Morgunblaðið - 10.04.1959, Blaðsíða 8

8
MORCTnVRT 4fí1P
Föstudagur 10. apríl 1959
Smáríkjunum er mestur styrkur að
aðild að Atlantshafsbandalaginu
ÞEGAR síðari heimsstyrjöld-
inni lauk voru margir svo bjart
sýni”, að þeir töldu, að nú væru
framundan tímar friðar og vel-
megunar á jörðinni; þjóðirnar
hefðu fengið nóg af hörmungum
styrjaldaráranna og létu sér þá
reynslu að kenningu verða.
Vesturveldin afvopnuðust, og
komið var á fót bandalagi, sem
stuðla skyldi að varðveizlu frið
arins, bandalagi hinna samein-
uðu þjóða. Þegar í upphafi risu
þó miklir úfar með aðildar-
þjóðunum; og ljóst varð, að ein-
mitt þær þjóðir, sem vænzt
hafði verið, að mætti sætta í
þessu bandalagi, kæmu til með
að verða forysturíki hinna and
stæðu fylkinga austurs og vest-
urs. Vonir hinna bjartsýnustu
biðu því í byrjun mikið skip-
brot.
Rússar höfðu í lok heimsstyrj
aldarinnar náð undir yfirráð
sín mörgum löndum Evrópu og
Asíu. Þar höfðu þeir sett til
valda leppstjórnir sínar, sem
stjórnuðu í einu og öllu að vilja
þeirra. Þjóðir þær, sem lentu í
greipum kommúnista, voru svipt-
ar öllum réttindum og urðu að
sitja og standa eftir skipunum
frá Moskvu.
Lýðræðisþjóðirnar vöknuðu þó
ekki að fullu af friðardraums-
svefninum fyrr en kommúnistar
rændu völdum í Tékkóslóvakíu
árið 1948. Sameinuðu þjóðirnar
voru þess vanmegnugar að aðhaf-
ast nokkuð, er að gagni gæti kom-
ið, vegna hinna miklu valda
Rússa innan samtakanna, og for-
ystumenn lýðræðisríkjanna sáu
nú fram á, að þau gætu ekki átt
frelsi sitt og öryggi undir svo
vanmátta samtökum sem Samein-
uðu þjóðunum — eitthvað annað
yrði til bragðs að taka.
Vaknað af friðardraumssvefni.
ára og varð hinn eiginlegi undan-
fari Atlantshafsbandalagsins. Til
þessa baríHalags, Vesturlanda-
bandalagsins, var stofnað til
verndar lögmálum lýðræðisins,
persónulegu og stjórnmálalegu
frelsi og efnahagslegum, þjóðfél-
agslegum og menningarlegum
tengslum aðildarþjóðanna. Þá var
skýrt tekið fram, að höfð skyldi
náin samvinna um framgang þess
ara hugsjóna við þau ríki, er
kepptu að sömu markmiðum, og
þar með voru opnaðar dyrnar fyr
ir stofnun Atlantshafsbandaiags-
ins.
Það er ef til vill athyglisverðast
við þessa bandalagsstofnun, að
einmitt þau þrjú ríki, Belgía, Hol
land og Luxemburg, sem áður
höfðu einna ákveðnast haldið
fram hlutleysisstefnunni, .beittu
sér nú fyrir stofnun hernaðar-
bandalags. Þeim var orðið ljóst,
að þau áttu allt sitt undir því,
að friður héldist. Áður höfðu þau
talið, að þau gætu bezt stuðlað
að friði með hlutleysi sínu og
treystu, að önnur ríki myndu
virða hinn einlæga friðarvilja
þeirra. Hið eina, sem gat fengið
þau ofan af þessari skoðun var
reynslan, og hún varð vissulega
bitur. í maímánuði 1940 réðust
Þjóðverjar á þau, og þá var dauða
dómurinn kveðinn upp yfir hlut-
leysi þeirra.
Gengið inn.
