Morgunblaðið - 13.03.1959, Blaðsíða 9

TVWi'daeur 13. marz 1959 W O R C V W W 1 4 fít Ð ")
.. . • •- ---------------------------------------------------
1220 millj. kr. nýir skaftar
óyggjandi eg fól þeim að „taka
út þjóðarbúið“, svo sem hann
orðaði það. Því að ekki væri þess
von, að „þjóðin gæti hafnað eða
valið í blindni“. Við þjóðina
sagði þessi gamli íþróttakappi
aðeins: „Viðbúnir". Það þýddi
viðbúnir að snúa við. Leggja
inn á nýjar leiðir. Fylgja for-
ingjanum, honum sjálfum Her-
manni Jónassyni.
Mér þykir ekki taka því í þessu
sambandi að vitna í ummæli
hinna stjómarflokkanna. Þeir
mændu vökulum vonaraugum á
leiðtogann. Létu nægja að taka
undir.
Lífshættu afstýrt
Annar kapítulinn hefst með
ræðu Hermanns Jónassonar á
fundi Framsóknarmanna í Reykja
vík hinn 7. okt. 1956. Hann skýr-
ir þar frá þeim gleðitíðindum,
að nú séu læknarnir búnir að
skoða sjúklinginn. Þeir hafi í
einu og öllu staðfest dóm Her-
manns Jónassonar: „Framleiðslu
kerfið er helsjúkt", endurtók
hann, en bætti siðan Við:
„að prófsteinninn væri,
hvernig takizt að leiða þjóð-
félagið út úr ]>eim ógöngum,
sem alröng og tækifæris-
sinnuð stjórnarstefna liðinna
ára hefði leitt út á. Ef það
tekizt, og þvi aðeins að það
takizt, er okkur lífs auðið.
Það er prófsteinninn á
stjórnina“,
sagði Hermann Jónasson.
Engin ástæða væri þó til að
örvænta. Auðvelt sé að leysa
vandann. „Hér þarf ekki að vera
um að ræða kjaraskerðingu",
sagði Hermann Jónasson. Aðeins
yrðu menn að hlíta forustu hans.
„Óumflýjanlegt yrði að gera stór
felldar ráðstaíanir til úrbóta“.
Nauðsyn væri „gagngerðra end-
urbóta". En á því yrðu engin
tormerki, því að
„stjórnin hefði verið stofn-
uð iil samstarfs á grundveiii
nýrrar stefnn", —
sagði forsætisráðherrann.
Þung spor
Eítir 10 vikna hlé hefst næsti
kapituii, og er þá liðið nær hálft
annað misseri frá því Hermann
Jónasson rauf stjórnarsamstarf-
ið.
í stáð varanlegu úrræðanna
fékk þjóðin í árslok 1956 hina
svonefndu jólagjöf: 300 millj. kr.
i nýjum sköttum, eða framt að
10 þús. kr. viðbótarskatta á
hverja 5 rnanna fjölskyldu, allt
eftir hinum gömlu „svikaleiðum"
Ólafs Thors og Eysteins Jóns-
sonar.
Þetta hijóta að hafa verið þung
spor sómakærum manni, sem í
8 mánuði, daglega, hafði fullyrt,
að þessi stefna leiddi beint út í
„fjárhagslegt ósjálfstæði þjóðar-
innar“ og hafði myndað stjóm
beinlínis í þeim tilgangi, að gera
„gagngera breytingu, með nýrri
stefnu".
Tók deyfilyf
Án efa hefir kappsfullur mað-
ur eins og Hermann Jónasson,
sem klígjað hafði jafnmikið við
•kattaleiðinni, hlotið að taka á-
káflega nærri sér að láta komm-
únista svínbeygja sig. Snarsnúa
sér frá „varanlegu úrræðunum“
yfir í „svikaleið niðurgreiðsl-
anna“, sem hann svo nefndi.
Neytt hann fyrst til að taka inn
„deyfilyf íhaldsins", sem hann
hafði kalláð skattaleið Eysteins,
en leitt hann síðan hálf meðvit-
undarlausan aftur inn í eyðimörk
ina, þar sem Eysteinn og Fram-
sóknarflokkurinn, höfðu verið
staddir að hans dómi, í stað þess
að lofa honum að stýra förinni
yfir í fyrirheitna landið, eins og
hann hafði gefið heílagt loforð
um og lagt á sig að mynda stjórn
til þess að geta efnt það.
