Morgunblaðið - 01.05.1960, Blaðsíða 13

Sunnudagur í. maí 1960
MORCUNTtLAÐlÐ
13
sérstakan áhuga á þróun alþjóða-
mála. Ekki er þó ólíklegt, að
fréttimar frá Genf, sem almenna
athygli vöktu, muni hafa aukið
áhugann á því að fylgjast með,
þegar ólíkar þjóðir takast á um
hagsmuni og réttindi, svo að
menn taki nú að gefa betri gaum
að því, sem skeður í hinni stóru
veröld.
Og varla getur farið á milli
f Bandaríkjaförinni hreifst
fólk mjög af aðlaðandi fram-
komu konu Krúsjeffs, og fer
vart milli mála, að hlýhugurinn
hafi haft áhrif á hana. Vitað er,
að þessi kona hefur mikil áhrif
á gerðir Krúsjeffs og hefur stað-
ið með honum í hinni löngu og
ströngu valdabaráttr.
Auðvitað veit enginn hvað
þetta fólk hugsar, en vonir
mála, að fundur hinna stóru muni | hljóta að vera tengdar við
verða örlagaríkur, hver svo„ sem j það, að kynni þess af vestræn-
Nikita og Nína Krúsjeff kynnast vestrænum siðvenjum
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 30. apríl
Æsingaskrif
um utanríkismál
Við upphaf sjóréttarráðstefn-
unnar í Genf gætti þess hér nokk
uð, að menn álitu alla þá, sem
aðrar skoðanir hefðu á málum
en við, fjandsamlega okkur og
afstöðu þeirra byggða á einstakri
illgirni í garð íslendinga.
Er á ráðstefnuna leið og menn
höfðu rækilega fylgzt með fram-
vindu mála, fóru þeir smám
saman að gera sér grein fyrir,
að landhelgismálið snerist ekki
um íslendinga eina og afstaða
hinna ýmsu þjóða markaðist að-
eins að mjög takmörkuðu leyti
af tilliti til hagsmuna okkar.
Það er líka býsna kynlegt að
ætlast til þess, að sendinefndir
annarra þjóða tækju fyrst tillit
til okkar, en síðan til hagsmuna
síns eigin lands. Ef íslenzka sendi
nefndin hefði látið önnur sjónar-
mið en þau, sem sannrýmast ís-
lenzkum hagsmunum, sitja í fyr-
irrúmi, heðfi framferði hennar
naumast getað nefnzt þjóðholl-
usta. Og auðvitað hefði slík
afstaða annarra sendinefnda líka
verið svik við eigin þjóð.
Þetta gera menn sér nú ljósara
en áður. Og hvað sem um Gen-
farráðstefnuna má að öðru leyti
segja, þá hefur hún þó a. m. k.
gert það gagn hérlendis, að ólík-
legt er, að stráksleg æsingaskrif
um utanríkismál verði ástunduð
mikið í náinni framtíð, nema auð
viír*ð í kommúnistamálgögnum.
Landhelgi eða
fiskveiðitakmörk
Allt frá því, að íslendingar
hófu sókn sína á alþjóðavett-
vangi fyrir auknum fiskveiði-
réttindum, hafa þeir gert glögg-
an skilsmun á fiskveiðatak-
mörkum og hinni venjulegu land
helgi.
Við höfum ekki talið heppi-
legt, að við blönduðum okkur
inn í deilur herveldanna um víð-
áttu landhelginnar, enda skipta
þær íslendinga ekki máli.
Grundvöllur friðunaraðgerða
okkar, lögin frá 1948 um vísinda-
lega verndun fiskimiða land-
grunnsins, snertir heldur ekki
víðáttu landhelginnar. Aðgerðir
okkar við útfærslu fiskveiðatak-
marka hafa þvert á móti ein-
kennzt af nauðsyn friðunar.
Og málflutningur okkar á al-
þjóðavettvangi hefur fyrst og
fremst verið miðaður við nauð-
syn þess að vernda fiskistofninn
og hið sérstaka mikilvægi, sem
auknar fiskveiðar væru fyrir
efnahagslegt sjálfstæði þjóðar-
innar.
Bæði þessi sjónarmið hafa
notið vaxandi skilnings meðal
þjóða heims og sá skilningur hef-
ur styrkt vonir okkar um að ná
um síðir yfirráðum yfir fiskveið-
um á öllu landgrunninu.
Þurfum a3 leggja
áherzlu á sérstöðu
Margir gerðu sér grein fyrir
því 1958, að nokkur hætta var
samfara því, að miða útfærsluna
einmitt við 12 mílur, en ekki t d.
meira, þar sem þörfin var mest,
en minna annars staðar. Þessi
hætta byggðist á því, að með því
að miða við 12 mílna takmörkin
stuðluðum við að því, að þau
yrðu ákveðin sem endanleg al-
þjóðalög, þar sem fölmargar
þjóðir aðhylltust einmitt þau
takmörk.
