Morgunblaðið - 09.01.1960, Side 8

8
m o r a v /v n r ,4 n 1 ð
Laugardagur 9. jan. 1960
í Ghana
A TÍMUM stórviðburða á sviði
alþjóðastjórnmála hefur fátt
vakið meiri athygli en þegar ný-
lendan „Gullströndin“ breyttist
í hið sjálfstæða ríki Ghana á ár-
inu 1957. Menn fundu, að þetta
var fyrirboði mikilla breytinga í
hinni svörtu Afríku. Mikil hátíð
var haldin í hinu nýja riki og
heillaóskir bárust víða að, meðal
annars frá fyrri valdhöfum.
Margt benti til þess, að nýja ríkið
gæti átt mikla framtíð fyrir sér,
en það voru líka mörg ljón á
veginum og framtíðin því óljós
eins og gengur.
Góð staðsetning
Ghana er vel staðsett með tilliti
til markaða, þar sem það liggur
vel við samgöngum í Vestur-
Afríku, bæði á sjó og landi, og
hefur einnig orðið mikilvægur
viðkomustaður flugvéla á síðari
árum. Og í nágrannalöndunum
búa 30 milljónir Afríkumanna,
sem hafa flestir einhver aura-
ráð og hafa ekki fengið orð fyr-
ir að safna í handraðann.
Lögun landsins og landslagið
gera samgöngur auðveldar, en
helzta vandamálið við vegalagn-
ingu eru allmargar ár, sem hafa
þó víða verið brúaðar. Segja má,
að % hlutar íbúanna búi á svæði,
sem tekur ekki nema hálfan
dag að aka þvert yfir frá höfuð-
borginni, Accra, sem stendur við
Guineu-flóann.
Góff skilyrði til jarðræktar
Hitinn í Ghana er ekki eins
mikill og ætla mætti, þegar hugs-
að er til þess, að landið liggur
aðeins lítið eitt norðan við mið-
baug. Yfirleitt verður hitinn
ekki meiri, en sem svarar mesta
sumarhita á austurströnd Banda-
ríkjanna og oft er mun svalara.
Jafnvel kvarta menn um kulda
þá árstíð, sem þurrir vindar blása
frá Sahara-eyðimörkinni. Og
þarna er ekki nærri því eins
vætusamt og rakt loftslag, eins
og víða annars staðar í hitabelt-
inu. ajfnvel þar sem mest rignir
í landinu er þriggja mánaða
þurrkatími.
1 Ghana éru víðáttumikil skóg-
lendi, þar sem vex „maghony" og
ýmsar aðrar verðmætar harðvið-
artegundir. En sú trjátegund, sem
er langmikilvægust er kókótréð,
sem gefur af sér kókóhneturnar.
(Ekki má rugla þessu saman við
cocospálmann, en af honum fást
hinar stóru cocoshnetur, sem
cocosmél, cocosolía o. fl. er unn-
ið úr.)
Kókótréð þarf mikla úrkomu
og vex ekki vel nema í skugga
annarra og hærri trjátegunda.
Þessi skilyrði eru víða fyrir
hendi í Ghana og er það því
mesta kókóframleiðsluland í
heimi. Síðustu árin hefur árlegur
kókóútflutningur numið um 140
millj. Bandaríkjadala að verð-
mæti. Margt annað er ræktað i
landinu, sem ýmist er notað beint
fslenzk skreið i
sölutorgi í Ghana.
er barizt
þjóðlegri
fyrir
eining
til manneldis eða til iðnaðar, svo
sem ýmsar hnetutegundir, maís,
baðmull, tóbak, margvíslegt
grænmeti o. fl.
í austanverðum strandhéruð-
unum og nyrztu héruðum lands-
ins eru savannasléttur, grösugar,
með trjám á stangli. Þetta land
er allvel fallið til nautgriparækt-
ar, ekki sízt vegna þess, að þar
er engin tsetse-fluga, en hún pti-
lokar nautgriparækt víða í Aír-
íku.
Auðlindir og efnahagsþróun
í Ghana er allmikið af ýmsum
málmum og eins og hið eldra nafn
bendir til („Gullströndin"), þá
hefur verið þar mikið gullnám og
er töluveit um það enn (gullút-
flutningur árið 1957 nam 27,5
millj. dollara). Einnig er flutt út
mangan og gimsteinar. Og í land-
inu hafa fundizt miklar bauxit-
námur, en úr bauxiti er unnið
aluminium, eins og kunnugt er.
Mun í ráði að hefja mikla alumin-
iumframleiðslu í Ghana.