Já, mörg er búmanns raunin.
Kompásarnir leiðréttir
Sennilegt þykir mér, að Her-
mann hafi hugsað Eysteini Og
kommúmsturn þegjandi þörfina.
Sjálfan síg hefir hann huggað,
með hinu fornkveðna:
„Það getur gengið einu sinni,
en ómögulega »eir“.
Nú skyldu kompásarnir leið-
réttir og nýja stefnan tekin beint
á fyrirheitna landið. Nú skyldu
enn nýir læknar sóttir. Nú skyldi
engum þolast að láta þetta „hel-
sjúka þjóðfélag" þjást lengur.
Ágætur hagfræðingur var sótt-
ur út fyrir landsteinana. Fjór-
ir aðrir sérfræðingar stjórnarinn
ar gengu að verki með honum.
Og öllum var þeim til aðstoðar
fengið heilt herfylki sérfræðinga,
sem þekktu allt ríkiskerfið og að-
gang áttu að öllum frumheimild-
um á sviði atvinnu- og fjármála-
lífs þjóðarinnar.
Rannsóknin hófst. Enn ein út-
tektin var í vændum.
FVestur en ferlegt plagg
Nú leið og beið. Þing kom sam-
an 9. okt. 1957. Menn voru for-
vitnir að sjá nýju úrræðin. Þau
birtust ekki. Þess í stað var sýnt
óvenjulegt plagg. Fjárlagafrum-
varp með tekjuhalla — og það
hvorki meira né minna en 90
millj. kr. Stjórnin sagðist vera
að athuga málið. Kannske líka
vera búin að þvi, enda þá þrjú
misseri liðin frá eyðimerkur-
ræðu Hermanns Jónassonar.
Stjórnin þyrfti þó að ræða við
flokka sina.
Framhaldsfrestur —
frumleg fjárlög
Og enn líða um 9 vikur. Á þingi
var friðsamlegt og fundir stuttir,
eða alls 5 klst. á 9 vikum, ef frá
eru taldar hinar svonefndu
brennivínsræður. Er þetta i sam-
ræmi við aðra forustu stjórnar-
innar. En einsdæmi í þingsög-
unni.
Sagt var, að róstusamt hafi
verið innan veggja stjórnarráðs-
ins, þótt allur þorri þingmanna
stjórnarliðsins vissi þá lítið um,
hvað þar fór fram. Þar kom þó,
að talið var að fjárlög yrðu látin
bíða fram yfir áramót. Á eða
eftir elleftu stundu fengu stjórn-
arliðar þó fyrirmæli um að taka
af sér vettlingana. Fjárlögin voru
afgreidd í hvelli og skyndi. Og
tekjuhaliinn var jafnaður með
þeim frumlega hætti, að klippa
út gjaidamegin 90 millj. króna,
um leið og lýst var yfir, að
greiðslurnar, sem þessi fjárhæð
var ætluð til, færu jafnt fram
eftir sem áður.
Og enn sögðu menn: Mörg er
búmanns raunin, og litu til Ey-
steins bónda.
Kunnugir bítast bezt —
Sóðaskapur
En nú sem fyrr, var beðið um
frest, því að stjórnin var enn pð
athuga málið. Bráðum kæmu
nýju úrræðin.
Enn liðu nokkrar vikur. Þá
lýsti Hermann Jónasson yfir á
Alþingi, að nýju læknarnir væru
nú búnir að grandskoða sjúkl-
inginn. Sérfræðingarnir væru að
ganga frá áliti. Það kæmi í
febrúarlok.
Enn leið hver vikan af annarri
og ekkert heyrðist frá stjórninni
um varanlegu úrræðin. Þann
tíma notuðu stjórnarliðar til inn-
byrðis gagnkvæmra árása í blöð-
urn sínum og svo rótarlegra og
siðlausra illmæla, að fjarri fer,
að nokkur dæmi séu til í öllum
sóðaskap íslenzkra stjórnmála.
