Morgunblaðið - 13.03.1959, Síða 10

1
MORCVNnr. 4 ÐIF
Föstuðagur 13. marz 1959
Áttu óttann einan sameiginlegan
Og vissulega var það rétt, að
djúpur ágreiningur var milli
stjórnarflokkanna í því máli. En
hitt var jafnframt rétt, að menn
og flokkar voru ósammála um
flest, sem mestu skipti, svo sem í
ljós kom, t.d. þegar formaður
kommúnista og tveir þingmenn
Alþýðuflokksins greiddu atkvæði
gegn bjargráðunum.
Það var sundurlyndi og úr-
ræðaleysi í einu og öllu, sem
að gekk.
Við nánari athugun kom þó í
ljós, að allir áttu þessir menn
eitt sameiginlegt. Allir vissu þeir
á sig vanefndir og brigðmælgi.
Allir voru þeir því hræddir. Eng-
inn þorði að ganga fyrir dómara
sinn, kjósendur landsins.
Það var þessi ótti, sem lífgaði
líkið. Hinn 23. maí reis það upp
við dogg. Stjórnarliðið hafði allt
sameinazt í eitt nýtt Hræðslu-
bandalag. Stjórnin ákvað að hjara
áfram.
Voru nú bjargráðin samþykkt
á Alþingi. Jafnframt taldi stjórn-
in sig hafa jafnað innbyrðis á-
greining um landhelgismálið, a.
m. k. á yfirborðinu.
Lengsta þingið
Var nú þingi slitið fyrri part-
inn í júní og hafði það þá staðið
lengur en dæmi voru til um áður,
og þó sáralítið afhafzt. Tókst
stjórnni með þessu að hnekkja
fyrra meti sínu, en hún hélt þing
inu 1957—1958 aðgerðarlitlu í
nær 8 mánuði, og var það lengsta
þing, er fram að því þekktist.
„Almúginn“ gekk fyrir
kaupmanninn
Segir nú ekki af stjórninni fyrr
en þing kom saman 10. okt. sl.
Fór nú að venju, að stjórnin hafði
ekkert fram að bera. Vissi hreint
ekkert hvað hún vildi og kunni
engin ráð við aðsteðjandi vanda.
Fjárlagafrumvarp var þó lagt
fram til málamynda, jafn óraun
hæft þó og hafði verið árið áð-
ur. Sat nú þingið enn sem fyrr
við mikið kaup, en litlar aðgerð-
ir. Olli því ráðleysi ríkisstjórn-
arinnar.
Var ekki farið í launkofa með,
að ekki nægði vilji stjórnarflokk-
anna og ekki vilji Alþingis. Stjórn
hnna vinnandi stétta biði þess,
að „Stórþingið" þ. e. a. s. Alþýðu
sambandsþingið kæmi saman
seint í nóvember. Áður en því
lyki, bað Hermann Jónasson leyf-
is að mega ganga á fund þess.
Var það leyft með tregðu. Baðst
hann þá ásjár, sem helzt minnti
á, þegar „almúginn“ gekk fyrir
kaupmanninn á niðurlægingar-
timum fslendinga. Forsætisráð-
herrann fór fram á eins einasta
mánaðar frest. Hann sagði, að
stjórnin . tlaði að fara að hugsa.
Verið gæti, að henni dytti eitt-
hvað skynsamlegt í hug. Hann
gekk bónleiður til búðar. Níu af
af hverjum tíu af kjörnum full-
trúum hinna vinnandi stétta neit-
uðu um „úttektina*1. Þeir vildu
ekki fallast á að fresta 17 stiga
hækkun vísitölunnar í einn mán-
uð, gegn bótum þó, enda þótt
efnahagsmálaráðunautur ríkis-
stjórnarinnar segði þeim frá þvi,
að þjóðin væri að „ganga fram
af brúninni", undir forustu
vinstri stjórnarinnar.
Farið hefur fé betra
Eftir þessa Kanossagöngu gafst
Hermann Jónasson og lið hans
upp. Fyrir Alþingi var ekkert
lagt, hvorki eitt né neitt. Kann-
ske var það eðlilegt af hendi
þeirra, sem sjálfir vissu ekki sitt
rjúkandi ráð. En ekki var það
virðulegur viðskilnaður.
