Morgunblaðið - 18.07.1959, Blaðsíða 11

Laugardagur 18. iúlí 1959
MORCVNBL AÐIB
11
Einstætt, að svo lítil þjóð skuli
eiga slíka sinfóníuhljómsveit
Stutt samtal við Erling Blöndal
Bengtson, cellólekara
Þessl mynð af próf. Ivar Modéer og konu hans var tekin í garð-
inum við heimili frú Helgu og Gunnars Rocksén, vararæðis-
manns Svía, að Miklubraut 3, en þar hitti tíðindamaður Mbl.
prófessorinn að máli. (Ljósm.: G. Rocksén)
ERLING Blöndal Bengtson, celló-
leikari, hefur dvalizt hér á landi
undanfarinn hálfan mánuð, ásamt
konu sinni, Merete. — Ekki þarf
að kynna Bengtson fyrir Islend-
ingum — hann er flestum hér að
einhverju kunnur sem frábær
listamaður, enda hefur hann sótt
okkur heim hvert ár allt frá 1946,
og oftast haldið hér hljómleika.
— Að þessu sinni var þó ekki um
hljómleikaferðalag að ræða, held-
ur komu þau ungu hjónin hingað
nú fyrst og fremst til þess að
njóta nokkurra sumarleyfisdaga
á þessu öðru ættlandi Bengtsons,
en hann er af íslenzku bergi brot-
inn í móðurætt sem kunnugt er.
— Þó lék hann hér tvisvar opin-
berlega að þessu sinni, fyrst með
Sinfóníuhljómsveit íslands, á Ak-
uréyri, og sl. miðvikudagskvöld
hélt hann hljómleika, ásamt Arna
Kristjánssyni á vegum Kammer-
músíkklúbbsins í Reykjavík. Auk
þess lék hann inn á segulband
fyrir Ríkisútvarpið.
★
Enda þótt Bengtson hefði
mjög nauman tíma siðustu dag-
ana, sem hann dvaldist hér, gaf
hann sér þó tíma til þess að sinna
beiðni tíðindamanns Mbl. um ör-
stutt viðtal. Hitti blaðamaðurinn
íslendingar verða að varðveita
gömul orð og orðtök,
sem breyftir búskaparhættir hafa
rutt úr vegi,
— segir Ivar Modéer, prófessor í norrœnu
v/ð Uppsalaháskóla
FYRIR fáum dögum hitti tíðinda-
maður blaðsins að máli prófess-
or Ivar Modéer frá Uppsölum
í Svíþjóð. Hann hefur kennt
norræn fræði við háskólann þar
um alllangt skeið og jafnframt
verið einn helzti forvígismaður
„Islándska Sállskapet, síðan það
félag var stofnað fyrir liðlega 10
árum, er próf. Einar Ól. Sveins-
son var á fyrirlestraferð ytra. í
félaginu eru nú um 300 félagar
og hefur það frá upphafi gefið út
merkilegt ársrit, „Scripta Is-
landica", sem ritað er jöfnum
höndum af sænskum og íslenzk-
um fræðimönnum og hefur
þegar að geyma margvíslegan
fróðleik.
Gömul kynni endurnýjuð
Próf. Modéer kvaðst fagna þvi
mjög, að hafa nú fengið tæki-
færi til að heimsækja IslanS öðru
sinni, en hann kom hingað í
fyrsta skipti síðla sumars 1954. Þá
sagðist hann hafa ferðast talsvei't
um landið til ýmissa fagurra og
fornfrægra staða og þætti sér
mjög ánægjulegt að hafa nú getað
endurnýjað þau kynni við ís-
lenzka náttúru og treyst vina-
böndin við þá mörgu íslendinga,
sem hann hefði komizt í kynnivið
á undanförnum árum. Loks væri
sér ekki sízt gleðiefni að sjá með
eigin augum þær stórfelldu fram-
farir, sem hér hefðu orðið.
Síðan snérust samræðumar að
hinum gamla háskólabæ, sem
prófessorinn býr og starfar í:
— Áhugi fyrir norrænum
fræðum er mikill í Uppsölum,
sagði hann.
— Á hverju ári innritast um
300 nýstúdentar til náms í þeim.
íslenzki lektorinn, Bjarni Guðna
son, flytur fyrirlestra í deildinni
um þær greinar, sem einkum
snerta íslenzk fræði, en ýmsar
þeirra hafa sem kunnugt er mikla
þýðingu fyrir námið í heild.
Margir af stúdentunum fá áhuga
fyrir að heimsækja Sögueyjuna
en kostnaðurinn er ofjarl þeirra
flestra. Það væri því hið þarfasta
verk, ef hægt væri að koma á
ódýrum ferðum milli landanna.