Upp úr stofnun Vesturlanda-
bandalagsins hófust með ríkis-
stjórnum Vesturveldanna við-
ræður um stofnun varnarbanda-
lags Atlantshafsríkjanna. Kanada
hafði snemma mikinn áhuga á
framgangi málsins og tók virkan
þátt í undirbúningi bandalags-
stofnunarinnar. Raddir höfðu ver
ið uppi um stofnun sérstaks varn
arbandalags Noregs, Danmerkur
og Svíþjóðar, en þó fór svo, að
Norðmenn og Danir gerðust að-
ilar að bandalaginu, enda þótt
Rússar legðu mjög hart að þeim
að standa utan við það og reyndu
jafnvel að ógna þeim til þess.
Atlantshafsbandalagið var loks
formlega stofnað 4. apríl 1949.
12 ríki gengu þá í bandalagið,
þ. e. a. s. Bandaríkin, Kanada,
Bretland, Frakkland, Holland,
Frá fundi fulltrúa ungra Sjálfstædisnianna á landsfundi Sjálfstæðisflokksins.
í marz 1947 var undirritaður í
Dunkirk samningur til 50 ára
milli Breta og Frakka um sam-
stöðu þessara þjóða gegn Þjóð-
verjum, ef svo kynni að fara, að
þeir risu upp aftur sem árásar-
ríki. Þar var einnig kveðið á um
samráð Breta og Frakka í öll-
um málum, sem snerta efnahags-
lega hagsmuni beggja og ákveðið
að hraða eftir föngum ráðstöfun-
um, sem mættu verða til þess
að auka velmegun þjóðanna og
efnahagslegt öryggi.
Aðeins þrem mánuðum eftir
undirritun Dunkirksamningsins
kunngerði Marshall, þáverandi
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
áætlun um efnahagslega viðreisn
Evrópu. Hann hét á þjóðir álf-
unnar að taka höndum saman og
lofaði stuðningi Bandaríkjanna.
Hann lagði áherzlu á, að ekki
væri verið að ráðast gegn neinni
þjóð eða þjóðfélagskerfi, heldur
aðeins gegn „hungri, örbirgð, ör-
væntingu og upplausn". Marshall
áætlunin átti mikinn þátt í að
tengja Evrópuþjóðirnar fastari
böndum innbyrðis og sanna þeim
nauðsyn samstöðu þeirra með
Bandaríkjunum. Og það er eng-
um vafa bundið, að þessi sam-
vinna á sviði efnahagsmála
greiddi mjög fyrir hinni víðtæk-
ari samvinnu, er síðar komst á.
Dyrnar opnaðar.
í marz 1948 undirrituðu Hol-
land, Belgía, Luxemburg, Frakk-
land og Bretland samning í Bruss
el, sem einnig skyldi gilda til 50
Æskan fylkir sér undir
merki Sjálfstœðis-
flokksins
KÖSNINGAR nálgast nú óðum,
og eru flokkarnir þegar farnir að
tilkynna framboð sín. Óhætt er
að segja, að framboð Sjálfstæðis-
fiokksins, þau er boðuð hafa ver-
ið, hafi vakið mikla og óskipta
athygli. Ber þar margt til, en
fyrst og fremst það, að í fjórum
kjördæmum, hefur verið skipt
um frambjóðendur. Tveir gamal-
kunnir þingskörungar, þeir Pét-
ur Ottesen og Jóhann Þ. Jósefs-
son, draga sig í hlé. Það er at-
hyglisvert, hve frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins eru flestir
hverjir tiltölulega ungir að árum,
sumir þeirra mjög ungir. Allir
eru þeir annaðhvort búsettir í
kjördæmunum sjálfum, eða ætt-
aðir þaðan. Flestir þessara
manna hafa tekið virkan þátt í
framleiðslustörfum þjóðarinnar
á einhverjum hluta ævi sinnar og
hafa því til að bera hagnýta
reynslu í þeim efnum, sem óneit-
anlega er mjög nauðsynleg, til
þess að eðli þeirra vandamála
sem við er að etja verði skilið til
fulls.