Hermann Jónasson lét nægja
að tilkynna Alþingi hinn 4. des-
ember sl., að hann hefði beðizt
lausnar. Stjórnin hefði enga sam
stöðu.
Sumir sögðu: Far þú í friði.
Aðrir: Farið hefur fé betra.
Lauk þar með miklum slysa-
ferli. Sögu mikils og óvenjulegs
ófarnaðar, sem stafaði að veru-
legu leyti af því, að forsætisráð-
herra vinstri stjórnarinnar var í
öndverðu svo veiðibráður, að
hann gaf fyrirheit, sem jafn at-
hugulum manni hlaut nð vera
ljóst, að ekki var hægt að efna.
En auk þ ,as leyndi vinstri stjórn-
in þjóðina alltaf sjálfum kjarn-
anum í umsögn sérfræðinganna,
vegna þess að hún náði ekki inn-
byrðis samkomulagi um fram-
kvæmd tillagna þeirra. Stjórnin
hlífði sjálfri sér, en þjóðinni ekki.
Stjórnin tórði. Þjóðinni blæddi.
Því fór sem fór, að þegar stjórn-
in í andarslitrunum játaði, að
hún væri úrræða- og getulaus, og
baðst lausnar, lézt forsætisráð-
herra með þau ummæli á vör,
að „ný verðbólgualda væri skoll-
in yfir“. Til grafar fylgdi honum
og stjórninni sá vitnisburður sér.
fræðinga hennar í efnahagsmál-
um, að þjóðin væri að „ganga
fram af brúninni", vegna stefnu-
og forystuleysis vinstri stjórnar-
innar, og myndi vísitalan í haust
verða að minnsta kosti 270 stig,
Eftir að vinstri stjórnin rofn-
aði, hófust harðar ádeilur milli
flokkanna, sem að henni stóðu.
Bar þá hver sakir af sér, en
kenndi hinum um. Jafnframt sást
þó á Tímanum, að Framsóknar-
flokkurinn var enn í tilhugalíf-
inu, svo sem síðar kom í ’jós.
Þannig sagði Tíminn 6. desember
sl.:
„En þótt nú verði niður-
staðan, að vinstri samvinnan
mistókst nú . . . Um stund
geta kommúnistar kannske
hindrað slíkt samstarf, en
vissulega ekki um alla fram-
tíð“.
Kommúnistar voru hins vegar
í vígahug. "sindu þeir geir sínum
ekki siat að Eysteini Jónssyni,
hæddu hann og svívirtu á alla
lund.
Þannig sendi Þjóðviljinn hon-
ef ekki yrði gripið fast í taum-
ana.
Þetta var alveg rétt.
Samdi eigin eftirmæli
Það er þess vegna stað-
reynd, að Hermann Jónasson
hefir unnið það eftirminni-
lega afrek, að semja sjálfur
eftirmæli sjálfs sín og stjórn-
ar þeirrar, sem hann veitti
forstöðu, og það meira að segja
fyrir meira en fimm misserum
síðan, er hann mælti orðrétt
þetta:
„Haldið hefur verið lengra
og lengra inn í eyðimörk f jár-
hagslegs ósjálfstæðis. Þangað
liggur stefnan nú og hefir
ekki orðið vart, að stjórnar-
forustan hafi bent á neina
leið til stefnubreytingar".
Og ennfremur:
„Nú verður að brjóta blað
í íslenzkfum stjórnmálum. Ef
ekki verður gripið fast í
taumana, skapast algjört öng
þveiti í efnahags- og fjár-
málalífi þjóðarinnar“.
Menn hafa lengi talið Hermann
Jónasson forspáan. Það er varla
ofmælt!
um þessa vinarkveðju 6. desem-
ber sl.:
„Alþýða íslands þekkti
hann að þeirri dæmalausu
frekju og þröngsýni, að það
þótti illu spá, er hann sett-
ist í valdastól fjármálaráð-
herransfc sem hann virðist
álíta sig vera fæddan til, líkt'
og einvaldskóngur fyrri alda
til konungsstólsins".
