Morgunblaðið - 22.03.1960, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 22. marz 1960
MORCUNBLAÐIÐ
11

Þörf á að herjasf fyrir
landhelgi heimilanna
Úr ræðu prófessors Jóhanns Hannes-
sonar á Varðarfagnaði á sunnudag
A SUNNUDAGSKVÖLÐIÐ efndi
Varðarfélagið til kvöldfagnaðar
í Sjálfstæðishúsinu og tókst
skemmtunin með afbrigðum vel.
Aðalatriði þessarar skemmtunar
var erindi, sem prófessor Jó-
hann Hannesson flutti og nefndi
„MAÐUR OG MÚGUR“. Var
erindi prófessors Jóhanns prýð-
isvel tekið af viðstöddum. — Af
öðrum skemmtiatriðum má
nefna danssýningu Jóns Valgeirs
og Eddu Schevings, nýjan
skemmtiþátt þeirra Gunnars
Eyjólfssonar og Bessa Bjarna-
sonar og þáttinn „Dans og Ieik-
ir“ undir stjórn Svavars Gests,
og var þessum þáttum öllum vel
tekið.
Prófessor Jóhann Hannesson
kom víða við í erindi sínu, sem
var hið fróðlegasta. Hann hóf
erindið með þessum orðum:
„Lýðræðið á sér nokkra erki-
óvini, sem ógna tilveru þess.
Hér skulu aðeins nefndir þrír
þeirra:
1) Ofbeldiskenndar ideologiur
og stjórnmálastefnur, studdar af
öflugu hervaldi.
2) Múgmennska, sem er orðin
meira og minna alþjóðleg. Hún
svæfir einstaklinginn og gerir
honum erfitt fyrir að beita nauð-
synlegri gagnrýni og endurnýja
sjálfa sig og þjóðfélag sitt.
3) Innri siðspilling, sem er
fólgin í ótrúmennsku yfir verð-
mætum og fráfalli frá frelsis- og
ábyrgðarhugsjónum. Vér mun-
um hér taka múgmennskuna til
athugunar.
Vér heyrum menn oft tala um
múgmennsku, múgsefjun og ann-
a@ í sama tón, er vér lesum þessi
orð í blöðum og bókum. Og
fyrsta verkefnið verður því að
athuga, hvað raunverulega felst
í þessum hugtökum, sámkvæmt
fræðilegum skilningi hinna nýju
sósíalvísinda, en þau hafa lifað
blómlegu lífi á síðustu 2—3 ára-
tugum og eru kennd við marga
háskóla í vestrænum löndum. í
ljósi þeirrar þekkingar reynum
vér að finna, hvort þjóðfélag vort
hafi orðið fyrir áhrifum, sem
mótast meira eða minna af múg-
mennsku.
Úr heimi sósíalvísindanna fá-
um vér eftirfarandi upplýsing-
ar:
Múgur er ekki aðeins fjöldi
einstaklinga, sem er saman kom-
inn á einum stað. Þessi fjöldi
verður að vera þannig gerður,
að einstaklingarnir hafi örvandi
áhrif hver á annan. Hið þýðing-
armesta sérkenni við múg eru
þessi gagnkvæmu uppörvandi og
uppæsandi áhrif, sem leiða til
sefjunarkenndrar samstillingar.
Samfara þessum áhrifum er oft
sérkennileg hreyfing og ráp.
Múgur aðgreinist frá áhorfenda-
hóp og hlustendahóp og söfnuði,
en þessir hópar sameinast um
ytri viðburði, svo sem sjónleiki,
ræður, söng, tónlist eða til-
Jóhann Hannesson
beiðslu. Aheyrendahópur getur
orðið að múg, ef mjög æsandi
efni er notað til að sameina hann,
eða ef eitthvað válegt gerist, svo
sem jarðskjálfti eða húsbruni.
Þá beinist athyglin frá hinu
upprunalega vitsmunalega eða
listræna markmiði að miður æs-
andi efni, samfara sterkum til-
finningum, eins og t. d. ótta við
að húsið hrynji af jarðskjálfta
eða menn brenni inni, ef eldur
brýzt út í húsinu.
Sumum gömlu skoðununum um
múgsefjun er nú hafnað af
sósíalvísindunum: Hjá múg verð-
ur ekki til ný samvizka eins og
sumir héldu áður. Flestir aðrir
en Freudistar hafna einnig þeirri
skýringu, að múgmennskan stafi
af niðurbældum hvötum eða
innbyrgðri orku. Þetta er nú
breytt, m. a. af því að menn hafa
gert sér fulla grein fyrir því að
menn geta orðið æstir, þó ein-
samlir séu eða í fámenni.
Þegar einstaklingurinn sam-
einast múg eða mannfjölda, þá
hefur einstaklingurinn með sér
það sem í honum býr, bæði það
sem aðfengið er og að erfðum
er þegið. Þess ber einnig að gæta,
að múgur tekur því jafnan illa,
sem almenningur í þjóðfélaginu
viðurkennir ekki þegar að meira
eða minna leyti. Málstaður
skiptir þar engu máli, heldur
ekki staðreyndir um rétt og
rangt, heldur viðurkenning eða
ekki viðurkenning.
Sefjanleikl
Eitt megineinkenni múgs er
fúsleiki hans til að láta sefjast.
Sá fúsleiki er miklu meiri meðal
múgsins heldur en þar sem menn
eru einir sér eða með fáum öðr-
um. Af þessum fúsleika til að
láta sefjast, leiðir einnig meiri
eða minni lömun dómgerindar-
innar, hinnar heilbrigðu skyn-
semi. Af sömu áStæðum er auð-
velt að draga athyglina frá hinu
venjulega og misbeita henni að
einhverju tilfinningamáli.