Þannig lýsti eitt aðalstjórnar-
blaðið forsætisráðherranum sem
„siðlausum", „yfirlætisfullum of-
látung“ og brigzlaði honum um
„fals og ödrengskap", en bætti
því við, að þetta væri „ekki nema
brot af því, sem hann verðskuld-
aði“. Sama blað taldi utanríkis-
ráðherránn „smánarblett á þjóð-
inni“. Fjármálaráðherrann .„Þ
haldssamt hundsskinn", en
menntamálaráðherra „hreinrækt
að og hlægilegt fifl“.
Samtímis hófst dagleg deila
um hugsanleg úrræði. Sagði þá
oftast einn það svart, sem ann-
ar taldi hvítt. Og í sama blað-
inu mátti oft sjá sama daginn
mörgu og ólíku haldið fram, sem
því eina rétta. Og innbyrðis
deildu ráðherrarnir. Þannig taldí
Oylfi Þ. Gíslason, að þurfa mundi
200 millj. kr. í nýja skatta, en
Lúðvík Jósefsson taldi, að þörf-
in næmi ekki nema 90 milljón-
um.
Bjargráð
Meðan á þessu stóð, beið þjóð-
in í ofvæni eftir varanlegu úr-
ræðunum.
Kjósendur stjórnarflokkanna
munu nú margir hafa treyst því,
að efnd yrðu loforðin um að
hætta uppbótum og niðurgreiðsl-
um og létta sköttum af þjóðinni.
Við Sjálfstæðismenn vissum bet-
ur, af því við þekktum ráða-
mennina grímulausa.
Leið nú enn hver vikan af arn
arri, þar til komið var fram und-
ir miðjan maí sl., að hiri svo-
nefndu bjargráð voru lögð fram
á Alþingi. Með þeim tókst stjórn-
inni að koma þeim á óvart, sem
minnst treystu henni, og þá auð-
vitað að greiða banahögg öllum
vonum vina og stuðningsmanna.
1220 millj. kr. nýk
skattar — Skatta-
lækkun!!
Bjargráðin Iögðu á þjóðina
nýja skatta, er námu hvorki
meira né minna en 790 millj. kr.
á ári. Með þeim hafði sú stjórn,
sem mynduð var til þess að létta
sköttum af þjóðnni, lagt á hana
nýja skatta að upphæð 1090
millj. króna. Er þá ótalið svo-
nefndur stóreignaskattur, sem
talinn er nema um 130 millj. kr.
Nýir skattar námu þannig alls
1220 millj. kr. En niðurgreiðslur
og uppbætur eru þær ianghæztu,
sem þekkst hafa.
Prófsteinn — legsteinn
Sérhver stjórn, sem slíkt að-
hefst, þarf að færa sterk rök
fyrir gjörðúm sínum, og mvndi
þó hljóta ærið ámæli af. En
stjórn, sem beinlínis var mynduð
til þess að framkvæma „algera
stefnubreytingu í efnahagsmál-
um“, stjórn, sem hét því „að
létta sköttum og hætta niður-
greiðslum og uppbótum“, hafði
með þessum aðgerðum snúið sér
snöru og reist sér gálga.
Þegar þessar aðgerðir voru
skoðaðar í ljósi upphafs vinstri
stjórnarinnar, allra fullyrðinga
hennar og hinna fögru fyrirheita,
sem ég áðan gat um, skildu allir,
að þær boðuðu endir hennar. Það
hafði nú hent sijórnina, sem
verst er, andstæðingarnir hæddu
hana og hrjáðú, vinirnir vor-
kenndu henni, enginn virti hana
og sjálf greiddi hún sér bana-
höggið.
Ýmist leynt eða ljóst félluzt
allir á, að rétt væri lýst ferli
stjórnarinnar rpeð þessum orð-
um:
„Engar nýjar leiðir, engin
varanleg úrræði. Prófsteinn-
inn á stjórnina, sem Hermann
Jónasson talaði um, var orð-
inn að Iegsteini allra loforða
hennar og raunar líka stjórn
arinnar sjálfrar, ef hún
þekfcti nokkurt pólitiskt vel-
sæmi“.
Ég vík síðar að efnahagsmál-
unum afíur.
Liúðvík 16., og hinir 15 j
Um aðrar vanefndir vinstri J
stjórnarinnar reyni ég að vera
stuttorður. Ég minni á hina 15
miklu togara, sem lofað var.
