Morgunblaðið - 24.06.1959, Qupperneq 8

‘8
MORCUNTtL 4Ð1Ð
Miðvik'udagur 24. júní 1959
Eggert Jónsson:
Viö skulum unna
hvort öðru jafnréttis
Brúasmiðir — brúabrjótar
SAGA íslenzku þjóðarinnar mun
lengi minnast Tryggva Gunnars-
sonar sem helzta brautryðjand-
ans í brúagerðum hér á landi, en
mesta stórvirki hans í þeim efn-
um var Ölfusárbrúin. Bættar
samgöngur voru eitt af hans
mörgu áhugamálum, þar sem
hann sá og skildi, að með því að
tengja saman blómlegar byggðir
voru þjóðinni veittir auknir
möguleikar til samstarfs og fé-
lagsþroska og stefnt að bættum
atvinnu- og verzlunarháttum til
aukinnar velmegunar.
Sagan geymir einnig minning-
una um andstæðu þessa vor-
manns íslands og brautryðjanda
í brúasmiði. Það var í byrjun 17.
aldar, að brytinn í Skálholti fór
til með flokk manna og lét .þá
brjóta steinbogann af Brúará;
þann er áin dregur nafn af, til
þess að hefta straum förumanna
til Skálholts, en þá voru mikil
hallærisár. Sumir hafa talið, að
þetta hafi verið gert með vitund,
eða jafnvel að ráði Helgu, konu
Odds biskups Einarssonar, en
aðrir vilja draga það mjög í efa,
en verknaðurinn hefur ekki
gleymzt, hver sem sökina ber.
„Sagan endurtekur sig“, sagði
Tryggvi Þórhallsson stundum, og
víst er um það, að enn eigum við
bæði brúasmiði og brúabrjóta í
landi hér. Formælendur kjör-
dæmabreytingarinnar leggja
áherzlu á, að tryggja kjósendum
landsins sem jafnastan rétt til
áhrifa á skipun Alþingis, og jafn-
framt stefna þeir að því að koma
á nánara samstarfi milli ein-
stakra héraða og tengja þau
traustari böndum. Þeir vilja að
þjóðin rétti fram samvinnufúsar
hendur yfir mörk héraða og
sýslna, hvort sem þau eru um
vatnsföll eða fjallgarða, eða þau
liggja í miðri sveit.
Gegn þessari fylkingu stendur
Framsóknarflokkurinn, flokkur-
inn, sem jafnan hefur lagt kapp
á það, að etja saman íbúum
sveita og kaupstaða og ala á úlf-
úð og tortryggni þar á milli. Nú
er honum það ekki lengur nóg,
heldur kappkostar hann nú að
etja héruðunum hverju gegn
öðru, ala á ríg og tortryggni milli
þeirra. Nú á það að vera sama og
að leggja þau niður, sama og
dauðadómur þeirra, að tengja
þau traustari böndum til nánara
samstarfs, en verið hefur til
þessa. Það er hreppapólitíkin,
sem hér er enn í algleymingi,
hreppapólitíkin, sem alltaf er
Framsóknar ær og kýr. Flokkur-
inn, sem stundum reynir að klína
á sig nafni samvinnunnar, sem
annars á heizt engin orð nógu
sterk til þess að lýsa ágæti sam-
vinnunnar, vegna þess að hann
hefur sogað sig fastan á sam-
vinnuhreyfinguna eins og sníkju-
dýr, og lifir á henni, hann geng-
ur nú berserksgang gegn aukinni
samvinnu einstakra héraða, af
því að hann er hræddur um, að
aðrir græði meira á því en hann.
„Sjálfan mig sé ég fyrst“, hefur
löngum verið kjörorð Framsókn-
arflokksins.
Víst reynir Framsókn að hylja
rógsiðju sína sauðargæru, með
því að tala hátt um sjálfstæði
héraðanna, skírskota til átthaga-
ástar og reyna á allan hátt að slá
á strengi tilfinninganna. En hvert
leiðir það, hjá þeim, sem taka
mark á þessum áróðri? Þeim
finnst, að sitt hérað hljóti að vera
betra en önnur, það sprettur upp
rígur, metingur, togstreita milli
héraða, er spillir möguleikum til
samvinnu. Framsókn vill ekki
aukin tengsl, hún vill ekki byggja
brýr milli héraðanna — hún vill
spilla friði, brjóta brýr. Fyrir
þessa þokkalegu iðju mun þjóðin
gjalda henni að verðleikum nú
í kosningunum.