A hinn bóginn er það svo ljóst,
að einmitt af þeim sökum var
freistingin mikil til að miða þá
við þau takmörk, hver sem
framvindan yrði. En þó að
þetta skref væri stigið, þá
var ekki þar með sagt, að
við ættum að kasta fyrir borð
kenningum okkar um nauðsyn
friðunaraðgerða og sérstöðu
þeirra þjóða, sem byggja lífsaf-
komu sína á fiskveiðum.
Þvert á móti var enn nauðsyn-
legt að leggja megináherziuna á
þessi sjónarmið. Þess vegna hefði
beinlínis verið fráleitt að undir
strika þau ekki sérstaklega með
flutningi þeirra tillagna, sem ís-
lenzka sendinef*'dj<i -fóð að í
Genf.
„Enginn er annars
bróðir í leik“
Lengi hafa kommúnistar hald-
ið uppi háværum brigzlum um
svik í landhelgismálinu. Þau
svik áttu að byggjast á því, að
andstöðuflokkar þeirra væru
reiðubúnir að fórna íslenzkum
hagsmunum vegna hagsmuna
annarra þjóða. Hefði því mátt
ætla, að kommúnistar stæðu
staðfastlega við þá stefnu, að ís-
lendingar gættu eigin hagsmuna,
en létu aðra sjá um sig.
Þetta fór þó á annan veg, þeg-
ar íslenzku hagsmunirnir fóru
ekki lengur saman við þá rúss-
nesku. Þá gleymdist alveg að
geta okkar málstaðar, en upp-
hrópanir um, að við værum að
svíkja 12 mílna ríkin o. s. frv.
fylltu síður Þjóðviljans.
Sannleikurinn er sá, að Rússar
berjast fyrir 12 mílna landhelgi
vegna hernaðarlegra hagsmuna
sinna, en vilja í sjálfu sér sem
allra minnsta fiskveiðilandhelgi,
vegna eigin hagsmuna af fisk-
veiðum.
Þess vegna eru þeir manna
harðastir í baráttu gegn því að
skilja að fiskveiðitakmörk og
landhelgi og gegn sérstöðu þjóða
eins og íslendinga. En auðvitað
notfæra þeir sér það í áróðri, að
Islendingar miða fiskveiðitak-
mörk sín nú við sömu víðáttu og
þeir landhelgina.
Þegar því er ekki lengur til
að dreifa, er auðvitað ekki hægt
að búast við stuðningi Rússa, og
ekki virðast hérlendir kommún-
istar á þá heldur ætla að verða
góðir liðsmpnn í baráttu fyrir
hinn íslenzka málstað.
Næst livílir
athyglin á París
Sjóréttarráðstefnan hefur víð-
niðurstaða hans verður.
Margt bendir til þess, að nokk-
urs árangurs megi vænta af fund-
inum, og má þar nefna, að enn
hafa Rússar ekki hafið sérstaka
áróðursherferð fyrir fundinn,
sem bendi til þess að þeir hygg-
ist eingöngu nota hann í áróðurs-
skyni.
Þess er einnig að gæta, að kröf-
ur um bætt lífskjör munu mjög
vaxandi í ráðstjórnarríkjunum
og ekki er ólíklegt að Krúsjeff
telji sér henta að auka neyzlu-
vöruframleiðslu á kostnað þunga
iðnaðar.
Kínver jar þungir
í skanti
Þá er einnig sennilegt, að
Krúsjeff finnist orðið nóg um
herveldi Kínverja og tilburði til
að sýna Rússum sem öðrum í tvo
heimana.
Athyglisvert er, að Kínverjar
hófu innrásina í Indland um það
leyti sem Krúsjeff fór í Banda-
ríkjaförina, og virðist sá tími
hafa verið valinn til að sýna
Rússum, að stefna Peking væri
óháð Moskvu.
Hernaðarstefna Kínverja gerir
kommúnistum líka erfitt fyrir í
Asíu, þar sem almenningur er
sem óðast að snúast frá hlutleysi
til virkrar andstöðu við komm
únismann.
um siðum, sem það strax tekur
upp, geti orkað því, að það vilji
líka stuðla að því, að landar þess
almennt verði þeirra aðnjótandi.
Ef þessi bjartsýni væri á rök-
um reist, er í rauninni óskandi,
að Krúsjeff sé jafn valdamikill
og ytri aðstæður benda til.
Rússnesku kommúnistarnir
gera sér vafalaust ljóst, að til-
gangur „félaganna" í Kína sé að
styrkja svo veldi sitt, að þeir
taki forystuna fyrir alheims-
kommúnismanum. Tilraunir
þessa átt eru hafnar og ekki ann-
að sýnna, en að þær gangi bæri-
lega.
