Morgunblaðið - 09.10.1960, Blaðsíða 6

6
MORGUISBTrAÐIb
Sunnudagur 9. oKt. 1960
A MIÐVIKUDAGINN var gekk
Kjarval inn í ritstjórnarskrif-
stofur Morgunblaðsms, hnarr-
reistur og yfirgripsmikill til að
sjá og sagði við okkur: „Þessi
maður er húsnæðislaus, þið þurf-
ið að gera eitthvað fyrir hann,
ég skil hann eftir hérna hjá ykk-
ur, þið þurfið ekki að skamm-
ast ykkar neitt fyrir það, því
hann er næstum því dómkirkju-
prestur“.
Og svo var Kjarval horfinn.
Maðurínn sem við þurftum
ekki að skammast okkar fyrir
var Sigmundur Sveinsson, sá
bænheiti öðlingur, sem við
þekkjum öll úr Miðbæjarskólan-
um, þar sem hann vgr dyravörð-
ur um margra ára skeið.
prófasturinn, blessaður drengur-
ínn. Ég komst í samband við
konuna strax eftir að thún dó
og byggði fyrir hana kirkju á
Voðmúlastöðum í Landeyjum.“
„Nú, svo þú hefur þá átt eitt-
hvað í handraðanum?"
„O sei-sei-nei, ég hef aldrei
eignazt peninga fyrr en nú að
ég er kominn á ellilaun. Konuna
langaði alltaf til að kirkja risi á
Voðmúlastöðum, þar var kírkja
fram til 1910 en var rifin í ó-
þökk safnaðarins. Þegar atkvæði
voru greidd um það hvort rífa
skyldi kirkjuna eða ekki, voru
flestir karlmenn í veri og þess
vegna var þetta nú samþykkt
með 5 atkvæðum gegn 4, ekki
allar verið á uppleið“.
„Uppleið?"
„Já“.
„Hvað áttu við með því? Ég
gæti trúað að þetta væri eitt-
hvað fyrir Kjarval ef hann
heyrði það“.
„Jú, þeir hafa þroskazt og líð-
anin hefur batnað“.
„Og hvað hefur nú þetta fólk
verið að gera á þinn fund, Sig-
mundur minn?“
„Að biðja mig um að minnazt
sín í bænum mínum“.
„Og þú hefur gert það?“
„Já, það hef ég gert, það má
eiginlega segja að það hafi ver-
ið mitt aðalstarf í ellinni".
„Hvenær byrjaðir þú á því?“
um. Ég strunsaði upp, opnaði á J
gátt hurðina á stofu nr. 18 og |
kallaði: „Ég þoli ekki þennan
helvítis hávaða nótt eftir nótt“
— og skipaði henni út úr skólan-
um í guðs nafni. En svo þegar ég
kom niður aftur, móður og más-
andi, segir konan: „Hvað gerðum
við? Var hún nú ekki alltaf að
minna okkur á að biðja fyrir sér
með þessum gauragangi?“ Þá fór
um við að huga málið frá þeirri
hlið og okkur kom ekki dúr á
auga, það sem eftir var nætur-
innar.
Næsta kvöld segi ég við Krist-
ínu: „Hefurðu nokkuð heyrt í
henni í kvöld?“ „Nei“, segir hún.
En svo þegar ég er að hátta,
segir Kristín: „Ég held hún sé
að koma, ég heyri í henni núna“.
Ég hlustaði og heyrði tvístígið
uppi á lofti. Þá sagði ég við
Kristínu: „Nú fer ég upp og sezt
í kennarastólinn og bið Jesú og
guð að hjálpa þessum aumingja“.
Það gerði ég og sat lengi í myrkr-
inu og bað um ró og frið Guð-
rúnu ti’ handa. Það var dýrðleg
stund. Eftir það heyrðum við að-
eins einu sinni í henni, svo var
ósköpunum aflétt. En síðan hef
ég verið með annan fótinn hinu-
megin. Og það má kannski segja
með nokkrufn sanni að þeir
dauðu hafa ekki haft frið fyrir
mér síðan þetta gerðist“.