Eftir því sem gerist í Afríku, þá
er efnahagsþróunin í Ghana kom-
in á töluvert hátt stig. Vegakerfi
er allgott í landinu og um 1500
km. langt járnbrautarnet, sem að
vísu er ekki mikið, en tengir þó
saman allar helztu borgir í suður-
hluta landsins. í mörg ár hefur
verið blómlegur smáiðnaður í
Ghana í ýmsum greinum og fer
stöðugt vaxandi. Meðaltekjur á
íbúa í landinu eru nær þrisvar
sinnum hærri en í Indlandi og
nær 50% hærri en í Egyptalandi.
Að visu eru margir Ghanabúar,
sem hafa lélegt fæði, lítil klæði
og mjög ófullkomið húsnæði, en
hinir eru fleiri, sem hafa nægan
mat, eiga góð föt, búa í sæmilegu
húsnæði og eiga jafnvel peninga
í banka eða undir höfðalaginu.
Síðustu 15 árin hefur verið mik
il fjárfesting í landinu og hefur
verið nokkuð deilt um hve vel
fjármunum hefur verið varið, og
er það eins og gengur, en margt
hefur verið vel unnið fyrir fram-
tíðina, sem bendir til stórhugar
yfir 100 kynþœttir
— en í landinu búa
og trúar á landið og þjóðina.
í Ghana eru engin kynþácta-
vandamál. Yfir 99% af hinum 5
millj. íbúa (landið er rúmlega
helmingi stærra en ísland) eru
svertingjar, og nær engir hinna
líta á Ghana sem sitt föðurland.
Aldagömul skipti íbúanna við út-
lendinga, svo sem Portúgali, Hol-
lendinga, Dani og Breta, hefur
ekki alltaf verið sem ánægjuleg-
ust, en hefur kennt þeim ýmis-
legt, meðal annars kaupmennsku.
Menntun er á hærra stigi í
landinu, en í flestum öðru n
Afríkuríkjum og margir af for-
ystumönnum þjóðarinnar hafa
numið við erlenda háskóla. —
Einnig lofar það góðu um fram-
tíðina, að Ghana er töluvert strjál
býlla en mörg nágrannalöndin og
eru þar því mörg héruð, sem
hægt er að nýta mun betur en nú
er gert.
Neikvæðar hliðar
Hér að framan hefur einkum
verið minnzt á hina ýmsu kosti,
sem Ghana hefur, en eðlilega hef-
ur margt þar einnig sínar nei-
kvæðu hliðar, jafnvel á afrískan
mælikvarða.
Þrátt fyrir mikið vatnsafl 1
landinu er það enn óvirkjað aS
mestu og hefur olía og kol verið
flutt inn til rafmagnsvinnslu.
Jarðvegurinn þarf mjög á ýms-
um áburðarefnum að halda, en
engin slík finnast í landinu.
Efnahagskerfi landsins hefur
ekki þótt standa á nægjanlega
traustum fótum, þrátt fyrir fram-
farirnar. Verð á kókó hefur hald-
izt nokkuð stöðugt á heimsmark-
aðnum, en vegna aukinnar sam-
keppni er framtíðin óvissari og
55% af gjaldeyristekjum Ghana
á árinu 1957 voru fyrir kókóút-
flutning. Heynt hefur verið að fá
bændur til að rækta kaffibaunir
að einhverju leyti í stað kókó-
hneta til þess að auka á fjöl-
breyttnina, en það hefur gengið
illa, þar sem bændur hafa talið
minna upp úr því að hafa.
Þótt ekki sé um kynþáttavanda
mál að ræða í landinu, eins og áð-
ur er sagt, þá er þjóðin mjög
sundurleit og skiptist a. m. k. í
100 kynþætti, sem hver hefur
eins konar höfðingja yfir sér. Eru
kynþættirnir mjög misfjölmenrv-
ir, eða frá 2 þúsundum upp 1
fjórðung milljóna manna. Þetta
veldur eðlilega ýmsum erfiðleik-
um og þó að margir íbúanna líti
á sig sem Ghanabúa eru þeir þó
fleiri, sem fyrst og fremst líta á
sig sem „Fantis“, „Ashantis",
„Dagomba“, Gonja“ o. s. frv. Sið-
irnir eru fjölbreyttir og mállýzk-
urnar margar svo að þjóðleg em-
ing bíður eðlilega mikinn hnekki
af, en margt bendir til, að þeir
sem hafa mestan áhuga fyrir
henni, muni vinna sigur að lok-
um.
Landsbokasafmð í Accra, hofuðborg Ghana.
Greiðslujöfnuður við
útlönd áríð 1958
í NÓVEMBERHEFTI Hagtíðinda,
sem eru nýútkomin, er birt yfirlit
yfir greiðslujöfnuðinn við útlönd
árið 1958. Er yfirlitið samið af
Hagfræðideild Landsbanka ís-
lands, en hagfræðideildin safnar
upplýsingum, þessum málum við-
víkjandi, frá ýmsum fyrirtækjum
og opinberum aðilum.
