Morgunblaðið - 09.10.1960, Blaðsíða 14

14
MORCVivnr áfílÐ
Sunnudagur 9. okt. 1960
v*
e’<kl me'
ekkl m£.j
mm iii i’
VARAS" EáK I fAA
bP ff/iss'." t "it tt' »6
OG VAIAST I'Ki 'iA’i*
C A
o/5 vp.rast eKki m?.rg»»
og varfst ekki marfu 1
og vsrast ekkl m&rgur
og vare.st ekki margur
op varf.sl eiSki margur
V/n.'ST I T-iI FARC.ir’
vlflÍÍ lltfeí ffllfftJf
V/.e/.MT i.KI l'ARGU'’
V*°» .•{’<( l ARr.UT
V/, ° • S" t CXI t'A”GUTt
"AT' 7 t'CCI f’ARCUR
* e/.ki rnargur
t -kki margur
si A '
Sf S.l ’-.^uO'. 'r
sVk‘4«v,
f 'áft?
I I V)I?
f r VH'
í T> Vj JT
' C " *» I'"
rgur veit
rgur veiU
CÖÍ v?>(
rgur
"4°
, •Gir* f"OG
■scun a- oG
Isigimar Bergman:
kvikmynda
stundum hætti ég á að fara mínar
eigin leiðir, og það hefur sýnt
sig, að almenningur getur með
undraverðum skilningi mætt hin-
um ólíklegustu hlutum.
Þegar myndatakan hefst, er
það þýðingarmest, að þeir, sem
vinna með mér, finni ákveðið
samband sín á milli, að við freSt
um allir deilum okkar, meðan á
ÍXj mundi segja, að engin list-
grein sé eins sameiginleg kvik-
myndinni og tónlistin. Hvort
tveggja hefur bein áhrif á tilfinn
ingarnar án þess gáfur skipti þar
máli. Kvikmynd er fyrst og
fremst hrynjandi; innöndun og
útöndun í sífelldri endurtekn-
ingu. Allt frá bernsku hefur tón-
listin verið mér hin stærsta upp-
spretta hvíldar og hvatningar, og
ég skynja. oft kvikmynd og leik-
rit í tónum.
Það er fyrst og fremst sakir
óskyldleika kvikmyndar og bók-
mennta, að menn skyldu forðast
að gera kvikmyndir eftir bókum.
Hin óræða víðátta sögunnar, frjó
angi tilveruhennar, er oft óum-
breytanleg yfir í myndir — og á
hinn bóginn spillir þetta hinni
sérstöku, óræðu víðáttu kvik-
myndarinnar. Ef við þrátt fyrir
þetta viljum breyta skáldverki í
kvikmynd, verðum við að gera
ótal breytingar, sem oft bera lít-
ian eða engan ávöxt í saman-
burði við allt það erfiði, sem í
breytingarnar fór.
Sjálfur hef ég aldrei haft neina
löngun til að verða rithöfundur.
Mig langar ekki til að skrifa
skáldsögur, smásögur, ritgerðir,
ævisögur eða jafnvel leikrit fyrir
leikhús. Mig langar aðeins til að
gera kvikmyndir — kvikmyndrr
um aðstæður, spennu, myndir,
hrynjandi og skapgerðir, sem mér
eru á einhvern hátt mikilsverðar.
Kvikmyndin og hin flókna tii-
orðing hennar eru aðferðir mínar
til að segja meðbræðrum mínum
það, sem ég hef að segja. Ég er
kvikmyndagerðarmaður, en ekki
rithöfundur.
Þess vegna er það mér erfiður
tími, sem fer í að skrifa hand-
ritið, en hann er gagnlegur, því
þá er ég knúinn til að gera mér
rökrétta grein fyrir gildi hug-
mynda minna. Meðan á þessu
stendur, verður árekstur — þar
rekast á þörf mín til að sýna
flóknar aðstæður í myndum og
þrá mín eftir algjörum einfald-
Úr síðustu kvikmynd Bergmanns, „Jómfrúarlindinni“.
leik. Verk mín eru ekki eingöngu
til þess ætluð að verða *mér ti'.
ábata eða hinum fáu, heldur til
skemmtunar almenningi. Óskir
almennings eru kröfuharðar. En
iii m 11
v4 k v

ektr
már
vinnunni stendur. Við verðum
allir að stefna í sömu áttina sakir
vinnunnar, sem framundan er.
Stundum veldur þetta deilum, en
því meirí sem samvinnan er,
þeim mun auðveldara er að ná
því marki, sem sett er. Á þessu
byggist stjórn mín sem leikstjóra,
og þetta er ef til vill skýring á
öllu því kjaftæði, sem um mig
hefur verið skrifað.
Þótt ég skipti mér ekki af þvi,
sem fólk segir og hugsar um mig
persónulega, þá er ég þeirrar
skoðunar, að gagnrýnendur hafi
allan rétt til að túlka kvikmynd-
ir mínar, eins og þeim sýnist.