Gömlu Stalinistarnir bæði ut
an og innan kommúnistaríkjanna
sakna „stefnufestu“ og ákveðn
ari aðgerða til að hraða heims
byltingunni. Finnst þeim of lítið
bragð að stefnu Krúsjeffs. Er
þessa þegar farið að gæta hér á
íslandi. T. d. keppist nú útgáfu
félag kommúnista við að upp-
fræða menn um ágæti kommún-
ismans í Kína, einkum eftir inn-
rásina í Indland, en miklu minna
fer fyrir rússneskum útgáfum.
Krúsjeff á hins vegar erfitt
með að snúa aftur til Stalinism-
ans, þótt hann vildi, því að fólkið
hefur nú fengið ofurlitla nasa-
sjón af lífi án stöðugs ótta og af
auknum lífsþægindum.
Má því vera, að Krúsjeff telji
sig betur geta tryggt yfirráðin
yfir alheimskommúnismanum, e,
hervæðing Kínverja er stöðvuí
samhliða „allsherjarafvopnun“.
Vestræn álirif
í Rússkmli
Enn er þó ótalið það, sem vek-
ur sérstakar vonir um, að Krús
jeff sé tilleiðanlegur til samn-
inga um varanlegan frið.
í fljótu bragði kann það að virð
ast þýðingarlítið að Krúsjeff hef-
ur í ferðum sínum yfirleitt haft
með sér fleiri eða færri úr fjöl
í átt til frelsis
Slík þróun kommúnistaríkis
til frelsis mundi auðvitað taka
laagan tíma. Og við íslendingar
ættum að geta skilið, að þau
teikn, sem á Parísarfundinum
gætu bent til upphafs slíkrar
þróunar, þyrftu ekki að vera
stórvægileg.
Sjálfir erum við að brjótast úr
viðjum, sem að vísu eru á engan
hátt sambærileg við ok einræðis-
ríkjanna, en þó hafa skert stór-
kostlega lífskjör okkar.
Við gerum okkur grein fyrir
því, að það kostar alla lands-
menn átak að hrista af sér fjötr-
ana og byggja upp nýtt efna-
hagskerfi. En í samanburði við
okkar átak mundi það nálgast
kraftaverk, ef frjálsræði væri
innleitt í einræðisríki nútímans.
Erfiðast mundi sjálfsagt verða,
að ekkert fordæmi er við að
styðjast um það, hvernig slíku
ríki ætti að breyta án hruns, svo
að aftur yrði að byggja frá
grunni.
Róttækar breytingar á öllu
efnahagslífi lýðræðisþjóða er
hins vegar hægt að gera með
nokkuð öruggri vissu um afleið-
ingamar. Þannig getum við ís-
lendingar nú sótt fram til frelsis
í fullvissu þess, að það muni stór-
auka afköst og bæta lífskjör.
Afnám nefndí)
liafta
ast erlendis vakið heldur litla skyldu sinni. En þegar betur er
athygli. Aftur á móti bíða menn
nú óþreyjufullir eftir því, hvað
henda muni á fundi hinna fjög-
urra stóru, sem hefst í París
eftir hálfan mánuð.
Varla verður sagt, að fslend-
ingar almennt hafi til þessa sýnt
að gáð, kann það einmitt að geta
haft hina mestu þýðingu. Þessu
fólki virðist yfirleitt hafa fallið
vel við vestræna siði og lífs-
venjur, og kvenfólkið tekið upp
okkar tízku og háttu í stöðugt
ríkari mæli.
02
Störf ríkisstjórnar og Alþingis
við að koma á hinu nýja og
frjálslynda efnahagskerfi hafa
gengið eins vel og frekast var
að vænta. Hvert stórmálið hefur'
rekið annað og líður senn að því,
að lokið sé hinum veigamestu
breytingum.
Meðal þeirra breytinga, sem
nú eru ýmist komnar eða eru að
koma til framkvæmda er afnám
hinna lífseigu leifa skömmtunar-
kerfisins alræmda. Með því er
létt af sérhverri fjölskyldu þeirri
armæðu og leiðindum að þurfa
að eltast við skömmtunarmiða
til að fá smjörpund ódýrara, en
greiða svo sjálfur mismuninn
eftir öðrum leiðum með smá-
þóknun til stjómarvaldanna.
Þá hverfa nú fjárfestingar-
hömlurnar, sem beinzt hafa að
að því að hindra uppbyggingu
atvinnutækja, sem þó ætti ætíð
að sitja í fyrirrúmi fyrir öðrum
framkvæmdum og standa síðan
undir þeirri uppbyggingu, sem
kann að vera nauðsynleg, en
ekki ber arð að sama skapi.
Loks losnum við svo endan-
lega við innflutningshöftin
spillingu, sem þeim er sam-
fara. Og útflutningsnefndin,
sem vinstri-stjórnin setti ofan á
allt hróatildrið fylgir veg allrar
veraldar.
Víst væri fróðlegt að vita, hvað
sá efnahagsvanskapningur sem
nú er úthýst, hefur kostað þessa
þjóð. Þeirri spurningu verður þó
aldrei svarað, og má líka vera,
að okkur sé eins gott að öðlast
‘aldrei þá vitneskju.