipann með
hendur í vösum og lyfta fótunum
hátt. Þeim finnst svo mannalegt
að ganga svona.
Jónas brýnir ljáinn, horfir á
drengina svoiitla stund og segir
svo:
„Stígið þið ölduna, drengir mín-
ir. Það veitir ekki af að læra það
ungur“.
Jónas er barngóður eins og flest
ir sjómenn. Það er eins og hið
mislynda haf fóstri í sákim þeirra
þrá til að vernda það, sem veikt
er og viðkvæmt.
Börnin færa Jónasi litla skatt-
inn út í slægjuna. Hann vill hafa
það svo.
Hann lætur skálina hvíla á orf-
hælnum og borðar hræringinn
þegjandi. Að því loknu tekur hann
upp úr vasa sínum rauðan vasa-
klút, þurrkar sér um munninn,
fær börnunum skálina og segir:
„Guð-Iaun fyrir matinn“. Svo fer
hann aftur að slá.
Jónas er frekar fámáll maður í
umgengni við fullorðið fólk. En
við börnin er hann ræðinn og seg-
ir þeim sögur.
Á sunnudögum sitja þau oft hjá
honum í hlöðunni. Hann segir
þeim frá fjarlægum löndum og
hinu víðáttu-mikla hafi. En kær-
asta umtalsefni Jónasar er þó
lúðuveiðar. Lúðuveiðar með hand-
færi. Stundum fá þær sögur ævin-
týralegan blæ:
Einu sinni var Jónas á lúðu-
veiðum. Já, það var rétt fyrir
Jónsmessuna. Hann hafði fengið
tvær litlar lúður og varð svo ekki
var langa hríð. Þá var það að
hann hélt að færi sitt hefði fest
í botni. Hann reyndi að losa það
með öllum þeim ráðum sem hann
kunni, en árangurslaust. Þá var
ekki um annað að gera en slíta
færið. En þegar Jónas tók á fær-
inu af öllu afli, þá hreyfðist það
og Jónas .var ekki í vafa um að
hann hefði fest í stór-lúðu.
Marga stór-lúðuna hafði Jónas
veitt, en þessi tók þeim öllum
fram að afli og spretthraða. Hún
kom í einu vettvangi upp á yfir-
borðið, lamdi bátinn með sporð-
inum svo brakaði í hverju tré. —
Þaut svo með ógnar hraða niður
í sextugt dýpi. Þetta gerði hún
aftur og aftur og viðuroignin stóð
í margar klukkustundir. Lúðan
var farin að þreytast. Þá kom
hún einu sinni enn upp á yfir-
borðið, spýtti út úr sér önglinum
og hvarf glottandi í djúpið.
Jónas var alveg viss um, að
þetta hefði verið lúðumóðirin. Og
sagði það lán, að hann veiddi
ungur. Þegar hann fer úr kaupa-
vinnunni ætlar hann að hafa með
sér nokkra litla sjóbirtinga og
einn lax. Sjóbirtingunum ætlar
hann að beita í- heilu lagi. En
skera laxinn í stykki.
Jónas segir að lúðan syndi
stundum alveg í yfirborðinu í
stór-hópum og eigi það þá til að
stökkva upp úr sjónum. Þetta ger
ir hún aðeins þegar mannskaða-
veður er í nánd.
Einu sinni var Jónas að sigla
heim af lúðuveiðum. Þá vissi hann
ekki fyrr en að allt í einu var
orðið krökt af lúðu upp um állan
sjó. Þær hringsóluðu umhverfis
bátinn og fleyttu kerlingar á öld-
unum.
Ekki lét Jónas lúðuna glepja
för sína og sigldi báti sínum heil-
um heim. Hann fór ekki á sjó í
marga daga á eftir en það gerðu
aðrir og hlauzt mannskaði af.
Af kynjadýrum sævarins telur
Jónas sæslönguna lang-merkileg-
asta. Hann hefur svo gott sem séð
hana sjálfur, því langafi hans sá
hana einu sinni.