Réttur eða réttlætl
Framsókn talar nú mjög um
það, að verið sé að svipta héruðin
rétti sínum, með því að stækka
kjördæmin. Hver er sannleikur-
inn í þessu? Hvaða rétti eru Vest-
firðingar sviptir, með því að í
stað þess að kjósa nú fimm þing-
menn í fimm kjördæmum, skulu
þeir framvegis kjósa fimm þing-
menn hlutfallskosningu 1 einu
kjördæmi? Það er síður en svo,
að þeir séu sviptir rétti, því miklu
fremur er þeim veittur aukinn
réttur, þeim er tryggt jafnrétti.
Það er algengt að þjóðfélags-
legar breytingar valdi því, að
lög, sem voru réttlát, þegar þau
voru sett, verði ranglát eða missi
gildi sitt, þau verði úrelt, þeim
þarf að breyta. Svo er um þær
reglur, er nú gilda um kjördæma
skipunina, að réttur, sem þær nú
veita einstökum kjördæmum til
þess að kjósa fulltrúa á Alþing,
er ranglæti gagnvart kjósendum
einstakra annarra kjördæma.
Þetta ranglæti á nú að leiðrétta.
Jafnréttiskenndin hefur jafnan
verið rík í okkur íslendingum,
og á þessari miklu jafnréttisöld
væri það næsta furðulegt, ef
þjóðin vildi viðhalda ranglætinu
og leyfa því áfram að færast í
aukana. Hvern hugsunarhátt
hafa þeir Islendingar, sem í dag
vilja ekki unna hver öðrum jafn-
réttis? Og það er ekki réttur
einstakra héraða samkvæmt gild-
andi lögum, ranglæti gagnvart
kjósendum, heldur jafnrétti kjós-
endanna, sem við eigum að
tryggja. Það eru ekki þúfurnar í
landinu — þessar, sem Páll Zóph.
vildi „ganga á milli bols og höf-
uðs á“ í þingræðu fyrir nokkrum
árum — heldur fólkið í landinu,
sem á að kjósa til Alþingis, og
þann kosningarétt á það að hafa,
jafnt hvert á land, sem það flytur.
Það hafa verið nefndar svo
margar tölur til sönnunar því
ranglæti, sem núverandi kjör-
dæmaskipun veldur, að þetta
ranglæti skilja allir, sem vilja
skilja það, og er því óþarfi að
rekja tölur hér. En Framsóknar-
menn vilja ekki skilja þetta rang-
læti. Þeir ætla sér alltaf annan
og meiri rétt, en öðrum. Þeim
finnst aldrei sambærilegt, þegar
verið er að tala um þeirra rétt,
eða annarra rétt. Þess vegna er
rétt að bregða hér upp lítilli
mynd, sem eingöngu snýr að
Framsóknarmönnum, ef þeir
skyldu skilja hana. Finnst Fram-
sóknarmönnum í Suður-Þing-
eyjarsýslu það réttmætt, að þeir
séu um atkvæðisrétt aðeins hálf-
drættingar á móti Framsóknar-
mönnum í Norður-Þingeyjar-
sýslu? Eða hvað finnst þeim um
það, að vera aðeins ca. þriðjungs-
menn á móti Framsóknarmönn-
um í Strandasýslu, Vestur-Húna-
vatnssýslu eða Norður-Múla-
sýslu? Standa Framsóknarmenn
í Suður-Þingeyjarsýslu á svo
miklu lægra þroskastigi, en Fram
sóknarmenn hinna annarra hér-
aða, sem ég hef nefnt, að þetta
sé réttmætt? Ekki hefur hað
heyrzt til þessa.
Flokkavald og fornhelgl
Framsókn reynir nú ákaft að
hræða kjósendur á því, að flokka
valdið muni eflast stórkostlega
við stækkun kjördæmanna. Það
er þó ekki hætta á, að flokks-
valdið myndi eflast hjá Fram-
sókn, því hvergi er það öflugra
en þar, og er gleggsta dæmið um
það úr seinustu kosningum, er
Framsókn skipaði kjósendum sin-
um í ýmsum kjördæmum að
kjósa Alþýðuflokkinn, og þeir
hlýddu, upp til hópa.