Ég neita að skýra verk mín fyrir
öðrum, og ég get ekki sagt gagn-
rýnendum, hvað þeir eigi að
hugsa; hver maður hefur rétt tii
að skilja kvikmynd á þann hátt,
sem hann skynjar hana. Annað
hvort er hann myndinni hlynntur
eða er á móti henni. Kvikmynd
aðeins sem slík, heldur vegna
þess að þau sköpuðu veröld fyrir
mig að berjast gegn. 1 fjölskyldu
minni ríkti einstakt heilnæmi,
sem ég, viðkvæmur frjóangi,
var í andstöðu við og barðist
gegn. En þetta stranga miðstéttar
heimili gaf mér vegg til að hamra
á og til að forherða mig gegn. Á
sama tíma kenndi fjölskylda mín
mér nokkrar dyggðir — dugnað,
stundvísi, sparsemi — sem
kannskj eru ,,bojgararalegar“ en
engu að síður mjög mikilvægar
fyrir listamann. Þær eru hluti af
viðleitni hans til að koma ser
fyrir. Sem kvikmyndagerðarmað-
ur er ég duglegur, samvizkusam-
ur og mjög varkár; kvikmyndir
mínar fela í sér góða vinnu, og
stolt mitt er stolt góðs verka-
manns.
Meðal þeirra manna, sem hafa
haft mikla þýðingu fyrir fram-
gang minn, er Torsten Hammeren
í Göteborg. Ég kom þangað frá
Hálsingborg, þar sem ég hafði
verið forstjóri leikhúss í tvö ár.
Ég vissi ekkert, hvað leikhús var.
Hammeren kenndi mér í þau fjög
ur ár, sem ég dvaldi í Göteborg.
Og svo, er ég skrifaði fyrsta kvik
myndahandrit mitt, Pyndingu,
kenndi Alf Sjöberg, sem stjórn-
aði því, mér mjög mikið, og hið
sama gerði Lorens Marmstedt,
eftir að ég hafði stjórnað hinni
fyrstu (misheppuðu) kvikmynd
minni. Meðal annarra hluta lærði
ég hjá Marm.stedt hina ófrávíkj-
anlegu reglu: menn verða að líta
á sín eigin verk köldum, skýruni
augum. Þá ber að nefna Herbert
Grevenius, einn hinna fáu, ,er
höfðu trú á mér sem rithöfundi.
Ég átti í erfiðleikum við að semja
kvikmyndahandrit og var farinn
að hneigjast æ meir að leikritun,
samtalinu, til að tjá hugsun mínju
Hann hvatti mig á margan hátt.
Loks er svo framleiðandinn,
Carl Anders Dymling. Hann er
nógu vitskertur til að hafa meiri
trú á ábyrgðartilfinningu hins
skapandi listamanns en útreikn-
ingi á tapi eða gróða. Þannig er
ég fær um að vinna með þeirri
einlægni, sem mér er nauðsyn-
leg — það er ein ástæða þess, að
Ur kvikmyndinni „Bros sumarnætur" (1956)
ég kæri mig ekki um að vinna
utan Svíþjóðar. Á því andartaki,
sem ég glata þessu frelsi, er ég
búinn að vera sem kvikmynda-
gerðarmaður, því ég hef- engan
hæfileika til málamiðlunar. Hið
eina mikilvægi mitt í heimi kvik
myndanna liggur í sköpunar-
frelsj mínu.
í dag er hinn metnaðargjarni
kvikmyndagerðarmaður neyddur
til að fremja línudans án nokkurs
öryggisnets. Það getur verið, að
hann sé gaídramaður, en þeir
galdrar verka ekki á framleiðand
ann, bankastjórann eða kvik-
myndahússeigandann, ef almenn-
ingur vill ekki fara og sjá kvik-
myndina og leggja þannig fram
það fé, sem framleiðandinn,
bankastjórinn, kvikmyndahúss-
eigandinn og galdramaðurinn lifa
af. Þá kann svo að fara, að galdra
maðurinn verði sviptur töira-
er gerð til að skapa áhrif. Ef
áhorfendur verða ekki fyrir
neinum áhrifum, er kvikmyndín
einskis virði og skiptir ekki
máli.
Með þessu er ég ekki að segja,
að menn eigi. að vera „öðruvísi",
hvað sem það kostar. Margt hefur
verið sagt um gildi frumleikans,
og mér finnst það fáránlegt;
annað hvort eru menn frumlegir
eða ekki. Það er i fyllsta mata
eðlilegt, að listamenn taki að
láni reynslu hvers annars. Ég heí
lært mest af Strindgerg og orðið
fyrir mestum áhrifum af verkum
hans. Sum verk hans geta ennþá
látið hárin rísa á höfði mér, t. d.
Fólkið í Hemsö. Og mig dreymir
um að gera einhvern tíma kvik-
mynd um Draumleik hans.
Hvað mig sjálfan snertir per-
sónulega, þá eru margir, sem
hafa verið mér mikilsvirði. Faðir
minn og móðir voru að sjálf-
sögðu mjög þýðingarmikil, ekki
S AMVIN N UTRYGGIN GAR
Hafið þér efni á að láta inn-
bú yðar brenna, án þess að
fá fullar bætur?
Allar brunatryggingar eru
nú alltof lágar. Hækkið því
brunatrygginguna strax og
látið bæklinginn, “Hvers
virði er innbú mitt i dag“,
auðvelda yður að ákyeða,
hve há hún þarf að vera. Þér
fáið hann ókeypis hjá okkur.
MARGUR VEIT OG
VARAST EKKI