Brýnasta verkefnið
Ef yður annars langar til að
vita, hvað mér finnst brýnasta
verkefni, sem íslendingar þurfa
að gefa sig að nú, þá er það söfn-
un orða og orðtaka úti um sveit-
ir landsins. Þar hefur tæknin
haldið innreið sína og gjörbreytt
búskaparháttunum. Mörgu af því
gamla, sem sumt hvert hafði stað
ið óbreytt öldum saman, hefur
nú verið rutt úr vegi. Með þess-
um umfangsmiklu breytingum í
framfaraátt koma einnig ný orð
og talshættir til sögunnar, en
hið gamla hverfur með þessari
kynslóð — nema lögð sé áherzla
á að varðveita það. Og það verður
að gera, til þess að í framtíðinni
verði unnt að skilja til hlítar
það, sem fært hefur verið í let-
ur á þessum slóðum, sögurnar
gömlu. íslendingar hafa einir að-
stöðu til þess að leysa þetta verk-
þau ungu hjónin sem snöggvast
að máli í herbergi þeirra að
Hótel Borg á miðvikudagskvöld-
ið, en heimleiðis héldu þau í být-
ið morguninn eftir — höfðu þá
dvalizt hér um rúmlega hálfs
mánaðar skeið, eða frá 1. júlí.
Þær örfáu mínútur, sem sam-
talið stóð, snerist það eðlilega
helzt um tónlist — að svo miklu
leyti, sem blaðamaðurinn gat
fylgzt með á því sviði. — Bengt-
son sagði í upphafi, að hann væri
ánægður með að hafa átt kost á
því að koma hingað og staldra
við um skeið, án þess að vera
bundinn við hljómleikahald.
Hann hefði einkum langað til að
sýna konu sinni þetta annað ætt-
land sitt og leyfa henni að kynn-
ast hinum mörgu, góðu vinum,
sem hann ætti hér, en hún hefur
ekki áður komið hingað til lands.
★
Bengtson kvaðst undrast mik-
inn og almennan tónlistaráhuga
fólks hér á landi. Það væri t. d.
eftirtektarvert, að húsfyllir skuli
vera á sinfóníutónleikum í bæj-
um og þorpum úti um land á
miðju sumri, en svo hefði verið
á Akureyri, þegar hann lék þar
líf að flestu leyti með mikhi
meiri blóma e* í Danmörku.
★
Bengtson er þegar víðkunnur
og eftirsóttur listamaður, þótt
ungur sé að árum, og telja marg-
ir hann í allra fremstu röð celló-
leikara, sem nú eru uppi. Hann
kvaðst hafa haft mjög mikið að
gera við hljómleikahald undan-
farið, bæði heima og erlendis —
og það sama tæki Við nú, er heim
kæmi. Mætti heita, að hver dag-
ur næstu vikurnar væri skipu-
lagður. Fyrst væru nokkrir hljóm
leikar heima í Danmörku, þá
væri hann búinn að semja um
hljómleika í Albert Hall í London
í ágúst, og einnig mundi hann þá
leika í brezka 'útvarpið — og svo
mætti áfram telja. Á næsta ári
kvaðst hann mundu stefna til
Afríku til hljómleikahalds, en
þangað hefði hann ekki áður
komið og hyggði því gott til.
★
Blaðamaðurinn spurði Bengt*
son, hvort hann mæti meira tón-
list hinna gömlu meistara eða
„módernistanna" — og hann svar
aði: — Sem túlkandi listamaður
get ég ekki gert greinarmun á
tónlist eftir aldri eða formum,
heldur leita þess, sem mér virð-
ist þar verðmætast og tel mig
færastan til að flytja, án tillits
til þess, hvort höfundurinn heitir
efni af höndum, en mikill áhugi
er hins vegar fyrir því á hinum
Norðurlöndunum líka, enda skipt
ir það þau einnig miklu máli sög-
unnar vegna. Þeir, sem starfa að
íslenzku orðabókinni í Háskóla
íslands vinna þarft verk; en þeir
hafa mörgu að sinna og mér skilst
að sú fjárveiting, sem nú rennur
til ránnsókna af þessu tagi,
hrökkvi skammt. Hér þyrfti því
að kóma til nýtt átak.
Aðdáandi Kjarvals
Þá barst talið að bókmenntum
og listum hér á landi almennt, og
ræddi próf. Modéer um hvort
tveggja af miklum áhuga — og
aðdáun, sem ekki fór leynt:
— Það er undrunarefni hve
marga mikla listamenn ísland
hefur alið. Manni verður á að
spyrja sjálfan sig, hvort hin stór
brotna náttúra landsins eigi ekki
sinn þátt í því, að svo er? En það
er ekki sízt ánægjulegt að minn-
ast þessa, þegar maður hefur í
huga, hve lítið landið er.
