Morgunblaðið - 13.01.1959, Síða 3

Þriðjudagur 13. jan. 1959
MoncinsnL 4ðið
3
Rósturnar i Leopoldville
Úr bréfi frá Þorsteini E. Jónssyni, flugstjóra
1 GÆR barst Snæbirni Jóns-
syni bréf frá Þorsteini syni
sínum, sem er búsettur í
Leopoldville í Belgisku
Kongó ,starfandi flugstjóri
hjá belgíska flugfélaginu
SABENA. Segir Þorsteinn í
bréfinu frá óeirðunum, sem
urðu á dögunum í Leopold-
ville og hefur faðir lians góð-
fúslega leyft blaðinu að birta
þann kafla bréfsins, en það
er dagsett hinn 7. jan.
Þið þarna heima eruð sjálf-
sagt búin að frétta í gegnum út-
varp og blöð um „heljarmiklar"
óeirðir hérna í Leopoldville. Má
búast við að slíkar fréttir ýkist
talsvert í meðferð, og oftast verða
atburðirnir miklu verri séðir úr
fjarska en þeir eru í raun og
veru. Auk þess má telja nokkurn
veginn víst að ýmsir aðilar reyni
að gera sér pólitískan mat úr
þessu með reyfaralegum frásögn-
um um múgmorð, nýlendukúgun
og annað slíkt.
Það sem hér hefir gerzt er alls
ekki eins alvarlegs eðlis og í
fyrstu kann að hafa virzt. Mun
ég nú reyna að lýsa því í megin-
atriðum.
Til að byrja með, verðum við
að hyggja ofurlitið að bakgrunn-
inum, svo að við skiljum betur
atburðarásina. Hér í Leopold-
ville þekkist sama vandamálið
og við höfum átt við að stríða
í Reykjavík; of margir vilja yfir-
gefa sveitirnar og flykkjast til
stórborgarinnar í leit að atvinnu,
gleði og glaumi. Stjórnarvöldin
hafa reynt að sporna við þessu
með því að heimta að allir hafi
sérstök atvinuskilríki áður en
þeir geti fengið vinnu í borginni,
og auðvitað fá ekki aðrir en
skráðir borgarar slík plögg. Þrátt
fyrir þetta streyma menn til
borgarinnar og setjast upp hjá
ættingjum og kunningjum í
svertingjahverfunum. Við þetta
skapast oft mikið þröngbýli og
eymd, vegna hinna mörgu at-
vinnuleysingja, sem verða ífð
lifa á takmörkuðum tekjum ætt-
ingjanna. Að vísu má segja að í
aldaraðir hafi svertingjar þekkt
lítið annað en eymd og volæði,
þangað til hvíti maðurinn kom
og kenndi þeim að rækta land-
ið, í stað þess að drepa hvor
annan. Hvað um það, hér í borg-
inni hafði skapazt töluvert vanda
mál af þessum sökum, og furða
að ekki skuli fyrr hafa orðið
róstur.
Nú skulum við athuga hvað
gerzt hefir síðustu dagana. Á
sunnudaginn (4. jan.) hélt fé-
lagsskapur nokkur fund í sam-
komusal í elzta og stærsta hverfi
innfæddra manna í borginni.
Upphaflega var félagsskapur
þessi trúarlegs eðlis, en mold-
vörpustarfsemi og leynilegur
undirróður höfðu gert hann að
mestu leyti pólitískan. Hafði
hann nú á stefnuskrá sinni stofn-
un bandalagsríkis er í skyldu
vera Belgiska Kongo, Franska
Kongo og Portugalska Angola.
Svo margir sóttu fund þenna —
þar af fjöldinn allur í mótmæla-
skyni — að hvergi nærri allir
komust inn í salinn, og safnað-
ist stór hópur úti fyrir með æs-
ingu og hávaða. Komu þar að
nokkrir innfæddir lögregluþjón-
ar og reyndu að reka fólkið heim
til sín.
Hér verð ég að skjóta inn ofur-
litlu baktjaldi, svo að betur
skiljist það sem nú gerðist.
Innbyggjendur Kongo, og raun
ar allrar Afríku, eru saman
settir af mörgum þjóð- og ætt-
flokkum, sem frá örófi alda hafa
hatazt og barizt hver við annan.