Og ennfremur:
„Hvers vegna fór Eysteinn
Jónsson í vinstri stjórn
1956? Til þess að ráða ríkis-
sjóðnum og tryggja klíku
sinni yfirstjórn yfir bönkun-
um . .. Eysteinn Jónsson hef-
ir verið í ríkisstjórninni til
þess að vera í ríkissjóðnum.
Og hann hefir verið í rikis-
sjóðnum cins og mölur í fata-
skáp. Og víðsýni hans og út-
sjónarsemi í þjóðarbúskapn-
um hefir verið álíka og þess-
ara litlu dýra. Það er tími
til kominn jafnt fyrir fram-
sækna Framsóknarmenn sem
aðra, að eyða mölnum“.
Þá talar Þjóðviljinn ennfrem-
ur um „niðingsskap“, „glórulaust
afturhald Eysteins Jónssonar“,
sem „eytt hafi fé í vitleysu úr
ríkissjóðnum“ og „brugðið sér í
vinstra gerfi“.
Svipaðar kveðjur og þessar þó
raunar oft verri sendi Þjóðvilj-
inn Eysteini og skulu þær ekki
raktar hér.
Hefir nú Eysteinn Jónsson
fengið töðugjöldin, eftir að hafa
unnið á akri kommúnista í 5
misseri, þegar hann nú s nýr.
heim, lúinn og þreyttur, beina-
ber og bakboginn, eftir vinnu-
mennskuna.
Eysteinn Jónsson hafði þó áður
talið sér til metnaðar að vera í
fremstu röð andstæðinga komm-
únistanna. Allt illt var þá sök
kommúnista. Þannig sagði hann
í fjárlagaræðunni 18. október
1955 á þessa leið:
„Með kauphækkunium
þeim, sem áttu sér stað á sl.
vori, var brotið blað í efna-
hagsmálunum.
Fram að þeim tíma höfð-
um við um nær þriggja ára
skeið búið við stöðugt verð-
lag, greiðsluafgang ríkisins,
lækkandi skatta og tolla og
stóraukinn almennan sparn-
að“.
Og ennfremur:
„Þetta nýja upplausnar-
ástand í efnahagsmálunum
hófst, þegar kommúnistarnir
Vík ég þá aftur að þar sem
frá var horfið, er stjórn Her-
manns Jónassonar gafst upp.
Strax eftir faíl vinstri stjórn-
arinnar ræddi forseti íslands hin
nýju viðhorf við okkur Bjarna
Benediktsson, en mæltist síðan,
hinn 9. des. sl. til þess, við mig,
að ég gerði tilraun til myndunar
meirihlutastj órnar. Tilkynnti ég
forseta hinn 12. desember, að í
samráði við þingflokk Sjálfstæð-
ismanna, hefði ég ákveðið að
verða við ósk hans.
Fyrr en þetta var ekki auðið
að taka ákvörðun vegna þess að
það var ekki fyrr en hinn 8.
desember að kvöldi, að flokkur-
inn fékk í hendur þau sérfræð-
ingaálit, sem stjórnin hafði fram
að þessu ekki fengizt til að af-
henda okkur, þrátt fyrir marg
endurtekna eftirgangsmuni. En
einmitt þessi gögn sýndu í hve
miklum voða þjóðin var stödd,
sem og hitt, að rétt var, sem
Sjálfstæðismenn höfðu haldið
fram, að ekki væri auðið að gera
sér fulla grein fyrir aðstöðunni
og þar af leiðandi að gera til-
lögur til úrbóta, án þessara
gagna.
★
Okkur þingmönnum Sjálfstæð-
ísflokksins var að sjálfsögðu
ljóst, að frá flokkslegu sjónar-
miði væri lang æskilegast, að
þjóðin hefði kveðið upp sinn
refsidóm yfir vinstri stjórninni,
áður en flokkurinn gengi í stjórn.
En hér var um ekkert val að
ræða.
Líf eða dauði
Hér var ekki nema einn kostur
fyrir hendi. Vinstri stjórnin var
búin að leiða þjóðina fram á
brúnina. Ef hún stöðvaði sig
ekki, færi hún fram af gjábarm-
inum. Fyrrverandi forsætisráð-
herra hafði, þegar hann baðst
lausnar, tilkynnt Alþingi, að „ný
verðbólgualda væri skollin yfir“.