Menn finna til stærðar múgs-
ins. Hún á sinn þátt í að sefja
menn. Þannig er orðatiltækið:
Fifty thousand Frenchmen
cannot be wrong. Hugmyndin
um sannleika víkur fyrir hug-
myndinni um stærð. Reynsla dá-
leiðenda er sú, að 9/10 hlutar
manna yfirleitt sé dáleiðanlegir.
Ástæða er til að ætla að almenn-
ur dáleiðanleiki standi að ein-
hverju leyti í sambandi við næm-
leika manna fyrir múgsefjandi
áhrifum."
Og prófessorinn hélt áfram:
„Múgurinn hefur einnig mátt
yfir einstaklingum sökum stærð-
ar sinnár. Einstaklingurinn verð-
ur fyrir áhrifum úr mörgum átt-
um, þegar hann er innan um
mikinn múg og þegar þessi áhrif
safnast saman verða þau mjög
sterk. Hringrás verður í sttaumi
tilfinninganna og áhrifin magn-
ast enn við það. Oft láta ein-
staklingarnir undan síga undan
! þunga þessara áhrifa og taka að
hegða sér mjög einkennilega,
gala, gelta, góla, hnippast á,
skæla sig og hafa í frammi ýms-
ar fettur og grettur.
Öryggistilfinningin í múgnum
Enginn vafi leikur á því að
einstaklingurinn verði gripinn
sérstakri öryggistilfinningu þeg-
ar hann er hluti af stórum múg.
Þótt einhver einstakur maður
hagi sér mjög afkáralega, þá
finnur hann ekki til þess sjálf-
ur og verður heldur ekki til at-
hlægis meðal múgsins, af því að
aðrir haga sér á líkan hátt. Þetta
á einnig við um andfélagslega
hegðun múgsins, þegar Um
skemmdarstörf og glæpi er að
ræða. Mönnum virðist illt verk
nokkurn veginn verjandi þegar
nógu margir standa að því að
vinna það. Þátttakendur haga sér
svo sem nafnlausir væru og tekst
líka oft að koma ár sinni svo
fyrir borð, að löglegum stjórn-
arvöldum tekst ekki að ná tök-
um á neinum ábyrgum einstakl-
ing, jafnvel ekki þegar um glæp
er að ræða af völdum múgsins.
í stuttu máli: Áhrif múgssefj-
unar valda því að einstaklingur-
inn missir meira eða minna
hæfileikann til að hafa stjórn á
sjálfum sér og varðveita ábyrgð-
arvitund sína. Samvizkan virðist
sljóvgast meira en nokkuð ann-
að og yfirleitt þeir hæfileikar,
sem maðurinn hefur lagt mesta
rækt við að þjálfa og einkenna
hann sem sjálfstæða siðmenn-
ingarveru."
í lok erindis síns komst pró-
fessor Jóhann m. a. S ’O að orði:
„Mest áhrif til eflingar múg-
mennsku og eyðslusemi í land-
inu hafa þó auglýsingarnar.
Hvert einasta heimili á landinu
er „trollað" með auglýsingum til
aS fá alla sem tilleiðanlegir eru
út af heimilinu og inn á skemmti
staðina. Þessar upplýingar gjör-
breyta oft áætlunum heimilanna
sjálfra og sjaldan til batnaðar.
Við berjumst fyrir því að ung-
viði þorsksins og ýsunnar fái að
vaxa upp í friði, en það er engu
síður orðin þörf á að berjast fyrir
landhelgi heimilanna“.
— 'k —
Eins og fyrr getur tókst þessi
skemmtun Varðarfélagsins mjög
vel, en hana undirbjó skemmti-
nefnd félagsins. í henni eiga
sæti: Baldur Jónsson, vallar-
stjóri, formaður, Sveinn Björns-
son ,kaupmaður, Valdimar Ólafs-
son, skrifstofumaður, Hafliði
Andrésson, skrifstofumaður og
Jón Jónsson, skrifstofustjóri.
Tvœr afgreiðslustúlkur
helzt ekki yngri en 25 ára, óskast um næstu mánaðar-
mót til afgreiðslu í söluturni í vestur- og austurbæn-
um. — Vaktavinna. — Uppl. í dag í Melabúðinni,
Hagamel 39.
Til sölu
Góð þriggja herb. íbúð við Gnoðavog. Sér hiti.
Nánari upplýsingar gefur:
malflutningsskrifstofa
Einars B. Guðmundssonar, Guðiaugs Þorlákssonar
Guðmundar Péturssonar
Aðalstraéti 6, HI. hæð. Símar 1-2002, 1-3202 og 1-3602
SAVA - Hvað er það?
S A V A er skammstöfun á
Sameinaða Verksmiðjuafgreiðslan Bræðraborgarstíg 7
SAVA hefur söluumboð fyrir 7 verksmiðjur,
Herkúles
Þar á meðal verksmiðjuna Herkúles, sem framleiðir hinn
hentuga HERKULES BARNAFATNAÐ, kvensloppa,
kvensíðbuxuir, rúmfatnað og borðdúka.
99
C A F E T E R I A“
— Sjálfsafgreiðslu veitingar —
HRAÐI, ÞÆGIIMDI, GÆÐAVEITIIMGAR
Opnað kl. 7 f.h.
IHATSTOFA AIJSTIJRBÆJAR
Laugaveg 116..