Langafinn var þá í hákarla-
legu djúpt ét af Vestfjörðum og
ekki langt frá ísbrúninni. Skip-
stjórinn á skipinu því, var mesti
Allt í einu keyrðu þeir busl við
borðstokkinn og þungan, sogandi
andardrátt. Svo sáu þeir dáfrítt
höfuð gægjast upp fyrir borð-
sfokkinn, einmitt þar Sem romm-
kvartilið var geymt.
Þeir félagarnir þekktu þegar,
að þetta var sjöslangan stóra. -
Enda er það aumur sjómaður, sem
ekki þekkir hana í fyrsba sinn og
hann sér hana.
Þeir höfðu .ekki horft lengi a
sjóslönguna þegar hún glennti
upp ginið og greip rommkvartilið
á milli tanna sér. Þeir sáu hana
blása sponsið úr kvartilinu og
hvolfa í sig romminu.
Þegar hún var búin að tæma
kvartilið, skilaði hún umbúðunum
á sama stað. En sponsið var farið
veg allra vega.
Jónas gerir fleira fyrir börnin
en segja þeim sögur. Hann smíð-
ar fyrir þau skip með rá og reiða.
Skip, sem geta siglt á tjörnum og
lækjum.
Jónas tyggur skro og getur
spýtt ótrúlega langt. Stundum
spýtir hann yfir öxl sér. Dreng-
imir taka þessa íþrótt eftir Jón-
asi og ná furðanlegum árangri.
Þeir eru sannfærðir um, að þegar
þeir eru orðnir nógu gamlir til að
svíðingur. Þé að hann ætti fullt! geta tuggið skro, þá geti þeir
hana ekki. Því ef hann hefði náð
henni, þá hefði öll lúða horfið af
miðunum hans.
Kæmi það aftur fyrÍT, að lúðu-
móðirin tæki beitu hans, þá ætl-
aði Jónas tafarlaust að skera á
færið. Og ekki mundi hann verða
í vandræðum með að þekkja lúðu-
móðurina, ef hann sæi hana aft-
ur. Glottinu hafði hann ekki
gleymt.
Jónas segir að bezta beitan fyr-
ir lúðuna sé lax og nýrunninn sil-
romm-kvartil, þá tímdi hann ekki
að gefa sjálfum sér eða öðrum
bragð af því. Hann sagðist hafa
það með, ef þeir lentu í hrakning-
um.
Svo var það einu sinni að lang-
afinn og félagi hans voru á vakt,
að næturlagi. Þetta var að vorlagi
rétt fyrir sólaruppkomuna. Þeir
voru hálf-syfjaðir því að þeir
höfðu verið í óðum hákarli í tvo
sólarhringa áðar en þeir fóru á
vaktina.
Óskum viðskiptavinum vorum
9

le&ilecjra jóía
faróceló Loman di áró
(jtkLf fói!
Farsælt komandi ár.
Þökkum viðskiptin á því liðna.
MELABÚÐIN.
með þökk fyrir viðskiptin á líðandi ári.
GEISLAHITUN h.f.,
Brautarholti 4, Reykjavík.
Pósthólf 167. Sími 19804.
Símnefni: Geisli.
Jtvegum frá viðurkendustu erlendum
framleiðendum með styðstum afgreiðslu-
tíma og lægsta verði: Koparpípur í öllum
þykktum og styrkleikum. Messengstengur
í öllum gildleikum. önnumst hitalagnir í
hvers konar byggingar. Framleiðum mót-
straums- og baðvatnshitara. Veitum tækni-
legar leiðbeiningar um val á tækjum og
fyrirkomulag hitalagna.
spýtt jafnvel lengra en Jór.as.
Jónas fer úr kaupavinnunni i
sláttulok. Hann ætlar að koma aft
ur næsta sumar. En hann kemur
ekki.
Börnunum er sagt að bróðir
Jónasar hafi dáið. Og Jónas hafi
tekið börnin hans að sér og ann-
ist þau. Þau eiga hvorki föður
eða móður á lífi.
Mörg ár eru liðin. Unglingarn-
ir hafa ekki gleymt Jónasi. Það
sem æskan dáir og tekur tryggð
við, gleymist ekki. Árin færa sög-
ur hans í annan búning. Og það
verður varla íþrótt lengur að
spýta langt.