„En hvers vegna stóð bróður-
sonur Jakobs fyrir þessu?“
„Mér er sagt að Borgfirðing-
ar hafi heyrt ummæli Jakobs og
ekki þorað að rífa kirkjuna, en
ekki veit ég sönnur á því. Hitt
mun aftur á móti rétt vera, að
pilturinn var einhverju sinni á
ferð á æskuslóðunum og tók
verkið að sér. Þegar Jakob sá
að bróðursonur hans var kom-
inn heim að Húsafelli að rífa
kirkjuna, labbaði hann inn í bæ
og lá í rúminu þangað til allt
efnið hafði verið flutt að Reyk-
holti. Seint í nóvember sama ár
hengdi pilturinn sig á Bessastöð-
um.“
„Og hvað.....?“
„En bíddu nú hægur. Þegar
séra Sigurgeir biskup vísiteraði
síðast í Borgarfirðinum, fóru
þeir séra Einar í Reykholti og
einhverjir fleiri að gamni sinu
upp að Húsafelli. Jakob, sem þá
var þar vinnumaður og er fimmti
liður frá Snorra gamla, segir
þeim draum sem hann hafði
dreymt tveimur áratugum áður.
Hann segir að Snorri gamli hafi
sagt við sig í draumnum: „Ég
þarf að biðja þig bónar, Jakob“.
„Hvað er það?“ spyr Jakob. „Að
þú sjáir um að klaufdýrin troði
ekki leiði mitt“, svaraði Snorri
ákveðinn.
Við tókum Sigmund auðvitað
traustataki, því hann er sér-
kennilegur maður á marga lund
og alltaf gaman að rabba við
hann. Hann hefur margt að segja
frá langri og viðburðaríkri ævi
og áhugamálin eru jafnmörg og
stjörnurnar á himinhvolfinu.
„Hann Kjarval segir að þú sért
húsnæðislaus" byrjum við.
„Ójá, það er nú satt“, segir
Sigmundur gamli.
„Viltu ekki setjast hérna hjá
okkur og segja okkur af högum
þínum? Það getur verið að þú
fáir herbergi út á það“.
„Það væri ekki sem verst, en
við skulum ekki hafa þetta neitt
samtal, hann Sverrir Þórðarson
talaði við mig á níræðisafmælinu
í vor og gerði það svo prýði-
lega, æ — nei helzt ekki samtal,
það er komið nóg af því“.
„En þú ert húsnæðislaus, það
segir hann Kjarval“.
„Hann Kjarval segir svo margt
eins og þið blaðamennirnir vit-
ið, hann er ágætur og vill ekki
að maður sé á götunni, mér lík-
ar það vel hjá honum“.
„En er það orðið svo slæmt,
að þú sért á götunni?“
„Ekki beinlínis, en það angr-
ar mig að vera svona á hrak-
hólum, já eiginlega það eina sem
angrar mig þessa stundina. Ég
held nefnilega ég sé ánægðasti
maður í heiminum. Þetta hefur
gengið prýðilega hjá mér. Nú,
maður hefur fengið smáskvett-
ur, en ég hef ausið þeim út
jafnóðum. Ég er bjartsýnn skulið
þið vita og tek undir með séra
Valdimar Briem: „Hve gleðileg
verður sú guðsríkisöld, um gjör-
vallan heim ná þess laufskála-
tjöld“, segir hann f sálminum
sínum fallega „í fornöld á jörðu".
