Morgunblaðið - 20.01.1959, Side 18

18
MORGl'lVfíLAÐIÐ
Þriðjudagur 20. jan. 1959
— Búnaðarfélags
húsið
Framh. af bls. 9.
sem heitir metnaður. Ég hefi
hingað til ekki verið talinn öðr-
um fremur ör á fé, en þegar metn
aður bændastéttarinnar er á vog
arskálinni þá skoða ég ekki í
huga minn. — Fyrir mig sem
bónda er það metnaðarmál, þegar
bændastéttin hefst loks handa
um að byggja yfir sigíhöfuðstaðn
um, og á einum glæsilegasta stað
bæjarins, þá sé það gert af þeim
myndarbrag sem elztu stétt lands
ins er samboðin og um leið af
þeim stórhug, að ekki þurfi að
klastra við bygginguna næsta
áratuginn, þó að það kosti okk-
ur bændur nokkra upphæð á ári
næstu 4 árin.
Jón Pálmason kvaddi sér næst-
ur hljóðs. Kvaðst hann ekki hafa
getað orðið sammála eða sam-
ferða meirihluta landbúnaðar-
nefndar um afgreiðslu þessa
máls, eins og fram kæmi í nefnd-
aráliti. Við það væri ekki miklu
að bæta, en í tilefni ræðu vinar
síns, frsm. meirihlutans, kvaðst
hann þó vilja fara nokkrum orð-
um um þetta stórmál.
Það væri í samræmi við skoðun
sína frá upphafi, að hann teldi
það einhvern ósanngjarnasta og
fráleitasta skattagrundvöll, sem
farið væri inn á, að leggja pró-
sentugjald á framleiðsluvörur
eða umsetningu eins og sums stað
ar væri gert. Hefði hann verið á
móti þessari leið upphaflega þeg-
ar búnaðarmálasjóðsgjaldið var
sett á. Hið sama væri að segja um
það þegar slíkt gjald væri lagt á
sjávarafurðir, útflutningssjóðs-
gjald, og hliðstætt þessu væri hið
svokallaða veltuútsvar, sem lagt
væri á án nokkurs tillits til þess,
hvort atvinnureksturinn þyldi
það eða ekki.
Þó að með þessu frv. sé lof-
að, að þetta gjald skuli ekki
greitt nema fjögur ár, þá væru
ekki miklar líkur til að eftir því
yrði farið, ef gjaldið yrði á annað
borð lögfest. Þegar búið væri að
lögleiða skatta, væru þeir fram-
lengdir í það endalausa. Þegar
um væri að ræða húsbyggingu,
sem vitað væri, að reksturshalli
yrði á, þá þyrfti ekki að láta sér
detta í hug að þetta skattgjald
yrði afnumið. Það væri þess
vegna alveg út í hött að tala um
það við sig, að það væri í ósam-
ræmi við annað er hann gæti ekki
fallizt á þetta prósentugjald á af-
urðir bændastéttarinnar.
Þá vék Jón Pálmason að því,
hvort bændastéttin væri með eða
móti þessu frumvarpi. Það væri
engin sönnun fyrir vilja bænda-
stéttarinnar í heild þó meirihluti
fengist á búnaðarþingi og stétt-
arsambandsfundi fyrir þessu frv.
í fyrsta lagi væru að miklu leyti
sömu menn á báðum þessum stöð
um og auk þess hefði verið mjög
mikill ágreiningur, ekki sízt hjá
stéttarsambandi bænda, sem
hefði haldið sinn fund á s.l.
hausti. Afstaða til þessa frv. hefði
heldur ekki farið eftir flokkum.
Mótmæli hefðu líka borist frá
mörgum bændafélögum og bún-
aðarfélögum. ,
Þá fór Jón nokkrum orðum um
hina fyrirhuguðu byggingu, sem
hann kvað að grunnfleti til tvisv
ar sinnum stærri en Búnaðar-
bankahúsið. Það væri ekki deilu-
mál, að Búnaðarfélag íslands
þyrfti á öðru húsnæði að halda,
en á undanförnum árum hefðu
verið mörg tækifæri og væru enn
til að greiða úr því máli án þess
að leggja í stórfyrirtæki eins og
þetta. Fyrir nokkrum árum hefði
Búnaðarfélagið átt þess kost að
fá eina hæð í húsi Búnaðarbank-
ans undir starfsemi sína og hefði
mörgum fundizt það ákjósanleg
lausn á málinu, en aðrir hefðu
ekki viljað taka því. En það sem
hér væri aðaldeilumálið, væri að
stórkostlegri verzlunarbyggingu
og hótelbyggingu væri blandað
saman við skrifstofubyggingu
Búnaðarfélagsins og Stéttarsam-
bandsins. Hins vegar væri aðal-
atriðið frá sínu sjónarmiði, ekki
húsbyggingin, heldur hitt, að
hann teldi skattlagningaraðferð-
ina, sem hér væri farið fram á,
algerlega óhæfilega.