Þrátt fyrir núverandi kyrrð,
undir stjórn hvítra manna, er
langt frá að þessar erjur séu
úr sögunni. Undir niðri logar
allt í hatri, afbrýðisemi, öfund
og drápfýsn. Það tekur efalaust
marga mannsaldra að uppræta
þetta, ef það þá tekst nokkurn
tíma. Þetta sama þekkjum við
Þorsteinn E. Jónsson
vel í okkar „civiliseruðu" Ev-
rópu.
Af öryggisástæðum hafa ný-
lendustjórnir yfirleitt haft þann
hátt á löggæzlu, að hafa lögreglu
og herlið í hverju héraði úr öðr-
um ættbálkum innfæddra manna.
Þetta er einnig altítt í Evrópu
þar sem lönd eru byggð fleiri
þjóðflokkum en einum, og þarf
vart skýringar. Þannig er þessu
líka háttað hér í Kongo, og þó
að það hafi jafnan gefið góða
raun, þá felst samt í því skýr-
ing á því, sem næst tók við úti
fyrir áðursögðum fundarsal.
Lögregluþjónar þeir, er á vett-
vang komu og reyndu að tvístra
múgnum, voru alltof fáir. Tóku
nokkrir óaldarseggir að kasta í
þá grjóti (líkt og komið hefir
fyrir hjá þeirri miklu menning-
arþjóð, íslendingum, svo að
hvers var þá annars að vænta
af ódönnuðum svertingjum?), en
það varð til þess, að lögreglu-
þjónarnir beittu kylfum sínum.
Og nú var eins og allir viðstadd-
ir legðu pólitíska innbyrðis-
misklíð á hilluna, er þeir sáu
tækifæri til þess að lumbra á
erkifjandanum, lögreglunni. Fá-
ir af þjónum laganna komust lif-
andi út úr slagnum, að maður
nú ekki tali um að nokkur væri
óskaddaður. Nú var líka skríll-
inn búinn að fá „blod paa tand-
en“ og tók að vaða um sitt eigið
verzlunarhverfi, rænandi og
ruplandi, hvolfdi bílum og
kveikti í þeim, braut niður skóla
og húsakynni trúboða og framdi
alls konar ódæðisverk. Það sem
mest áberandi var við þetta allt
saman var að flestar búðir, búl-
ur og bílar, sem urðu fyrir ráni
og tortímingu, voru eign svert-
ingja. Nokkrir Portugalar, sem
áttu verzlanir í hverfinu eða á
næstu mörkum við það, urðu
fyrir óskunda, en þeir hvítir
menn, sem í hverfinu voru þeg-
ar þetta gerðist, sluppu allir
með lífið, enda þótt fæstir þeirra
komi nokkru sinni til að sjá aft-
ur bílana sína heila. I stuttu
máli, óeirðirnar voru svo að
segja eingöngu skrílslæti og ráns-
fýsn, og að mjög litlu leyti stefnt
gegn stjórnarvöldunum eða hvítu
fólki. Moldvörpurnar fóru nú
samt að láta sjá sig í dagsljósi
og reyndu að eggja skrilinn til
að beita sér gegn yfirboðurum,
en með tiltölulega litlum árangri.
Meðan þetta var að gerast, var
allt lögreglulið borgarinnar kvatt
út, búið skotvopnum, og síðan
var hverfið fljótlega umkringt.
Á einstaka stöðum, þar sem
skríllinn gerði tilraunir til að
brjótast út, til þess að halda á-
fram rupli, kom til bardaga, en
alls staðar höfðu lögregluþjón-
arnir vitanlega yfirhöndina, þar
sem þeir höfðu skotvopn, en hin
ir ekkert nema hnífa, spjót, kylf-
ur og grjót.
En nú hófst nýtt vandamál
Fangarnir í aðaltukthúsi borgar
innar fengu fljótlega nasasjón
af því, sem var að gerast, og
ályktuðu að nú væri ágætt tæki-
færi til þess að gera sameigin-
lega tilraun til að brjótast út,
meðan lögreglan ætti svona ann-
ríkt. Fáir voru þeir víst samt
sem sluppu. Voru flestir gripnir
af herverði um leið og þeir komu
út, og hinir gáfust fljótlega upp.