Nei, það er ekki aukið flokka-
vald, sem Framsókn óttast, það
er alveg öfugt. Framsókn óttast
það, sem liggur í augum uppi, áð
stóru kjördæmin hafa miklu
sterkari aðstöðu til þess að standa
gegn flokkavaldinu, en hin smáu,
fámennu kjördæmi. Framsókn
óttast að t. d. Framsóknarmenn
á Vestfjörðum segi, þegar þeir
Eggert Jónsson
eru sameinaðir í einu kjördæmi:
„Þið þurfið ekkert að vera að
senda okkur Hermann Jónasson
hingað vestur, við höfum hér
sjálfir ágæta menn til fram-
boðs“. Það er einmitt þessu líkt,
sem mun gerast í hinum nýju,
stóru kjördæmum, og það skilur
Framsókn og óttast, þótt hún
reyni nú að telja kjósendum trú
um það gagnstæða, til þess að
hræða þá til andstöðu við kjör-
dæmabreytinguna.
Framsókn talar nú mjög um
að rjúfa eigi fornhelgi kjördæm-
anna. Hefur þó verið rækilega
sýnt og sannað, að kjördæma-
skipunin er ekki forn, og auk
þess frá Dönum komin, og því
eigi heldur helg. Ef Framsókn
vildi vera sér sjálfri samkvæm
og láta kjördæmaskiptinguna
fylgja héraðaskipuninni, þá hefði
hún ekki nú lagt til að skipta
Gullbringu- og Kjósarsýslu í
fjögur kjördæmi auk Hafnar-
fjarðar, heldur sameina þessi
kjördæmi, eins og nú á að gera.
Alveg á sama hátt hefði Fram-
sókn átt að leggja til að sameina
Eyjafjörð, Akureyri og Siglu-
fjörð í eitt kjördæmi, sömuleiðis
Þingeyjarsýslur, svo nokkur
dæmi séu nefnd. Sannleikurinn
er sá, að Framsókn veit ekki sitt
rjúkandi ráð út af kjördæmamál-
inu. Hún hefur gert tillögur
þvert ofan í fyrri stefnu um hlut-
fallskosningar í tvímenningskjör
dæmum, hún hefur gert tillögur
þvert ofan í samþykktir nýafstað-
ins flokksþings, hún hringsnýst
um sjálfa sig í örvæntingarfullu
ráðleysi, því að hún sér, að hún
hefur tapað forréttindaaðstöðu
sinni.
1 sambandi við allt tal Fram-
sóknarmanna um fornhelgi kjör-
dæmanna, skýtur enn hið sama
upp kollinum, sem hér var rætt
í upphafi, hreppapólitík, ná-
grannakritur, héraðamörk milli
manna, sem annars eiga fjölmörg
sameiginleg áhugamál. Finnst
Sunnlendingum Þjórsá nokkru
meiri helgidómur en Ölfusá?
Ekki hefur þess orðið vart, en
fáu munu Sunnlendingar hafa
fagnað meir, en að fá þessi stór-
vötn brúuð, þannig að þau hindr-
uðu ekki lengur eðlilegar sam-
göngur milli manna, sem þurftu
og vildu vinna saman. Víst er
eigi furða, þótt Framsókn með
alla sína hreppapólitík telji Fúla-
læk sitt fornhelgasta vé, en
„bakkafögur á í hvammi“ er
henni einskis virði — hún rennur
eftir miðri sveit.
„Tökum saman höndum"
Ég hef verið búsettur bæði
norðanlands og sunnan, og hef
átt því láni að fagna að kynnast
mörgu fólki úr öllum landshlut-
um. Vel má vera, að finna megi
nokkuð mismunandi brag yfir
fólki úr einstökum landshlutum,
og er þó fjarri því, að það sé
bundið við héraðamörk, en við
nánari kynni kemur í Ijós, að
allt er þetta sama, ágæta fólkið,
og með engu móti hægt að fall-
ast á, að fólkið í einu héraði eigi
skilið meiri rétt en annað. Deil-
urnar um kjördæmamálið snúast
um það, hvort fólk í einu héraði
eigi að hafa meiri rétt, en í öðru.
Ber þá fyrst og fremst að hafa
í huga, að hver sá, sem hefur
öðlazt forréttindi, eða leitazt við
að halda þeim eða afla þeirra,
hann er með forréttindum sínum
að taka rétt frá samborgurum
sinum. íslendingar hafa jafnan
fyrirlitið forréttindi, þau hafa
aldrei samrýmzt réttlætisvitund
þjóðarinnar, og hver ykkar — ís-
lendingar — vill nú á sunnudag-
inn kemur leggja forréttindunum
lið með atkvæði sínu?
BAGDAD, 2. júní. — Irak hverf-
ur nú af sterlingsvæðinu — var
tilkynnt í Bagdad í kvöld.