Jón Pálmason fór um það
nokkrum orðum, á-hverri öfga-
leið þjóðin væri hvað snerti
byggingar, og sagði að ef nokkra
byggingu ætti að stöðva, þá væri
það þessi. Þætti sér hart, að marg
ir af sínum stéttarbræðrum og
þingbræðrum vildu leggja í
margra tuga milljóna byggingu
fyrir bændastéttina samtímis
því, sem fjöldi jarða víðs
vegar um landið væru ekki
í vegasambandi, og rafmagns-
mál sveitanna í óviðunandi
ástandi. Hæstvirt fyrrverandi
ríkisstjórn, sú eyðslusamasta,
sem starfað hefði á þessu
landi, hefði stöðvað margar raf-
magnsframkvæmdir, sem áður
hefðu verið samþykktar í raforku
ráði og búið hefði verið að lofa
af raforkustjórninni. Hefði verið
miklu nær fyrir ríkisstjórnina að
stöðva eitthvað af opinberum
byggingum, heldur en að bera
þarna niður. Af hálfu bænda-
stéttarinnar væri meiri nauðsyn
og meira áhugamál, að hraða raf-
magnsframkvæmdum og bjarga
þar með þeim þægindum, sem
bændur legðu mest upp úr, held-
ur en að hamast í því, að taka
þátt í kapphlaupi um stórbygg-
ingar í Reykjavík með þeirri hall
arbyggingu, sem hér væri um að
ræða. Þó ættu vega- og brúar-
gerðir að vera í fremstu röð.
Jón Pálmason sagði að lokum,
að hann hefði enga tilhneigingu
til að þræta um þetta mál. Hann
hefði greint eindregið frá sinni
skoðun á því og lagt til í nefndar-
álitinu, að því yrði vísað frá með
rökstuddri dagskrá. Léti hann
þetta því nægja, ef ekki gæfist
sérstakt tilefni til annars.
Næstur tók til máls Ingólfur
Jónsson, 1. þm. Rangæinga —
Hóf hann mál sitt með því að
minna á, að við /yrstu umræðu
þessa máls hefði hann lagt til að
það yrði sent hreppabúnaðarfélög
unum til umsagnar. — Bændur
hefðu þá getað sagt til um það
sjálfir, hvort þeir vildu taka á sig
þann skatt, sem hér væri um að
ræða.
Þá skýrði ræðumaður svo frá,
að það hefði komið í ljós, að þær
tekjur, sem Búnaðarmálasjóður
hefur nú, mundu nægja til að
byggja myndariegt hús, en for-
svarar þessa máls létu sér ekki
nægja að byggja húsnæði, sem
talið væn nægilegt í nútíð og
náinni framtíð. Cl-rt væri ráð
fyrir, að lögin, se.n iagt væri 'il
í frv., að samþykkt yrðu, giltu í
fjögur ár. Fjögurra ára tekjuöfl-
un mundi þó ekki nægja til að
koma höllinni upp, heldur mundi
bændum gert að greiða þennan
skatt um langa framtíð, til að
standa undir byggingu húss, sem
ættí að verða gróðafyrirtæki með
því að leigja útverzlunarpláss,
sýningarsali o. fl.
Flytjendur þessa frv. teldu að
þeir væru með því að berjast fyr-
ir fagurri hugsjón, en að sínu áliti
hefði bændastéttin sýnt það án
þess að reisa þetta hús, að hún
eigi fullan tilverurétt í þjóðfélag-
inu.
Þá vék Ingólfur Jónsson að
Fiskifélagshúsinu, sem hann kvað
enga hliðstæðu við bændahúsið,
þó talsmenn frumvarpsins hefðu
viljað halda því fram. Gjaldið til
þeirrar byggingar væri ekki tekið
af sjómönnum og ekki af verka-
mönnum. Og hvernig ættu út-
geiðarmenn að geta greir.t þennan
styrk úr eigin vasa, þar sem út-
gerðin er rekin með tapi eins og
X<MO w/eN-6400-50
Hvítur 0IVI0 - þvottur þolir allan samanburð
Þarna er hún að flýta sér í matinn.
Hvað er það, sem vekur athygli þína?
Kjóllinn, OMO-þveginn, auðvitað. Öll
hvít föt eru hvít tilsýndar, en þegar
nær er komið, sést bezt, hvort þau eru
þvegin úr OMO.
Þessi fallegi kjóll er eins hreinn og
«
verða má, hvítur, mjallahvítur. Þegar þú
notar OMO, ertu viss um að fá hvíta
þvottinn alltaf verulega hreinan, og
mislitu fötin einnig.
Láttu þvottinn verða þér til sóma, —
iáttu ekki bregðast að hafa alltaf OMO
í eldhúsinu
Blátt OMO skilar yður
hvitasta þvotti i
heimi —
einnig bezt fyrir mislitan!