Rétt um þetta leyti brutust svo
út óeirðir í þorpi innfæddra
manna austan við borgina, en
einnig þar einkenndust þær aðal-
lega af ránskap og skemmda-
fýsn. En nú var búið að kalla út
herlið borgarinnar og var þetta
?orp fljótlega umkringt og her
vörður settur á ýmsa aðra staði,
til þess að koma í veg fyrir
frekari óeirðir. Eigi að síður
héldu óeirðir áfram að blossa
upp í áðursögðum hverfum all-
an mánudaginn, og var nú kall-
að til mikið herlið úr nærliggj-
andi héruðum bæði til öryggis
og til þess að hreinsa til í þess
um hverfum.
Á mánudaginn mættu til vinnu
langflestir íbúar þessara hverfa,
þeir eru atvinnuskilríki höfðu.
Var því einsætt að rósturnar
voru að langmestu leyti sprottn
ar af aðgerðum atvinnuleysingj-
anna, með aðstoð og áeggjan
glæpamanna og leynisendiboða
utanaðkomandi afla. Það er einn
ig orðið algerlega ljóst að yfir
gnæfandi meiri hluti landsmanna
er gersamlega andvígur þessum
ólátum og að baki við þetta allt
liggur engin sjálfstæðisbarátta,
enda vita og sjá flestir hinna
innbornu manna að þeir eru
fjarri því að vera undir það bún-
ir að taka stjórnartaumana í eig-
in hendur.
I þessum óeirðum létu þrjátíu
innfæddra manna lífið, og auk
þess særðust um eitt hundrað.
Fimmtán hvítir menn urðu fyrir
meiri eða minni meiðslum. Nú
er allt með kyrrum kjörum
borginni, en her og lögregla eru
víðs vegar á verði, unz áður-
sagðir atvinnuleysingjar og
eirðarseggir hafa verið handsam
“ 5 K R E KKS
ítfrud-;
* KJ sn IMM Eil □ ua 1» a Q E3 ilu □ UM □ nra 13 E3 ra III a CJI □ □ x K x
(1 ■3T5I laci - ■ mr»«i 1 =r
a a t' T A GF 'D 3. j' L R I x .... 0 X A r A Ð c.ti- / S' 0 d
tr n Ea A s 0 K V R K A x L L x x X Tr A T x * x N x
. ■ K Ð □ li L íL x .. M W 1 ■V ) s '/ O* B r~' ~Ú x 1 X N ll'H' A A
záíi zm G L A u M 0 K TfZ. R ~u S T A T 'A T T T Ú I F
ua a m L X JL R 'X R '0 M ¥ U R 3 0 x 7-í 3 x •’.I'. £■ T x x x 3.
niA»» 1» K n E T r / JL r-.c x d X u x T x X x x T K. T \L \ ’ v ‘o K x x
i □ 1 / I r ý K i Í ri; K 0 T niK ‘A R SlAG T JÉ N Tl- K 0
4 P B Ð 5; Tl ~e~ & Cf x T R X s T 'A T A t- A ¥
* l" a 1 c JL 1 JL 3. i|r H 'JL 'A x A 1. = X A J|: A R A
g JL 1
jcóe> 1 V m R '0 A K 'Mr & 7 L T x R R 'o x 7? T] K I x
M 1* B h X \1 E X 1 1 ,A- X x 1- T TTT - n '0 R rr- A M x
K JL a ii 4 T x u D x x T\ x L x x s Aj ■"*
mm 5 VtR . L A K iA T Tvn* IINÍ R ¥ “ól’ u R || ..... VJ I Ð A
4 i G R A x Tí '1 x. E z J< x ~~7 M ’/ 3 £ I x
R c H T x r T 1 c R '0 Rj E 'A / H x
ÍMwg A» V4XMI 77 ft X h 'D T 1 T ■ u 114 'E Ð mVa| T M s T T x mAI
s T K 1 S H R X T T s R TTi ... . T A M D x L—5 'ii*'. '1 w
'u A F A Ð T x ... X G A R E ú T is A D \Æ s! F x
~ A F L l L T? F A L T T cr x 3l !? t R x s X x ¥ T Al <s x x
1X1*4 »> 5 T Y T T X x x x 1 ÍH Á. x A R ‘J. x X x A.PA VOUA Æ 'A u