Ungum Sjálfstæðismönnum er
það mikið ánægj uefni ,hversu
margir áf frambjóðendum flokks
ins eru valdir úr þeirra hópi. Það
er Ijós vottur þess, að Sjálfstæð-
isflokkurinn er í nánum tengslum
við æsku íslands og skilur fylli-
lega þá nauðsyn, að svo sé. Sá
þróttur. sem einkennir allt starf
og stefnu flokksins á vafalaust
að miklu leyti rætur sínar að
rekja til þess, að yngri kynslóðin
er svo virkur þátttakandi í flokks
starfinu, sem raun ber vitni.
•
í VIÐTALI, sem Mbl. átti nýlega
við hinn nýkjörna biskup, séra
Sigurbjörn Einarsson prófessor,
sagði hann m.a.:
„Sú hreyfing, sem tapar æsku-
lýðnum, hefur misst af Iramtíð-
inni“. Sjálfstæðismenn, ungir
sem gamlir. ættu að minnast þess
ara orða hins snjalla kenni-
manns. Svo lengi sem æskan
fylkir sér undir merki flokksins
þarf hann ekkert að óttast. Hinir
yngri blása anda framsækni og
stórhugs í stefnu flokksins, hinir
eldri móta hana á þann veg, sem
þjóðinni er fyrir beztu hverju
sinni.
ENGINN einn stjórnmálaflokk-
ur hefur sett svo svip sinn á ís-
lenzkt þjóðlíf frá lýðveldisstofn-
un sem Sjálfstæðisflokkurinn.
Að vísu hefur margt farið á ann-
an veg en æskilegt hefði verið.
Sjálfstæðisflokkurinn á þar að
einhverju leyti sína sök eins og
aðrir stjórnmálaflokkar. En —
þau vandamál, sem nú eru efst á
baugi, efnahagsmálin, eru tíma-
bundin vandamál. Það sem máli
skiptir er það, að uppbygging ís-
lands frá lýðveldisstofnun hefur
verði framkvæmd af slíkum stór
hug, að fá dæmi eru til slíks.
Hvarvetna blasa við ný og glæsi-
leg hús, nýjar verksmiðjur, full-
komin fiskiðjuver og stórvirk
veiðitæki. Nýir vegir hafa verið
lagðir um land allt. rafmagn nær
til æ fleiri landsmanna, myndar-
legar byggingar rísa í sveitum
landsins, lagt hefur verið í stór-
felldar ræktunarframkvæmdir.
Almenn velmegun ríkir í land-
inu svo mikil, að talið er, að lífs-
kjörin hérlendis séu betri en víð-
ast hvar í Evrópu. Hver vill svo
halda því fram, að mikið hafi
ekki áunnizt?
Sjálfstæðisflokkurinn hefur set
ið í stjórn landsins mestan hluta
þessa mikla byltingatímabils.
Þjóðin fól honum að hafa for-
ystuna um uppbyggingu atvinnu-
vega landsmanna. Vinstri stjórn-
inni tókst á 2% ári að stefna í
bráðan voða því ,sem áunnizt
hafði frá stofnun lýðveldisins.
Það verður hlutverk Sjálfstæðis-
flokksins, eins og svo oft áður, að
leiða íslendinga út úr þeim ó-
göngum sem Hermann Jónasson
og kumpánar hans hafa komið
henni í.
Belgía, Luxemburg, Ítalía, Portú-
gal, Danmörk, Noregur og ísland.
Grikkland og Tyrkland bættust í
hópinn 1952 og V-Þýzkaland 1955,
svo að alls eru aðildarríkin nú 15.
Síðasta vers hlutleysissálmsins.
Mjög miklar deilur urðu um
það á sínum tíma, hvort Islending
ar ættu að taka þátt í Atlants-
hafsbandalaginu.
