Morgunblaðið - 27.10.1960, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 27 okt. 1960
Mnncinsnh 4ÐÍÐ
11
Rannsóknir fyrirhugaðar
á áhrifum veðurs á fiska
íslendingar taka þátt í þeim
FISKIMENN hafa oft haldið
því fram að fiskarnir í sjónum
séu veðurnæmir, að öll veðra-
brigði hafi fyrirfram áhrif á þá.
Þar sem ýmsar aðstseður í sjón-
um sem fiskar eru háðir, svo
sem selta, hiti og straumar
breytast með veðri getur verið
að nokkuð sé til í þessu, eink-
um á grunnslóð og má þá búast
við, að það séu sérstaklega vind-
arnir sem áhrif hafa á fiskana.
Vísindamenn við hina frægu
fiskifræðistofnun á Helgolandi
eru nú að athuga staðhæfingar
sjómanna um petta. Segir dr
Gotthill Hempel starfsmaðitr
stofnunarinnar að svo virðist
sem nokkurt samband sé á milli
veðurlags og aflabragða. í>ó er
mjög erfitt að fá öruggar sann-
anir um þetta.
Samstarf fjögurra þjóða
Nú er fyrirhugað að hefja
skipulegar rannsóknir á því,
hvort vmdar geti haft áhrif á
fiskigöngur og yfirleitt á ferðtr
og dreifingu fisksins í sjónum.
Strax á næsta án fer sameigm-
legur rannsóknarleiðangur, sem
Bretar, Þjóðverjar, Norðmenr.
og íslendingar standa að, á stúf-
ana og kannar hvort kennmgar
þýzks vísindamanns dr. U.
Schmidt um þetta séu réttar.
Eannsóknarskip frá þessum
fjórum þjóðum munu gera veð-
urfræðilegar, haffræðilegar og
líffræðilegar rannsóknir eftir
sameiginlegri áætlún.
Dr. Schmidt hefur farið tvisv-
ar á hverjum vetri til Norður
Noregs og íslands á hinu þekkta
þýzka rannsóknarskipi Anton
Dohrn. Honum tókst að sann
prófa munnmæli fiskimanna um
það að miklu meiri ufsi er við
Noreg í sunnanvindum en í norð
anvindum. Það kom meira að
segja í ljós, að fiskurinn hverfur
á brott nokkrum klukkustund
um áður en hann breytir ti!
norðanáttar. Við ísland er þetta
þveröfugt, þar aukast aflabrögð-
in í norðanvindum. En svo mikii
óvissa er um orsakir þessar, að
Þin
S
EFTIRTALIN þingskjöl hafa ný-
lega verið lögð fram á Alþingi:
Þáltill. um auknar gjaldeyristekj
ur af ferðamannaþjónustu. Flm.
Ölafur Jóhannesson og Sigurvin
Einarsson. Frv. um vega- og brúa
sjóð. Flm. Halldór E. Sigurðsson
o. fl. Frv. um að ríkissjóður taki
á sig greiðslu á erlendum lánum,
sem hvíla á Ræktunarsjóði ís-
lands og Byggingarsjóði sveita-
bæja Flm. Karl Kristjánsson o.
fl. og tvö frv. um breytingu á
vegalögum, frá þingmönnum
Vestfjarða.
Aímælis minnzt á
,,uppskeruhátíð44
HINN 5. nóvember n.k. er fyrir-
huguð uppskeruhátíð Garðyrkju
félags íslands. Eru þessar hátíðir
fastur liður í starfsemi félagsins.
Verður uppskeruhátíðin á þessu
hausti helguð 75 ára afmæli fé-
lagsins, en það átti afmæli í vor
er leið, en þá er að sjálfsögðu
slíkur annatími hjá garðyrkju-
mönnum að enginn tími var til
að halda afmælissamsæti. Þá kom
aftur á móti út vandað og efnis-
mikið afmælisrit Garðyrkjufé-
lagsins. Uppskeruhátíðin verður
nú i Skíðaskálanum.
það gæti orðið fiskimönnum og
vinnslustöðvum til hagsbóla ef
hægt væri að fá örugga
vitneskju og skilning á þessu.
Ufsinn sem hér um ræðir lifir
á 200 metra dýpi. Hvernig getur
hann vitað niðri á slíku dýpi, að
vindurinn ætli að breytast?
Innri ölduhreyfing
Annar þýzkur visindamaður
dr. Krauss hefur framkvæmt
rannsóknir á innri ölduhreyf-
ingum hafsins og er það skoðun
gætisafli þar. Næsta ár minnk-
aði aflinn aftur á Labrador
miðum, og virtist það enn í
tengslum við veðurskýrslur, þvi
að nú var vestanvindur ríkjandi.
