Morgunblaðið - 09.01.1959, Síða 6

6
MORCUNfíLAÐlÐ
Föstudagur ‘an 1959
1958 - AR MIKILLA ATAKA
ÞEGAR litið er yfir atburði
ársins 1958 í heild, má
segja að það sem setji
svip sinn á það sem gerðist í
milliríkjamálum, séu hin áfram-
haldandi átök milli austurs og
vesturs, átökin milli hinna
tveggja kerfa, hins frjálsa heims
annars vegar og hins vegar þess
hluta sem kommúnistar ráða yf-
ir. Kalda stríðið hefur haldið
áfram og stundum hefur virzt
svo sem það ætlaði að breytast
í blóðuga bardaga, þó betur hafi
farið en á horfðist.
★
Sumir stjórnmálaritarar benda
á, að þó engar stórbreytingar
hafi orðið á árinu 1958 og ástand
kalda stríðsins hafi haldist í stór-
um dráttum, þá sé að því að gæta,
að alltaf verði styttra og styttra
á milli þess að upp komi einhvers
konar ágreiningur eða deiluefni,
sem stefnt gæti friðnum í hættu.
Að vísu er ennþá mikið talað
um friðsamlega sambúð hinna
tveggja kerfa í veröldinni og enn
ræðast vestrænir menn og Rússar
við innan ramma Sameinuðu
þjóðanna og í Genf þar sem setið
er við sama borð og talað um
möguleika á að hætta tilraunum
með -jarnorkuvopn og annað því
um líkt. En þrátt fyrir þetta hef-
ur, eins og áður hefur verið sagt,
stundum litið svo út sem allt
ætlaði að fara í bál og brand á
árinu sem leið og er að minnast
þess, þegar borgarastríðið braust
út í Líbanon og byltingin í írak.
f>á landsettu Bandaríkjamenn her
menn í Libanon og Bretar sendu
her inn í Jórdaníu til hjálpar
Hussein konungi. Því er ekki að
neita að um tíma leit svo út sem
nú drægi til stórfellds hernaðar
en skjótt kom í ljós að stórveldin
vildu ekki láta þetta verða tilefni
til meiriháttar átaka og fór svo
eftir skamma stund að kalda
stríðið hélt áfram og átökin fyrir
botni Miðjarðarhafs, bæði aftan
og framan við tjöldin, án þess
að til vopnaviðskipta drægi.
★
Varla voru herbrestirnir fyrir
botni Miðjarðarhafs liðnir hjá,
þegar kínversku kommúnistarnir
tóku að skjóta á eyjuna Quemoy,
sem Formósustjórn Chiang Kai-
Cheks hefur á valdi sínu. Banda-
ríkjamenn höfðu nú mikinn flota
tilbúinn, ef til átaka drægi og
svo virtist í bili sem hér kynni
að blossa upp alvárleg styrjöld.
En fallbyssudrunurnar við Que-
moy-eyju hljóðnuðu bráðlega og
sama kalda stríðið heldur nú
áfram á þessu svæði, eins og áð-
ur. Það fór þarna svipað eins og
fyrir botni Miðjarðarhafs, að í
orði kveðnu er allt með kyrrum
kjörum en undir niðri er bálið,
sem hvenær sem er getur brotizt
út til yfirborðsins.
★
Enn er það í fersku minni,
þegar Stalin reyndi að hrifsa til
sín alla Berlín með því að loka
samgönguleiðum til hennar. Þessu
var forðað með „loftbrúnni“ svo-
kölluðu, þegar bandamenn tóku
sig saman um að flytja loftleiðis
allt sem þurfti til borgarinnar.
Nú virðist svo sem stjórn Krús-
jeffs vilji með nýju móti reyna
að ná yfirráðum yfir Vestur-
Berlín og innlima þannig borg-
ina alla í Austur-Þýzkaland.