TOT- o..» jr ’A Y A r‘.; L T / T o' x íf x u Aj T A lJ 'o R X í? X M
A». Pc 10. X R er R E 1 x s L x A T D H 1 z KV.O.Í T R x x Ö x 1
L * A K h' B ‘A L T Ð U x 3 T T 'c R A KS K T x A x
f* W R T 1 A R -M . f> 8 A M H T n x Ð T V Þ R Ö x x il
F L önr 5 x T rÝTijJz x X x '1 S T x x I u 'A
M i7 l L L r 'o w. ros- •UPM 7L / H ngr K ■0 F .1 c« ú x T
Zá & jA N KS T X T 1 m ÍÉ x x T ’A x x R -4s., M. '1
HUTir T A F JL L Jj N 1 ' - 4 ÍlAt » 1, ÍV “7 Hc. Sc x T x x X T x x
ulnu 'o L A m A F A E T [/[ K ...... x E T A x e x K x T Sf A L
L • l*K'. R A K x L 'A s x A *r*» R X K A X .... X y f x a1
»u6r 'A É 2»’Hl Mkj L L Xl»ll T x 0 L 1 x T S x 0 R s N T Ð x l.«lh N
! 7 'SL L SE A T T '0 s x fl N s T ■A R A x T rrrrr X u Aí D
'0 L (í U öSi '0 5 K u R VK»' G A T x N u '0 x T s K 1
il \ L «... E 5 K 1 M '0 A 1 L 1 H A 'A T R HAI L T R B
1 ’K 1? R T x M 5 M x jo L -* m M A ¥ s x Ð i
Lausn verðlaunakrossgátunnar
UM 600 ráðningar bárust við verðlaunakrossgátu Morgunblaðslns,
sem birt var í jólablaðinu. Dregið var um verðlaunin, og hlutu
þau þessi:
1 verðlaun, kr. 500,00: Unnur Jónasdóttir, Skúlagötu 64, Rvík
2. verðlaun, kr. 300,00: Heiðar Þór Hallgrímsson, Gamla stúdenta
garðinum, Reykjavík.
3. verðlaun, kr. 200,00: Sigurður B. Guðbrandsson, Þórólfsgötu
80, Borgarnesi.
Þóttist „eiga‘*
Alþýðuflokkinn
Þess verður mjög vart
þessar mundir, að Framsóknar-
menn telja Alþýðuflokkinn hafa
svikið sig herfilega í tryggðum.
Leiðtogar Framsóknarflokksins
litu þannig á Alþýðuflokkinn, að
hann væri orðinn nokkurs kon-
ar þinglýst „eign“ þeirra. Þei»
töldu sig þess vegna geta ráðstaf-
að honum að eigin vild. Óhugs-
andi væri að hann lifði sjálf-
stæðri tilveru og tæki sjálf-
stæðar ákvarðanir um stefnu
sína.
Þessi afstaða Framsóknar-
flokksins til samstarfsmanna
sinna dregur upp mjög rétta
mynd af eðli hans. Yfirgangs- og
ofbeldishneigðin stendur Ijóslif-
andi fyrir sjónum áhorfandans.
En við því var varla að búast
að hin gamla maddama gæti til
lengdar haldið einstökum stjórn-
málaflokkum þannig í herkvL
Bæði kommúnistum og Alþýðu-
flokksmönnum varð það ljóst
strax eftir bæjarstjórnarkosning-
arnar á sl. vetri, að samvinna
þeirra við Framsókn hafði leikið
þá grátt. Fylgið hrundi af þeim,
bæði hér í Reykjavík og víðs
vegar úti um land. Sannaðist það
enn, að sá flokkur, sem Fram-
sókn slær ást sinni á, er glataður.
„Þjóðareining“
Framsóknar
Tíminn se'gir sl. sunnudag að
„þjóðareining“ sé nauðsynleg".
Alveg rétt. En hvernig hefur
Framsóknarflokkurinn unnið að
því undanfarin ár að skapa
„þjóðareiningu"?
Hann hefur einbeitt kröftum
aðir og fluttir á brott. Aldrei i
í öllum þessum róstum var hvíta s*num að því, að einangra Sjálf-
fólkið í neinni hættu í hverfum
sínum, né heldur í aðalverzlUn-
arhverfinu, og fráleitt er talið
að svo verði héðan af.