Og sjálfur efnahagsmálaráðu-
nautur stjórnarinnar hafði end-
að þá „úttekt“, sem hann gerði,
á óreiðu og stjórnleysi vinstri
voru leiddir til valda í verka-
lýðssamtökunum haustið
1954, því að þá þóttust marg-
ir sjá hversu fara mundi um
verðlagsmálin og sá hugsun-
arháttur festist, að ekki
mætti láta fjárfestingar né
innkaup bíða stundinni leng-
ur. Magnaðist þetta þó um
allan helming við kaup-
hækkanirnar sl. vor“.
Þetta var nú þá. Skilningur
Eysteins Jónssonar á þessu öllu
breyttist snögglega, þegar hann
samrekkti kommúnistum í stjórn
Hermanns Jónassonar. Þá sagði
hann, að farsælast væri að fylgja
fyrirmælum Alþýðusambands ís-
lands í öllum kaupgjaldsmálum,
og frá þeim degi hefir hann og
flokkur hans fylgt kommúnist-
um í öllum kosningum til Al-
þýðusambandsins. Þetta þýðir, að
Eysteinn Jónsson hefir með ráð-
um og dáð stutt að völdum
kommúnistana yfir verkalýðs-
hreyfingunni og lýst því yfir, að
hann leggist hundflatur fyrir
valdboði þeirrar hreyfingar. Er
það full mikil auðmýkt, enda þótt
verkalýðurinn sé alls góðs mak-
legur.
Nú er öldin önnur.
Nú fær Eysteinn Jónsson
kannski enn nýjan skilning á
þessum málum. En kannski taka
menn nú líka minna mark á hon-
um en áður. Læt ég útrætt um
Eystein Jónsson, enda munu
raunir hans þungbærar, þótt
ekki sé á bætt.
Ég hirði heldur ekki að rekja
viðræður samstarfsflokkanna
frekar; er þó þar af miklu að
taka.
stjórnarinnar á þessum orðum:
„En hitt verður þá jafn-
framt að hafa í huga, að það,
sem nú skiptir mestu, er
stöðvun áframhaldandi verð-
bólguþróunar. Takist sú
stöðvwn nú, eru möguleikar
á því að ráðast að öðrum
þáttum efnahagsvandamál-
anna síðar meir. Takizt hún
ekki, verður ekki við aðra
erfiðleika ráðið. Hvorki nú,
né síðar“.
Málið lá því alveg augljós't
fyrir. Nú eða aldrei. Líf eða
dauði. Það- var sá dómur, sem
sérfræðingur stjórnarinnar þá
nýverið hafði afhent henni.
Vinstri stjórnina skorti þrek.
Hún flýði af hólmi. Gafst upp.
Stærsti flokkur þjóðarinnar,
sem æfinlega hefir og æfinlega
mun setja þjóðarheill yfir flokks-
hagsmuni, gat bókstaflega ekk-
ert gert annað en það, sem hann
gerði. Að verða við ósk forseta
íslands um að reyna stjórnar-
myndun, enda þótt hverfandi lík-
ur væru á að hún tækist, með
þeim lágmarksskilyrðum, sem
flokkurinn taldi nauðsynlegt að
fullnægja, til að bjarga frá þjóð-
arógæfu. En án þess að þeim
skilyrðum fengist fullnægt, var
flokkurinn alsendis ófáanlegur
til að mynda stjórn, enda að
öðrum kosti að hans dómi til-
gangslaust.
Ábyrgðinni skoraðist flokkur-
inn ekki undan. En hann gerði
sér jafnframt fulla grein fyrir,
að völdin komu því aðeins að
liði, að lágmarksskilyrðum hans
fengist fullnægt. Stólana eina
vildi hann að sjálfsögðu ekki
hirða.
Skilyrði flokksins voru þessi:
„1. Að tafarlaust yrðu gerðar
ráðstafanir til þess að stöðva
verðbólguna.
2. Að lögfest yrði á þessu þingi
sú breyting á kjördæmaskipun-
inni, að tryggt sé, að Alþingi
verði skipað í slíku samræmi við
þjóðarviljann, að festa í þjóð-
málum geti náðst“.
Varðandi rök fyrir skilyrðum
okkar mun ég ræða kjördæma-
Töðugjöld Eysteins
Sjálfstœðisflokkurinn
gerði skyldu sína