Framtið okkar verður ekki plan-
lögð til góðs á ríkisleiðtogafund-
um, nema góður guð, guð misk-
unnseminnar, kærleikans og fyr-
irgefningarinnar sé hafður með í
ráðum.“
„En þú segist vera húsnæðis-
laus, geturðu ekki spennt bæn-
irnar þínar einu sinni fyrir þinn
eigin vagn?“
„Jú mikil ósköp, það get ég
gert, og mér leggst alltaf eitt-
hvað til. Þannig er það þegar
menn eru barnalega trúaðir eins
og ég. En það er samt ekkert
skemmtilegt að vera á þessum
stöðuga flækingi út um allar
trissur, maður eyðileggur dótið
sitt. Ekki skulið þið samt halda
ég sé neitt kvíðinn yfir þessu,
onei maður hefur svo sem feng-
ið skvumpurnar áður, en þær
hafa hjaðnað eins og dögg fyr-
ir sólu. Þegar ég missti hana
Kristínu mína fyrir 14 árum, ger-
breyttist líf mitt; áður var ég
íhaldssamur í trúmálum en er
nú frjálslyndari en sjálfur dóm-
kemur i lieimsókn
gat það minna verið. Einn þeirra
sem viðstaddir voru, gekk út
áður en atkvæðagreiðslan hófst,
því hann vildi ekki láta rífa
kirkjuna en þorði ekki að ganga
í berhögg við rifrildismennina.
Þennan mann hef ég séð í sýn-
um mínum“. ,
„Hvað kostaði að koma kirkj-
unni upp?“
„Það kostaði 80 þúsund krón-
ur. Hún var komin upp 18 mán-
uðum eftir að konan dó, það var
vel gert, og fjórum mánuðum
síðar var öll skuld greidd“.
„Af hverju var konunni
„Þegar ég var austur á Hvols-
felli að byggja kirkjuna, árið eft-
ir lýveldisstofnunina. Þá kom
eitt sinn til mín fullorðin kona,
sem var kölkuð í mjöðminni og
sárlasin og sagði við mig:
„Heyrðu Sigmundur minn, þú
ættir að biðja fyrir mér, góði“.
„Heldurðu að ég eigi nokkurn
bænarkraft, Margrét mín?“ sagði
ég. Þá sagði hún ákveðin: „Já,
þú átt bænarkraft".
Ég hugleiddi þessi orð henn-
ar, þegar ég var háttaður um
kvöldið og fannst þau ekki eins
fráleit og í fyrstu. Ég bað svo
„Og nú hefurðu mestan áhuga
á sambandinu við framliðið
fólk, eða hvað?“
„Já og nei. Eiginlega mætti
segja að ég hafi mestan áhuga
á Húsafellskirkju sem stendur,
en okkur vantar penínga. Kirkj-
an er komin undir þak og síð-
an ekki söguna meir. Það var
sonarsonur Snorra á Húsafelli,
sem stóð fyrir því að kirkjan var
rifin 1812, og síðan hengdi hann
sig í turninum á Bessastöðum.
Ég skal segja ykkur, hvernig
þetta mál er lagað:
Jakob, sonur Snorra gamla, var
•••w-r-:-:

Á fornum slóðum
þinni svona umhugað um að
kirkja risi á Voðmúlastöðum?"
„Þar hafði hún verið fermd.
Hún talaði oft um „kirkjuna
sína“ og eitt sinn sagði hún við
dóttur okkar: „Heyrðu Sigga mín,
þú saumar svo fallega, þú saum-
ar altarisdúk í kapelluna".
Þremur mánuðum áður en hún
dó, sagði hún við okkur: „Þið
jarðið,mig í kirkjugarðinum, svo
kemur kirkjan".
Ég hef séð og talað við Krist-
ínu mína þrisvar sinnum eftir
að hún dó og einnig hef ég ver-
ið í nánu sambandi við fjölda
dauðra manna, eins og þið hafið
kannski heyrt ,og fjórar fram-
liðnar manneskjur hafa komið til
mín í ýmsum myndum. Þær hafa
fyrir henni og áður en langur
tími var liðinn, var hún kom-
in í sjúkrahús til uppskurðar.
Þetta var nefnilega þannig lag-
að, skal ég segja ykkur, að hún
þorði ekki að fara í sjúkrahús-
ið og vildi að ég tæki frá sér
kvíðann. Nú er hún spillifandi,
og ég hef í ýmsu að snúast".