Skákmeistaramót
Keflavíkur
KEFLAVÍKURFLUGVELLI, 8.
janúar. — Skákmeistaramóti
Keflavíkur er nýlega lokið. Úr-
slit urðu þau að Ragnar Karlsson
varð skákmeistari Keflavíkur
annað árið í röð.
Úrslit í meistaraflokki urðu
þessi:
1. Ragnar Karlsson 6 vinninga,
2. Óli Karlsson 4,%, 3. Guðm.
Páll Jónsson 4%. 4. Borgþór H.
Jónsson 3%, 5. Gísli Alfreðsson
1A4 vinning.
Tefld var tvöföld umferð í
meistaraflokki. Kaupfélag Suður
nesja gaf bikar sem evrðlauna-
grip fyrir Keflavíkurmeistarann.
í 1. flokki sigraði Skarphéðinn
Agnarsson með 3 vinninga, en
Marteinn Jónsson sigraði í 2.
flokki með 7% vinning.
í unglingaflokki urðu úrslit
þau, að Haukur Angantýsson og
Hrafn Kjartansson urðu jafnir
með 17*4 vinning hvor.
Nýjárskveðjur
FORSÆTISRÁÐHERRA, Emil
Jónssyni, hafa borizt nýjárs-
kveðjur frá Voroshilov, forseta
Æðsta ráðs Sovétríkjanna, og
Krúseff, forsætisráðherra Sovét-
ríkjanna. — Hefur forsætisráð-
herra endurgoldið kveðjur.
Áður hafði fyrrverandi forsæt-
isráðherra, Hermann Jónasson,
skipzt á nýjárskveðjum við Eisen
hower Bandaríkjaforseta, Aden-
auer, forsætisráðherra Sambands
lýðveldisins Þýzkalands, og H.C.
Hansen, forsætisráðherra Dan.
merkur.
(Frá forsætisráðuneytinu).
stæðisflokkinn, langsamlega
stærsta og þróttmesta stjórn-
málaflokk þjóðarinnar. Hann hef
ur sagt þjóðinni, að það væri
mikilvægast af öllu mikilvægu,
að hindra öll áhrif Sjálfstæðis-
flokksins, beita hann hvers kon-
ar fantabrögðum og yfirgangi til
þess að koma í veg fyrir að hann
nyti þeirrar aðstöðu, sem kjós-
endur landsins hafa fengið hon-
um í frjálsum kosningum.
Halda menn að þetta atferll
Framsóknar hafi miðað að því að
skapa „þjóðareiningu"?
Nei, áreiðanlega ekki. Það
leiðir ekki til þjóðareiningar þeg-
ar helmingur þjóðarinnar er beitt
ur rangindum og yfirgangi og
reynt að afflytja hann og rægja
á alla lund.
Ástæða
skoðanaskiptanna
En hver er ástæða þess að
Framsóknarflokkurinn þykist nú
allt í einu vilja þjóðstjórn og
þjóðareiningu?
Ástæða þeirra skoðanaskipta
er engin önnur en sú, að hin
gamla maddama stendur nú i
rústum vinstri stjórnarinnar og
sér það öngþveiti, sem hún hefur
leitt yfir þjóðina. Hún gerir sér
líka ljóst að pólitískir klikuhags-
munir hennar sjálfrar eru í voða.
Hjúin eru gengin úr vistinni og
reyna eftir megni að þvo af sér
Framsóknarlyktina.
Þegar þannig er komið þykist
Framsókn vilja koma á „þjóðar-
einingu“ og þjóðstjórn með Sjálf-
stæðisflokknum.
Ætli almenningur á íslandi geri
sér ekki ljóst, hvar hundurinn
liggur grafinn, þegar Framsókn
gamla skiptir þannig skyndilega
um skoðun?
Yfirgnæfandi meirihluti þjóð-
arinnar telur það nú skipta
mestu máli að grundvöllur verði
lagður að aukinni festu í stjórn-
málum þjóðarinnar með nýrri
og heilbrigðri kjördæmaskipun.
í baráttunni fyrir henni verða
allir frjálslyndir íslendingar að
sameinast