Sögðu menn í spaugi, að allir
ættu þeir að bera heitið „Lúð-
vík“, allt frá „Lúðvík 1“ til „Lúð-
víks XV“, til maklegs hróss þeim
ágætis- manni, sem Islendingar
ættu þessi fögru skip áð þakka.
Sjálfur myndi hann svo bera
heitið „Lúðvík XVI“, meðan
hann lifði.
Eftir stjórnarblöðunum að
dæma er helzt að skilja, að löngu
sé búið að byggja þá og jafn-
framt að lofa vinum og samherj-
um að þeir skuli njóta forkaups-
réttar að þessum ágætu skipum.
Þannig sá ég í Þjóðviljanum 16.
febrúar í íyrra, sem ég nýverið
rakst á, fjögurra dálka fyrirsögn
á forsíðu með stærsta letri svo-
hljóðandi:
„Verið að semja um smiði
á 15 stórum togurum.
Verða smíðaðir í Bretlandi
og Vestur-Þýzkalandi.
Nefnd farin utan til þess
að ganga frá samningum“.
Með þessari gleðifregn er birt
mynd af Lúðviki Jósefssyni og
letrað undir stórum stöfum:
„Lúðvík Jósefsson, sjávar-
útvegsmálaráðherra, hefir nú
fíysgt framkvæmd á fyrir-
heiti ríkisstjórnarinnar um
kaup á 15 nýjum togurum,
auk 12 smærri".
Segir siðan, að skipin verði
800 smálestir að stærð minnst,
og muni kosta 13—15 millj. kr.
Nægt fé sé fyrir hendi, þvi borizt
hafi „nokkur lánstilboð" o. s. frv.
Næst segir svo frá því, að
Morgunblaðið sé að efa, að tog-
ararnir komi. Það sé „dómadags-
þvættingur'*. Sé Morgunblaðinu
sæmst að þegja, því að Ólafur
Thors hafi enga togara keypt o.
s. frv. Ég skýt þvi hér inn til
gamans, að í minni síðustu ráð-
herratíð átti ég þátt i að greiða
fyrir byggingu tveggja nýrra tog-
ara, þ. á. m. eins til Norðfjarð-
ar, og á ég þakkarskeyti frá
flokksbræðrum Lúðviks Jósefs-
sonar fyrir góðan stuðning við
öflun þessa ágæta skips. Afrek
mín eru lítil i þessum efnum.
Þó eru tveir meira en enginn,
þótt ekki þurfi af því að leiða,
að ég sé meiri en Lúðvík, hvorki
í grobbinu né öðru. Ég skal svo
ekki miklast af hinum 32 ný-
sköpunartogurum sem fyrir frum
kvæði okkar Sjálfstæðismanna
voru byggðir fyrir íslendinga.
Lúðvik „tryggði“ kaup á 15
togurum. Nú er spurt: Hvernig
„tryggði" Lúðvík þetta? Hvar
eru þessir 15 stóru togarar Lúð-
víks?
Enn vita menn ekki til, að
Lúðvík I sé kominn, hvað þá
Lúðvík XV. Ofan á bætizt svo
sá mikli þjóðarskaði, að fallöxi
örlaganna hefir í bili höggvið
ráðherrastólinn undan Lúðvík
XVI.
Efndi stjórnin nokkurn
tíma nokkuð?
Ég skal svo aðeins minna á lof-
orðin um samráð við verkalýð-
inn, fjárútveganir til íbúðar-
bygginga, leiðréttingu á hinni
ranglátu kjördæmaskipan o. fl.
o. fl., sem öll hafa verið svikin.
Er þá ótalið fyrirheitið um full-
kominn vinnufrið í landinu, sem
efnt var með því að stjórnin og
S.Í.S. beint og óbeint stóðu fyr-
ir sífelldum kauphækkunum, en
tókst þó ekki hönduglegar til en
svo, að aldrei hafa á svo skömm-
um tíma jafnmargar, ófarsælar
og kostnaðarsamar vinnustöð /-
anir verið hér á landi sem síðustu
5 misserin.