„En heyrðu, þú sagðist hafa
verið íhaldssamur í trúmálum,
hvað áttirðu við með því?“
„Ég var á móti öllu sambandi
við framliðna, þangað til hún
Guðrún okkar sáluga dó. Þá
stappaði hún svo fast í gólfið
fyrir ofan okkur að við gátum
ekki sofið og ég varð að fara
upp og þagga niður í henni, því
konan lá veik niðri með hljóð-
bóndi á Húsafelli eftir föður
sinn. Þegar kirkjan í Reykholti
var að falli komin af fúa, fékk
presturinn á staðnum leyfi stifts-
yfirvaldanna til að rifa Húsa-
fellskirkju og leggja viðinn í
Reykholtskirkju. Þegar Jakob
heyrði þetta, varð hann mjög
reiður og sagði: „Hvur sú hönd
sem rífur kirkjuna, skal vera
bölvuð“. Það kom líka á dag-
inn.
Séra Sigurður Sívertsen, sem
lengi var prestur í Útskálum í
Garði, var skólabróðir piltsins,
sem lét rífa kirkjuna. Eg talaði
við hann J>egar ég var dreng-
ur. Hann gaf piltinum framúr-
skarandi vitnisburð fyrir glæsi-
lega framkomu og góðar gáfur.
Þetta dreymdi Jakob þrisvar
sinnum. Þá var kirkjugarðurmn
ógirtur og beljurnar gengu á
hann. Áður en Snorri gamli
skildi við Jakob sagði hann: „Nú
kem ég ekki oftar“.
Jakob og Þorsteinn bónd: á
Húsafelli girtu kirkjugarðmn,
settu upp gott sáiuhlið og
klukku. Síðan voru tvær konur
jarðaðar í garðinum og var önn-
ur kona Þorsteins bónda, dóttir
Kristleifs á Stóra-Kroppi.
Þegar Jakob hafði sagt þeim
klerkum þessa sögu, bætti hann
við: „Og í vor kom Snorri til
mín, og nú vill hann fá kirkju".
Séra Einar þekkti ég, því ég
hafði verið hjá honum við messu.
Hann hafði heyrt að ég hafði
komið upp Voðmúlastaðakirkju
og tekur mig tali. Eg segi við
hann: „Ég skal koma uppeftir til
þín seinna og þá förum við . að
Húsafelli." Það var fyrir sex ár-
um. Ég heimsótti séra Einar og
við skruppum uppeftir og það
var tekið fallega á móti okkúr.
Næst efndum við til samskota,
en synir Þorsteins bónda voru
nýalsmenn og fylgjendur Helga
Pjeturss og því stássi og vildu
ekki að kirkja yrði reist á staðn-
um heldúr eitthvert hús annað að
þeirra skapi. Ég þekkti vel Krist-
leif, afa þeirra. Hann var ágætur
maður. Ég talaði við hann, þegar
hann var að reka suður í gamla
daga. Þá var ég á Þingvöllum og
hafði greiðasölu á staðnum og
búskap á Brúsastöðum. Hann
heimsótti mig að Brúsastöðum
og við töluðum um veðrið.
„Þér verður gott af öllu, Sig-
mundur minn“. Það var alþekkt-
ur fíladelfíumaður, sem nú var
kominn einhverra erinda upp á
ritst j órnarskrifstof urnar og á-
varpaði gest okkar þessum fall-
egu orðum.
„Já“, svaraði Sigmundur og at-
hugaði komumann í krók og
kring.
„Hrakspánum líka“, sagði að-
komumaður.
„Ójá“, svaraði Sigmundur, „eg
held það sé að greiða úr honum
núna og ég er bjartsýnn á fram-
tíðir^i. Mér finnst þetta vera að
lagast. Allt smækkar nú þetta
strit með árunum“.
Fíladelfíumaðurinn lauk erindi
sínu, kvaddi og fór.
„Þeir eru geðugir og lagnir að
koma sér áfram“, sagði Sig-
mundur.
„Heldurðu að Snorri á Húsa-