Rétt fyrir nýárið lýstu vestrænu
þjóðirnar yfir, að þær mundu
ekki sætta sig við það, ef Rúss-
ar reyndu á einn eða annan hátt
að sölsa undir sig yfirráð í Vest-
ur-Berlín og yrði það talin næg
stríðsorsök, ef rússneska stjórnin
gerði tilraun til slíks. Enn er
ekki séð hvað úr þessu máli verð-
ur endanlega. Eftir því sem fregn
ir herma frá komu Mikojans til
Bandaríkjanna nú síðustu dag-
ana, þá er ekki svo að sjá sem
Rússar hafi enn látið af hugmynd
um sínum um að ná tangarhaldi á
Vestur-Berlín. En í orði kveðnu
er það þó enn samt svo, að sama
ástand helst þar í borginni og
áður, og er hér en* hið sama
fyrirbæri á ferðinni, að hvenær
sem er getur nýtt vandræðaá-
stand komið upp og grundvöllur-
inn fyrir friðnum er á margan
hátt veikur.
★
Þegar litið er yfir seinasta ár,
er þess líka að minnast að ný
skipan komst á stjórnmál í Frakk
landi. Hið svonefnda 4. lýðveldi
leið undir lok við lítinn orðstír,
en við tók 5. lýðveldi de Gaulles,
sem svo hefur verið nefnt. Enn er
of snemmt að leggja nokkurn
dóm á, hvernig hin nýja skipan
í Frakklandi tekst, en það mun
framtíðin leiða í Ijós. Það er víst
að franska þjóðin var orðin leið
á hinum sífelldu deilum og krít-
um innanlands, og loks braust
svo út uppreisn meðal hermann-
anna frönsku í Alsír, sem varð
til þess að de Gaulle var kallað-
ur til stjórnar, en hann er nú
orðinn fyrsti forseti 5. lýðveld-
isins, eftir að ný stjórnarskrá
hefur verið samþykkt.
★
Ekki verður litið yfir árið 1958
án þess að augunum sé rennt
austur til Kína, en þar eru nú að
gerast hinar örlagaríkustu atburð
ir. Stjórnin þar hefur tekið þá
stefnu að þjóðnýta landbúnaðinn
á miklu hraðari og róttækari hátt
en rússnesku kommúnistunum
nokkurn tíma datt í hug. Þegar
þess er minnst að Stalin lét þau
orð falla, að þjóðnýting rúss-
neska landbúnaðarins hefði kost-
að meiri fórnir en þær sem Rúss-
ar færðu í seinni heimsstyrjöld-
inni, geta menn rennt grun í,
hvaða fórnir Kínverjar verða að
færa í sambandi við hina nýju og
hröðu þjóðnýtingu landbúnaðar-
ins.
Kínverjar finna mikið til sín og
þá dreymir stóra drauma. Það er
ekki yafi á því, að Kínverjar
telja að Rússar séu hvergi nærri
þeir einu sem hafi höndlað allan
sannleika í sambandi við komm-
únismann og framkvæmd hans.
Kínverjar ætla að þar megi þeir
Heimsóknin
vel leggja orð í belg. Telja margir
að hér blasi við mikill ágrein-
ingur milli Rússa og Kínverja
og að hann kunni að koma fljót-
ar í ljós en margan hefur órað
fyrir. En einnig hér er allt í
deiglunni og erfitt að spá og
ómögulegt að ræða. Árið 1958
hefur visað hér nokkuð fram á
við um það hvað verða vill, en
þó er ómögulegt enn að segja,
hvaða stefnu málin kunni að
draga með Rússum og Kínverj-
um innan fyrirsjáanlegs tíma.
Víða var mikil ókyrrð og órói
á árinu og á það ekki síst við um
ýms lönd í Asíu og Afríku. Stjórn
irnar í Burma, Thailandi, Paki-
stan og Sudan féllu og mikil átök
urðu í Indónesíu, þar sem blóðug
borgarastyrjöld braust út. í öllum
þessum löndum má segja, að flest
sé á hverfanda hveli og megi
vænta þaðan nýrra tíðinda á hinu
nýbyrjaða ári.