öllum er kunnugt? spurði Ingólf-
ur. — Ég hygg að gjaldið til Fiski
félagshússins sé greitt af hinn op-
inbera, hélt ræðumaður áfram.
Ef líku ætti að vera saman að
jafna um þetta gjald og gjaldið
til Búnaðarfélagshússins þá hefðu
sjómenn og verkamenn átt að
greiða gjaldið til Fiskifélagshúss-
ins. Gjald bænda til Bunaðar-
félagshússins væri ekkert annað
en kauplækkun þeim til handa,
sem ætlazt væri tii að Alpingi
lögfesti. Hitt væri annað mái, ef
bændur tækj.i þetta gjald á sig
af fúsum og irjálsum rúja án
þess að lagasetmng færi xram um
þ-að á Alþingi..
Ef bændur vajru almennt nógu
vel launaðir væri ekkert við því
að segja þó þeim væri gert að
greiða þetta gjald. Eri meirihluti
bændastéttarinnar berðist í bökk-
um og yrði að neita sér um þæg-
indi, sem talin væru sjálfsögð hér
í Reykjavík. Þá vantaði vélar,
tæki og fé til bygginga og það
væri þess vegaa, sem þeir hefðu
ekki efni á að missa hlutí af
tekjum sínum til þess að reisa
óþarfa byggingu hér í bænum.
PÉTUR OTTESEN tók næstur
til máls. Vék hann fyrst að því,
hvort gjald það, sem frv. gerði
ráð fyrir, að bændastéttinni yrði
gert að greiða, gæti talizt sam-
bærilegt við það gjald, sem sjó-
menn og útgerðarmenn hefðu
lagt fram til byggingar á veg-
um Fiskifélags íslands. í þessu
frv. væri lagt til, að bændur
legðu sjálfir fram fé til bygg-
ingarinnar. Væri farið fram á
það eitt, að Alþingi samþykkti,
að ríkisvaldinu -væri falið að
annast innheimtu þessa gjalds.
Alveg eins hefði verið farið að
með það fé, sem Fiskifélagið
hefði haft til umráða. Kvaðst
Pétur Ottesen hafa beðið fiski-
málastjóra, 'að gefa á því skýr-
ingu, hvernig þetta gjald á sjáv-
arafurðir væri til komið og
hvernig það væri innheimt. Sam-
kvæmt skýrslu hans hefði 1946
verið ákveðið í löggjöf viss pró-
senta af útflutningsgjaldi sjávar-
afurða, sem ætti að renna til
Fiskifélags íslands til bygging-
ar í Reykjavík í þarfir sjávar-
útvegsins. Þetta væri því alger-
lega og nákvæmlega hliðstætt
við það, sem hér væri farið fram
á, að bændurnir leggi fram lít-
inn skatt til byggingar búnaðar-
félagshúss á vegum Búnaðarfél-
ags íslands og Stéttarsambands
bænda.
Þá fór Pétur Ottesen nokkrum
orðum um undirtektir þær, sem
mál þetta hefði fengið hjá full-
trúum bænda. Á búnaðarþingi
hefði verið samþykkt með öllum
atkvæðum gegn tveimur. að frum
varp þetta skyldi borið fram á
Alþingi, en á stéttarsambands-
fundinum, þar sem fulltrúar
hefðu verið eitthvað um 80 hefðu
aðeins sex eða sjö greitt atkvæði
móti málinu. Þeir fulltrúar, sem
hefðu staðið með þessu máli á
búnaðarþingi, hefðu allir verið
endurkjörnir við nýafstaðnar
kosningar til búnaðarþings og
hefði þetta mál þó að sjálfsögðu
verið rætt á búnaðarsambands-
fundunum, þar sem þessi kosn-
ing fór fram. Fæli þetta í sér
samþykki og eindrægni bænda-
stéttarinnar fyrir því, að þetta
gjald skuli lagt á til að hrinda í
framkvæmd þeirri byggingu, sem
nú væri verið að reisa í Reykja-
vík. ,
Pétur Ottesen kvað bæjarstjórn
Reykjavíkur hafa sýnt þessu
máli mikinn stuðning og hefið
borgarstjórinn átt mikinn þátt
í þvi, að bændastéttinni var út-
hlutaður til byggingar einhver
fegursti og bezti framtíðarstað-
ur í þessum bæ. Á slíkum stað
væri auðvitað alveg sjálfsagt að
nota út í yztu æsar þá aðstöðu,
sem þarna væri veitt til verzlun-
arreksturs og gistihússreksturs.
Væri áformað að fara svipað að
með þessa byggingu og Fiskifélag
ið efði gert, að leigja út þessar
hæðir þegar þær væru fokheldar,
gegn því að þeir, sem tækju þær
á leigu, legðu fram fé til að
Frainhald á bls. 19.