★
MÍLANÓ, 22. júní. — De Gaulle
kemur á morgun í opinbera heim
sókn til Ítalíu. Það er fyrsta
heimsókn hans til erlends ríkis
síðan hann var kjörinn forseti.
★
GENF, 22. júní. — Rússar höfn-
uðu enn tillögum Breta og
Bandaríkjamanna um gagn-
kvæmt eftirlit með kjarnorku-
sprengingum.
★
PARÍS, 22. júní. — I dag var de
Gaulle afhent orðsending frá
Macmillan, en efni hennar er ekki
kunnugt. Búizt er við, að hún sé
í sambandi við utanríkisráðherra-
fundinn í Genf.
★
VÍN, 22. júní. — Bela Kovacs,
lanbúnaðarráðherra í hinni
skammlífu stjórn Imre Nagy
ÞEGAR innréttuð eru bifreiða-
verkstæði i nágrannalöndum vor
um, þykir sjálfsagt að útbúa
strax rás með loftsogi í gólf, veggi
eða loft verkstæðsins, svo hægt
sé að láta slöngu frá hverjum
einstökum bíl (sem þarf að setja
í gang vegna viðgerðarinnar) í
sambandi við loftrásina, er sýgur
kolsýringsloftið frá útblásturs-
Við erum allir jafnir, Islend-
ingar, og við eigum að hafa jafn-
an rétt, hvað sem staðurinn heit-
ir, sem við búum á. Við eigum
landið, en það er ekki landið, eða
einstakir hlutar þess, sem eiga að
fara með völdin, það er fólkið í
landinu, sem á að gera það, og
það án tillits til þess, hvort
heimahérað þess heitir þetta eða
hitt.
„Landslag yrði lítils virði,
ef það héti ekki neitt“,
segir Tómas Guðmundsson, þar
sem hann er að skopast að þeim
ferðalöngum, sem 1 stað þess að
gefa sér tíma til þess að dást að
fegurð náttúrunnar, spyrja f
þaula um nafn á hverju kenni-
leiti, til þess eins að gleyma
þeim jafnharðan aftur.
Já — landið okkar er víða mjög
fagurt, en sem betur fer er eng-
inn einn staður fegurstur — eng-
inn getur tekið sér vald til þess
að skera úr um, hvar það sé feg-
urst, grasið er jafngrænt norðan
lands og sunnan, fjöllin jafnblá
austanlands og vestan, heiða-
vötnin hvarvetna fögur. Þetta
land eigum við, íslendingar. Við
erum öll bræður og systur hér í
þessu fámenna landi. Við skulum
því unna hvert öðru jafnréttis.
Tökum saman höndum og tengj-
um okkar bræðrabönd yfir fjöll
og dali, víkur og voga, en látum
eigi friðarspilla og rógbera æsa
okkur hvern gegn öðrum. Byggj-
um brú milli stranda, en rekum
brúabrjótana af höndum okkar.
Tryggjum framgang réttlætisins,
og þá verðum við langlífir í land-
inu.
haustið 1956, lézt á sunnudag f
Pecs — sagði í frétt í Búdapest-
útvarpinu í kvöld.
Karlakór
Keflavíkur
SAUÐARKRÓKI, 22. júní. —
Karlakór Keflavíkur heimsótti
Sauðárkrók síðastliðinn sunnu-
dag og hélt samsöng í félags-
heimilinu Bifröst kl. 21 um
kvöldið. Aðsókn var góð og kórn-
um og einsöngvurum forkunnar
vel tekið. Kórinn varð að endur-
taka mörg lögin og syngja mörg
aukalög.
Söngstjóri kórsins er Herbert
Hriberchek en undirleik annaðist
Ragnheiður Skúladóttir. Sérstaka
athygli vakti hin örugga og
skemmtilega stjórn söngstjórans
ogÓiin mikla þjálfun, sem kórinn
hefur fengið svo ungur sem
hann er. — Jón.
röri bílsins, en það loft er eitrað,
eins og kunnugt er og getur haft
mjög skaðleg áhrif á heilsu
manna. Það er lífsnauðsyn að
allir þeir, sem starfrækja bifreiða
stæði hér á landi taki upp nýja
háttu í loftræstingu verkstæða,
og gæti meðfylgjandi mynd frá
Danmörku, orðið þeim til leið-
beiningar, auk þess sem hægt er,
nú orðið, að leita til sérfræðinga
hér á landi um þessi mál.
J. O. J.
Fréftir í stuftu máli
Loftrœsting á bifreiða
verkstœðum