Hirði ég svo ekki að rifja upp
fleiri fyrirheit og fleiri vanefnd-
ir stjórnarinnar. En það er stað-
reynd, að eftir fyrsta misserið
spúrðu menn ekki um, hváð
stjórnin ætti eftir að efna heldur
hitt hvað hún ætti eftir að svíkja
af fyrirheitum sínum. Og það er
aðeins eðlileg afleiðing af þessU
framferði, að sá, sem ber á stjóm
ina brigðmæli, vekur litla athygli.
En þykist einhver geta skýrt frá
einhverju, sem stjórnin hafi efnt,
glenna menn upp augun og verða
allir að einu vantrúuðu spurning-
armerki.
En hver veit þetta annars?
Hefur nokkur verið að fúll-
yrða, að stjórnin hafi nokkum
tíma efnt nokkurn skapaðan hlut?
Hækkaði erlendar skuld-
ir um 436 millj. kr.
Meistaraverk sitt kórónaði svo
stjórnin með því að hækka er-
lendar skuldir úr 329 millj. kr. f
árslok 1955 og upp í 765 millj.
kr. í árslok 1958, eða um 436
milljónir á þrem árum. Nemur
hækkunin þannig hvorki meira
né minna en 132% á einum þrem
ur árum. Til samanburðar skal
þess getið, að á þrem árunum
þar á undan hækkuðu erlendar
skuldir aðeins um 130 millj. kr.
og voru þó framkvæmdir á flest-
um sviðum meiri á því tímabili.
Afleiðing þessarar óhugnan-
legu skuldaaukningar er svo m.
a. sú, að afborganir og vextir af
erlendum lánum, sem á árinu
1955 aðeins námu 2,6% gjald-
eyristeknanna, urðu á síðasta
ári 7,8%, þannig að greiðslubyrð-
in hefir nákvæmlega þrefaldast.
Fcfrsmánin verst
Eru þessar myndir ekkert
skemmtilegar, en þó kannske
verst, að stjórnin hefir „verið
eins og útspýtt hundsskinn", svo
sem eitt stjórnarblaðið komst að
orði, á snöpum eftir betli- og
samskotalánum, og oftar en einu
sinni látið tengja saman erlenda
lántöku og dvöl varnarliðsins hér
á landi, og þannig orðið ber að
því að verzla með réttinn til að
verja ættjörðina.
Má segja, að flest sem hent
hefir vanefnda-stjórnina, sé svip-
ur hjá sjón miðað við þann
álitshnekk og óþolandi skömm.
Hækkuðu verðlagið
um 24V2%
Samfara þessu hafa verðhækk-
anirnar í tíð V-stjórnarinnar orð
ið mikið meiri en flesta rennir
grun í. Hét þó stjórnin að halda
verðlaginu í skefjum. Þannig
hækkaði vísitala framfærslukostn
aðar úr 185 í 220 stig á tímabil-
inu frá.1/7 1956 — 1/2 1958, eða
um 35 stig. Niðurgreiðslurnar
voru á sama tíma auknar úr
12,4 stigum í 22,4 stig, eða um 10
stig.
Raunveruleg hækkun vísitöl-
unnar á timabilinu nemur því 45
stigum, sem svarar til þess, að
verðlagið hafi hækkað um hvorki
meira né minna en 24Vé% í tíð
stjórnarinnar, sem hét að stöðva
það og lagði æruna að veði.
Eftir þessi ósköp hljóp svo
stjórnin frá öllum sjóðum galtóm
um og mun síðar sannast, hver
óstjórn hefir verið á sjóðum land
búnaðarins og ekki séð hversu
úir rætist.
Er allur viðskilnaðurinn í
fullu samræmi við raunaferil
þessarar óhappastjórnar, sem án
efa vildi gott en gerði illt, m.a.
af því að hún átti sér engar
hugsjónir og enga samstöðu í því,
sem mestu skipti og á valt.
Hin virðulega vinstri stjórh
baðst lausnar í byrjun desem-
ber sl. Sannleikurinn er sá, að
þegar hún lagði fram bjargráðin
í maímánuði, riðaði hún til falls.
Og nokkrum dögum siðar féll
hún í raun og veru. Lét stjórnin'
sjálf blaðamenn sina tilkynna
erlendum fréttastofnunúm liinn
20. maí, að hún væri fallin. Var
látið i veðri vaka, að sundur-
lýndi um landhelgismálið réðL