Fréftabréf úr Holfahreppi
MYKJUNESI, 5. jan. — Árið sem
nú er á enda runnið var um
margt sérstætt og eftirminnilegt
fyrir margra hluta sakir. Vetur-
inn fremur harður frá áramótum
og fram undir vor, svo að mjög
gáfust upp hey. Maímánuður var
einn hinn harðasti um langt bil
og jörð gróðurlaus fram í júní.
Sláttur hófst í seinna lagi og
spretta um eða undir meðallagi,
en nýting heyja með afbrigðum
góð, stöðugir þurrkar fram í
öktóber. Fénaðarhöld urðu yfir-
leitt góð hér um slóðir, en lömb
reyndust í lakara lagi til frálags.
Aftur á móti varð kartöfluupp-
skera yfirleitt góð og stóðu kart-
öflugrös ófallin í görðum fram í
október. Haustið var gott og
hlýtt fram í desember, svo að fé
var ekki tekið á gjöf fyrr en á
skrifar ur
daglegq lífinu
y>«'
inu j
Regnbogi af tungli.
Eftirfarandi frásögn barst mér
frá Sn. J.:
„jt|EGAR ég, eins og allir út-
" varpshlustendur, fékk tæki-
færi til að dást að því hvernig
Hjörtur hinn tunglfróði (og raun
ar ákaflega margfróði) svarar
vandasömum spurningum, kom
mér til hugar að segja frá regn-
boga, er ég eitt sinn sá eftir dag-
setur. Það var 13. desember 1935.
Ég var stundarkorn niðri í búð
(bókaverzlun minni, sem þá var)
og bar svo við að G. E. Selby,
sem fjlödi Reykvíkinga áreiðan-
lega man eftir, bæði frá þeim
tíma og svo frá stríðsárunum,
kom þar inn. Nýlega hafði ég ver-
ið heima og vissi að húsfreyjan
ætlaði að fara að baka kökur.
Þurfti ekki að efa, að Selby
mundi koma það vel að fá heitar
enskar kökur, svo að ég sagði, að
við skyldum fara heim og fá
okkur tesopa. Þegar við gengum
vestur Túngötu, tókum við eftir
því, að regnbogi var á lofti i suð-
urátt, en þetta hefur líklega verið
nálægt kl. 5, eða milli kl. 5 og 6.
Minnir mig að regnborginn væri
vestanhalt við Keili að sjá.
Þessa sjón hefi ég ekki séð í
annað sinn. En hvenær sem ég
dvelst í Englandi, les ég gjarna
The Times, og mundi sannast
að segja ávallt lesa það blað ef
það væri ekki of dýrt fyrir mig,
því ekki á það sér neinn líka.
í einhverri utanför minni núna á
síðustu árum, las ég þar i bréfa-
dálkunum frásögn manns, er séð
hafði regnboga að næturlagi.
Hans frásögn var nákvæmari en
mín, eftir svona langan tíma“.
Ömurleg bið.
NÝLEGA hitti ég kunningja
minn, sem var að koma norð-
an af Akureyri úr jólafríi. Barst
talið að ferðalaginu að norðan
og norður, en þangað hafði hann
flogið. Kom þá i ljós, að ferðin
norður hafði verið vægast sagt
óþægileg. Við sliku má að vísu
alltaf búast, þegar flogið er milli
staða hér á landi yfir vetrarmán-
uðina, en þessa ferð held ég að
hefði mátt gera miklu minna ó-
þægilega.
Þannig var mál með vexti, að
ekki var hægt að lenda á Akur-
eyri og þar eð vélin átti líka að
fara til Egilsstaða, var lent þar
fyrst. Völlurinn þar var þá svo
slæmur, að sópa þurfti af honum
snjó eða eitthvað þess háttar, áð-
ur en hægt var að flúga upp af
honum. Af þessum ástæðum biðu
farþegarnir þarna í fimm tíma.
Við því var að sjálfsögðu ekk-
ert að gera.