Sjálfur minntist próf. Modéer
sérstaklega kynna sinna af Jó-
hannesi Kjarval, enda kvaðst
hann hafa mikið yndi af málara-
list:
— Kjarval fer sérkennilega og
skemmtilega með litina, og hann
hefur einstakt lag á að kenna
manni að meta fegurðina í stein-
um og hraunbreiðum, sagði próf-
essorinn. — Ég hef fengið tæki-
færi til að skreppa með honum í
nokkrar málaraferðir. Þær stund
ir verða mér ógleymanlegar.
Ekki í síðasta sinn
Það kom oftar fram j samtali
okkar, að próf. Modéer og kona
hans, sem nú kom hingað í
fyrsta skipti, mundu hafa marg3
skemmtilegs að minnast frá
fjögurra vikna dvöl sinni hér að
þessu siimi. Auk ánægjulegra
endurminninga úr ferðalögum
sínum út um byggðir landsins,
gat prófessorinn sérstaklega
margra góðra stunda með starfs-
Erling Blöndal Bengtson með hljóðfærið sitt.
einleik með Sinfóníuhljómsveit-
inni.
Er blaðamaðurinn spurði um
ólit listamannsins á Sinfóníu-
hljómsveitinni okkar. tókst hann
allur á loft af áhuga. — Hann
kvað það eitt út af fyrir sig fá-
heyrt, að 170 þúsund manna þjóð
skuli eiga sinfóníuhljómsveit. —
Og það er beinlínis stórkostlegt,
bætti hann við, og áreiðanlega
alveg einstætt, að hljómsveitin
skuli vera svo góð, sem raun ber
vitni — hún er tvímælalaust
fyrsta flokks.
Spurningu um músíklíf í Dan-
mörku svaraði Bengtson á þá leið,
að það væri býsna öflugt og fjör-
mikið á ýmsum sviðum. En það
væri eftirtektarvert í því sam-
bandi, að svo virtist sem innreið
sjónvarpsins í Danmörku hefði
orðið til þess að draga úr aðsókn
að hljómleikasölum. Það væri þó
að líkindum ekki nema stundar-
fyrirbæri. Hann kvað annað uppi
á teningnum í þessum efnum t. d.
í Svíþjóð — og þar stæði músík-
bræðrum sínum og öðrum vinum
hérlendis, sem greitt hefðu götu
þeirra hjóna á alla lund.
— Áður en við lögðum af stað
að heiman, sagði konan mín við
mig, að þetta yrði áreiðanlega
bæði í fyrsta og síðasta skipti,
sem hún færi til íslands. Nú má
r.aumast í milli sjá, hvort okkar
hefur meiri löngun til að koma
hingað aftur, sagði prófessor
Ivar Modéer að lokum. Og von-
andi verður þeim sem fyrst að
ósk sinni.
ÓL Eg.
Bach eða Hindemith. Hitt er svo
annað mál, að almenningur virð-
ist ekki enn sem komið er íær
um að „melta“ margt af hinni
nýrri tónlist — og klassísku meist
ararnir hafa meira aðdráttarafl
fyrir hinn almenna hlustanda en
flestir nútímahöfundar, enn sem
komið er að minnsta kosti. —
Hér á landi virðist mér t. d. Beet-
hoven mest metinn allra tón-
skálda.
★
Blaðamaðurinn sneri sér nú að
hinni ungu konu Bengtsons, Mer-
ete, og spurði hana, hvort hún
væri ánægð með sumarleyfið.
— Já, svo sannarlega, svaraði
hún. — Mér heil- þótt sérlega
ánægjulegt að dveljast hér. Við
höfum líka verið tiltölulega hepp
in með veðrið. Mér þótti mjög
fallegt á Akureyri — og svo auð-
vitað á þessum stöðum, sem þið
sýnið öllum útlendingum, Þing-
völlum, við Gullfoss og Geysi —
og hvað það nú heitir allt saman.
— Ég er staðráðin í að koma hing
að aftur við fyrsta tækifæri. Helzt
vildi ég koma að vetrarlagi — og
fara þá til dæmis til ísafjarðar.
Maðurinn minn segir, að þar sé
ákaflega fallegt, ekki sízt á vet-
urna, segir hún og brosir til
Bengtsons.
— Þið farið þá ánægð heim, eða
hvað?
— Já, það er yður óhætt að
bóka — petta hafa verið sann-
kallaðir æludagax, segir imga
frúin af sannfæringu. Og eigin-
maðurinn kinkar kolli til sam-
þykkis.
H. E.