Margir vildu halda fast við
hlutleysisyfirlýsinguna frá 1918
og treysta á forsjónina, en aðrir
töldu, að hlutleysisstefnan hefði
sungið sitt síðasta vers.
Þeir töldu reynslu annarra
þjóða og fslendinga sjálfra í
heimsstyrjöldinni hafa sannað, að
pappírsblöð, enda þótt löggiltur
skjalapappír sé, hjálpa ekki, þeg
ar út í styrjöld er komið. Stríðs-
aðilar keppist þá við að ná undir
sig þeim stöðum, er þeim mega
að gagni koma, og skeyti engu
þótt hlutleysisyfirlýsingum sé
veifað framan í þá, þegar þeir
stíga á land.
Þeir töldu hernaðarþýðingu
landsins ótvíræða vegna legu
þess, og með því að hafa hér
engar varnir mundi frekar aukið
á styrjaldarhættuna en dregið úr
henni. Varnarleysi væri sama og
að bjóða árásarríki heim. Varnir
væru okkur nauðsynlegar til þess
að tryggja sjálfstæði landsins og
öryggi. Þeir bentu á, að íslending
ar gætu ekki tryggt þetta sjálfir,
þar sem þeir hefðu engar varnir,
og hlutleysi kæmi af þeim sök-
um ekki til greina. Eina úrræðið
væri því að hafa samvinnu við
önnur ríki um varnir landsins.
Þetta sjónarmið varð ofan á, og
fslendingar gerðust aðilar að At-
lantshafsbandalaginu.
„Ólíkt höfumst vér að“.
En var þá þörf nokkurra varna?
Var nokkuð að óttast?
Um þetta atriði segir Christian
A.R. Christiansen svo í bæklingi
sínum um Atlantshafsbandalagið.
„f stríðinu og fyrstu árin þar á
eftir höfðu Rússar lagt undir sig
og beinlínis innlimað stór land-
svæði: hluta af Finnlandi, allt
Eistland, Lettland og Litháen,
stóra hluta af Póllandi og Austuf-
Þýzkalandi, Rúmeníu, semáðurtil
heyrði Tékkóslóvakíu, Bessara-
bíu og Norður-Búkóvíu, sem áður
voru rúmensk landsvæði. Svæði
þetta tók alls yfir 475.000 fer-
kílómetra, eða heldur minna en
Frakkland, og þar voru rúmlega
23 milljónir íbúa.
Þó var þetta aðeins lítið brot
I af landvinningum Sovétríkjanna.
Með brögðum og valdi, með ógn-
unum, hótunum og kosningasvik
um hrifsuðu kommúnistaflokkarn
ir í skjóli sovézka setuliðsins ein
ræðisvald í Póllandi, Austur-
Þýzkalandi, Tékkóslóvakíu, Ung-
verjaiandi, Rúmeníu, Búlgaríu og
Albaníu. Þar eð kommúnistaflokk
arnir eru algerlega háðir Moskvu
valdinu og hlýða í blindni skip-
unum þaðan, jafngilti þetta í raun
og veru þvi, að cúmlega ein millj.
ferkílómetra með 92 milljónir í-
búa — þ. e. tæpur helmingur af
íbúafjölda Sovétríkjanna — var
ofurseld Moskvuvaldinu.
Þetta gerðist þrátt fyrir mót-
mæli Vesturveldanna og í trássi
við þau heit, sem bandamenn
höfðu bundizt í stríðinu, þess
efnis að lönd Austur-Evrópu
skyldu fá lýðræðisstjórn, að þar
skyldi halda frjálsar kosningar o.
s. frv. Vesturveldin gátu ekkert
gert -til þess að koma í veg fyrir
valdaránið og einræðið og stöðva
gerræðið, pyndingarnar og fjölda
aftökurnar. Rússar hersátu öll
Austur-Evrópulöndin, útilokuðu
þau að meira eða minna leyti frá
samneyti við umheiminn og tóku
ekki tillit til neinna andmæla, og
Framh. á bls. 18.