Ungur maður gengur eftir
steinlagðri götunni. Honum finnst
vorloftið dásamlegt, þó það sé eitt
hvað blandað borgarryki. Hann
er á leið ofan að sjónum, til að
anda að sér fersku sjávarlofti og
horfa á skipin.
Þegar hann á skammt ófarið
" i
(JLiiLcf fót!
Gott og farsælt nýtt ár,
þakka viðskiptin á því liðna.
Prentstofa
Helga Sessehussonar
Brautarholti 22
l (jtekhq fól!
} "
(. HOOVER-verkstæði^
Bjargarstíg 15
( CjLkLf fó(!
PENSILLINN
Laugavegi 4

Björn J. Blöndal
höfundur sögunnar
að sjónum sér hann gamlan
mann koma gangandi á móti sér.
Hann þekkir fljótlega að þarna
er Jónas kominn.
Jónas er klæddur vinnufötum,
eins og venjulega. En það er eitt-
hvað í fasi hans, sem hinn ungi
maður kannast ekki við. Hann
verður þó fljótlega áskynja hvað
það er, er þeir hafa heilsazt. Bróð
ursonur Jónasar er veikur. Jónas
hefur farið að leita læknis, en
læknirinn ekki verið við.
Og nú er Jónas í stökustu vand
ræðum. Ef það væri stór-lúða, sem
hann væri að glima við, þá væri
nú allt í lagi. En veikindi. Það
er nú annað mál. Og þá fer nú
gamanið af, þegar vessarnir í lík-
amanum ruglast saman.
Ungi maðurinn hefur nýlokið
læknisnámi. Hann gengur heim
með Jónasi. Á leiðinni ræðir Jón-
as við hann um blóðtökur.
Blóðtökur. Já, það voru nú lækn
ingar.
Einu sinni varð faktorinn
heima vitlaus. Þá var sent eftir
blóðtökumanni, sem tók honum
ærlega blóð. Og þessi lækning
heppnaðist svo vel að eftir að-
gerðina var faktorinn ekki vit-
lausari en venjulega.
Annar afntogaður læknir átti
danskar blóðsugur í glasi. Þær
voru flestra meina bót.
Og kerlingin hún Kristín var
vön að taka sjálfri sér blóð, ef
hún varð lasin. Svo nuddaði hún
sárið upp úr mold, sem vallhumall
hafði vaxið í. Kerlingin varð
nærri hundrað ára.
Bróðuisonur Jónasar var mjög
veikur. Ungi læknirinn var í eng-
um vafa að um bráða botnlanga-
bólgu væri að ræða. Hann sagði
Jónasi, að tafarlaus skurðaðgerð
væri nauðsynleg. Svo útvegaði
hann hinum veika manni sjúkra-
bíl og fylgdi honum í spítalann.
Aðgerðin tókst vel og bróður-
sonur Jónasar náði sér „ð fullu.
En þetta atvik varð til þess að
treysta vináttuböndin að nýju
milli Jónasar og þeirra, er hann
sagði sögurnar forðum í hlöðunni.
Því hinn ungi læknir var einn af
þeim, er hlustað hafði á sögur
hans.
Enn hafa árin liðið. Húsið hans
Jónasar stendur , útjaðri borgar-
innar, ekki langt frá sjónum. —
Þetta er lítið hús. Hliðar þess eru
klæddar hvítmáluðu bárujárni og
þakið er rautt.
Malarborinn gangstígur liggur
heim að húsinu. En beggja megin
við gangstíginn eru kartöflu- og
gulrófubeð. Það er aldingarðurinn
hans Jónasar. Svo var hann van-
ur að kall-a hann.
I litlu herbergi uppi á lofti
liggur Jónas í rúminu. Andlitið er
glaðlegt og augun eru vinaleg eins
og áður. En það er eins og rödd
hans eigi eitthvað af viðkvæmni
og trega farfuglanna í blæbrigð-
um sínum.
Gegnum opinn glugga streymir
haustloftið, svalt utan frá sjón-
um.
Jónas seilist undir koddann
sinn og nær þar í færi með sökku
og öngli á. Hann greiðir færið
vandlega ofan á sængina og renn-
ir svo færin^ ofan fyrir rúmstokk-
inn.
Bros færist um andlit hans og
bann keipar hægt og rólega.