En þessa fimm tíma biðu þeir í
óupphituðum skúr, þar sem
hvorki var hægt að fá vott né
þurrt, og var ekki leyft að
skreppa niður að Egilsstöðum, til
að fá sér kaffisopa, þó það sé
skammt frá. Fyrir þessu kunna
að vera einhverjar ástæður, en
í hópnum voru tvær konur með
líil börn. Börnin voru fljótlega
búin af pelanum sínum, en ekki
var hægt að fá mjólk fyrr an
eftir talsvert þóf. Þá var loks ek-
ið á nokkrum mínútum niður að
Egilsstöðum eftir henni. Hrein-
ustu vandræðum olli það líka,
þegar þurfti að skipta á börn-
unum, bæði vegna kulda og
einnig vegna þess, að hvergi var
hægt að leggja þau frá sér. Ekki
veit ég hvort stólar voru þarna
af skornum skammti í þetta sinn,
en í sumar beið þarna hungraður
farþegahópur hálfan dag, og
fengu aðeins sumir sæti.
Biðin á flugstöðinni var sem
sagt eins ömurle'g og frekast er
hægt að hugsa sér. Að sjálfsögðu
megum við ekki gera kröfur til
þess að fyrsta flokks aðbúnaður
sé við litla flugvelli úti á landi
— ekki eihu sinni sæmilega góður
aðbúnaður. En þar sem farþegum
er ætlað að bíða tímunum sam-
an, verður að vera hlýtt, og þegar
um svo langa bið er að ræða,
hljóta að vera einhver ráð með
þó ekki sé nema kaffisopi handa
fullorðnum og mjólk handa börn-
um, ef ekki er hægt að eyða hálí
tíma í að koma þeim á sta&. b«r
sem slikt er á boðatóium.
jólaföstu. Síðan hefur yfirleitt
verið kalt í veðri, oft allmikið
frost og norðan næðingur.
Framkvæmdir voru hér með
svipuðu móti og áður, bæði rækt
unar- og byggingar. Alltaf er
eitthvað af peningshúsum í bygg
ingu, en ræktunarframkvæmdir
ef til vill heldur minni síðustu
árin. En það sem einna eftir-
minnilegast verður í eftirmælum
ársins er hin mikla dýrtíðaralda,
er flæddi yfir landið síðari hluta
ársins og lenti með heljarþunga
og í sívaxandi mæli á landbúnað
inum. Er það víst að til að ráða
bót þar á duga ekki niðurgreiðsl-
ur og eftirgjafir, þar sem rekstr-
arvörur landbúnaðarins hafa
hækkað svo gífurlega í verði.
Og nú er nýtt ár byrjað, það
er heldur kuldalegt og í dag er
kaldasti dagur vetrarins. En hvað
um það, með hækkandi sól fá
menn kannski meiri trú á að úr
rakni. Og um eitt munu allir ís-
lendingar vera sammála og það
er um óskina um betra stjórnar-
far á nýbyrjuðu ári, en við átt-
um við að búa á árinu sem leið.
— M. G.
Glsli Kristjánsson
heiðraður
HINN 12. desember sl. sæmdi
Friðrik IX Danakonungur Gísla
Kristjánsson ritstjóra, Búnaðar-
félagi íslands, riddarakrossi
Dannebrogorðunnar. (Frá danska
sendiráðinu)
Gagnkvæiitur
löndunarsamning-
ur milli kaupstaða
NESKAUPSTAÐ, 7. jan. — Út-
gerðarfélög togaranna Brimnes á
Seyðisfirði og Gerpis hér í Nes-
kaupstað, hafa gert með sér gagn
kvæma löndunarsamninga. Eru
þeir í því fólgnir, að togararnir
skuli koma við á báðum höfnum
er þeir koma með karfaafla af
Fylkismiðum við Nýfundnaland.
Samningur þessi er hagstæður
fyrir baða aðila, því Seyðfirðing-
ar hafa eigi vinnuafl nægilegt
til þess að anna þar meiri fisk-
förmum en 80 tonna. Hér á Norð
firði munu koma til vinnslu 180
til 250 tonn af karfa í hverri
veiðiför skipanna. Hér veldur
það erfiðleikum að vinna úr 250
tonna togarafarmi, þó það hafi
verið gert í eitt skipti nú í haust.