Af tölum þeim, sem birtar eru
mánaðarlega um verðmæti inn-
fluttra og útfluttra vara, má sjá
vöruskiptajöfnuð landsins við út-
lönd, en það er mismunur þess-
ara verðmæta á annan hvorn veg
inn. Er hann kallaður hagstæður,
ef verðmæti útfluttu varanna er
meiri heldur en hinna innfluttu,
en óhagstæður ef það er öfugt.
Vöruskiptajöfnuðurinn gefur þó
ekki fullkomna mynd af viðskipt-
unum við útlönd. Að vísu er
inn- og útflutningur vara lang-
veigamesti þátturinn í þeim, en
þar koma líka til greina greiðsl-
ur fyrir ýmiss konar þjónustu á
báða bóga, svo nefndar „duldar
greiðslur; m. a. vegna ferðalaga,
flutninga á vörum og farþegum,
tryggingum og ýmislegs annars.
Þegar upplýsingar eru fengnar
um þessar greiðslur auk inn- og
útflutnings vara, má sjá greiðslu-
jöfnuð landsins við útlönd, en það
Þegar svertingjaríkið Ghana hlaut sjálfstæði var konum þegar
veittur kosningaréttur til jafns við karla. Uér sjást nokkrar
þeirra á kjörstað.
er mismunur þessara greiðslna
fyrir vörur og þjónustu á báða
vegu.
Til þessa mismunar hlýtur að
svara jafnmikil lækkun eða hækk
un skulda við útlönd (eða hækk-
un eða lækkun erler.dra inn-
stæðna) að viðbættum gjöfum tii
eða frá útlöndum eftir því, hvort
greiðslujöfnuðurinn er hagstæður
eða óhagstæður, þ. e. greiðslurnar
frá útlöndum hærri eða lægriheld
ur en greiðslurnar til útlanda.
Vörur og þjónusta
Á árinu 1958 voru fluttar inn
vörur fyrir 1.222 millj kr., en ut
voru fluttar vörur fyri 1.069
millj. kr., samkvæmt áðurnefndu
greiðslujafnaðaryfirliti. Þegar
þetta er borið saman ber að hafa
sérstaklega í huga, að innflutn-
ingurinn er talinn á fob-verði,
þ. e. a. s. verði í útflutningsland-
inu og útflutningurinn er talinn
á söluverði afurðanna fluttra í
skip, þ. e. fob-verði héi. Þetta er
annar háttur en hafður er á, þeg-
ar eingöngu eru birtar tölur um
vöusrkiptaj öfnuðinn, því að þá
eu innflutningurinn jafnan talinn
á cif-verði, þ. e. þegai vörurnar
eru komnar hér í höfn.
Stærstu gjaldaliðirnir fyrir ut-
an vörukaupin eru: útgjöld ís-
lenzkra flugvéla erlendis (82
millj. kr.), útgjöld íslenzkta
skipa erlendis (72 millj. kr.) og
tryggingaiðgjöld til útlanda
(54 millj. kr.). Stærstu teknalið-
irnir, fyrir utan sölu útflutnings-
afurðanna, eru á hinn bóginn:
tekjur vegna varnarliðsins (204
millj. kr., en frá þessari upphæS
ber að draga 31 millj. vegna inn-
fluttra vara fyrir varnarliðið),
tekjur íslenzkra flugvéla (88
millj. kr.) og tjónabætur frá er-
lendum tryggingafélögum (39
millj. kr.).
Til námskostnaðar erlendis
hafa farið 14,5 millj. kr. á árinu
(1958), og almennur ferða- og
dvalarkostnaður er talinn 18
millj. kr. Síðari upphæðin er
gjaldeyrissala gegn leyfum gjald
eyrisyfirvalda, og fer auðvitað
fjarri, að þar hafi öll kurl komið
til grafar. Tekjur af erlendum
ferðamönnum eru áætlaðar 3
millj. kr„ og er þar nær ein-
göngu stuðzt við það, sem skilað
hefur verið til bankan.ia af ferða
mannagjaldeyri.
Fjá,*magnhreyfingar
Fjármagr.hreyfiiigar er það
kailað, sem vegur upp á móti
greiðslujöfnuðinum, sem var ó-
hagstæður á árinu 1958, en lán
voru tekin til að bæta það upp.
Stærstu liðir fjármagnhieyf-
ingar til útlanda eru: afborganir
af lánum opinberra aðila (33
millj. kr.), afborganir af lánum
einkaaðila (29 millj. kr.) og fyr-
irframgreiðslur fyrir skip ókomin
í árslok (28 millj. kr.). F.n stærstu
liðir fjármagnhreyfingar frá út-
löndum eru- lántökur opinberra
aðila, þ. e. lánsfé notað á árinu,
(132 millj. kr.) og lækkun á inn-
stæðum banka, nettó (40.5 millj.
kr.).