Síðastliðinn vetur breyttist veðr
áttan enn, austanvindurinn tók
enn á ný völdin og þar með
jókst aflamagnið aftur verulega
við Labrador. Athuganir þessar
eru enn á byrjunarstigi og þarf
miklu lengri tíma til sarcan-
burðar og nákvæmari rannsókn-
ir. Dr. Rodewald varar við því
Þýzkir fiskifræðingar hafa síðustu ár rannsakað hvort skoð-
anir fiskimanna um áhrif veðurs á fiska eru réttar. Rann-
sóknirnar hafa farið fram á Anton Dohrn. Sýnir myndin
skipið að sigla inn á Reykjavíkurhöfn.
dr. Schmidts, að það séu þessar
innri ölduhreyfingar sem gen
ufsann næman fyrir veðrabrigð-
um. Þessar ölduhreyfingar e~u
lóðréttar og ná djúpt niður í haf
ið, þótt þeirra verði ekki vart
á yfirborðinu. Dr Krauss upp-
götvaði, að hæð þeirra er nokk-
ur hundruð metrar. eða marg-
föld á við hæstu yfirborðsöidu.
Þessar risavöxnu ölduhreyf-
ingar þrýstast á landgrunnin og
valda sterkum straumum við
sjávarbotninn. Fiskarnir verða
þessara strauma varir og forða
sér undan þeim me ð þvi að
synda hærra upp í sjóinn eða
niður í djúpinu utan við lanci-
grunnin.
Dr. Krauss gerði samfellda at-
hugun á þessu meðan storm-
viðri geisaði við suðvesturhluta
fslands og sýndi hún, að vindar
eru næst á eftir sjávarföllum að
alorsök þessarar innri bylgju-
hreyfingar.
Það hefur og komið í ljós, nð
bylgjurnar fara hraðar en storm
arnir sem valda þeim. Þannig
verður fiskurinn þess var fyrir
fram, að stormur er í. aðsigi
Þetta þýðir, að v'eður á fjarlæg-
um stað getur hoft meiri áhrif
á fiskinn, en veðrið á þeim stað
sem hann er.
Þegar karfinn hverfur
Enn einn þýzkui vísindamað-
ur, dr. Rodewald við veðurstof-
una í Hamborg hefur gert sam-
anburð á veðurskýrslum og
aflabrögðum á norðvesturhluta
Atlantshafsins.
Þar kemur m. a í ljós, að aust
anvindur var rikjandi á þessu
svæði 1958. Þá dró úr hrygningu
karfa við suðvesturströnd fs-
lands í stað þess færði hann sig
til Labrador. Austanvindurinn
bar hlýjan Atlantssjó að strönd
um Labrador, en yfir honum iá
kaldur sjór Labrador-straums-
ins, sem er seltuminni. Karfinn
kann vel við sig á slíkum
blöndusvæðum og því varð á-
að menn dragi of skjótar álykt-
anir af þessu. Hann bendir og
á það, að veðurlýsingar komi
frá veðurskipum á yfirborði
hafsins, en karfmn lifi í miklu
dýpi og enn viti menn næsta lít..
ið um lifnaðarhætti hans. Þó
virðist sem nokkuð samhengi
hafi fundizt milli veðurfars og
karfaveiða síðustu tvö ár.
Ýmsa fleiri vitnisburði um
slíkt samhengi iná benda á. T. d.
virðist samhengi milli þorskafl-
ans við Loíoten og úrkomunn-
ar þar. Er talið að þetta stafi
af því að í miklum úrkomum
skiptist á í sjónum lög af söltum
og ósöltum sjó. í öðrum tilfell-
um hefur svo árum skiptir virzt
ákveðið samband milli veður-
fars og aflamagns, en síðan hef-
ur það samband slitnað af ein-
hverjum orsökum.
Áhrif veðra á ungviðið.
Áhrif veðurfars á ungviðið er
sérlega þýðingarmikið. Stormar
geta truflað ferðir fiskanna á
hrygningarsvæðin og enn meiri
áhrif geta þeir haft á fyrsta
þroskastigum fisksins. á seiðin.
Ákveðnir vindar bera seiðin á
grynningar, með gnægð fæðu, en
aðrir vindar geta borið þau til
svæða þar sem uppvaxtarskil-
yrði eru slæm, svo að þau drep
ast. Dr. Hempel segir, að enn
sé ekki tímabært að hefja veð-
urspár tvö eða þrjú ár fram í
tímann byggðar á veðurlýsing-
um. Þó telur hann að grund-
völlur sé að fást fyrir þessu varð
andi þorsstofninn í Norðurhöf-
um, vegna þess hve Noregs-
straumurinn er ríkjandi á þessu
svæði. En vitnesKja er fyrir þvi,
að vindar hafi áhrif á Noregs-
strauminn niður á 400 m dýpi.
Þorskur hrygnir á Halanum.
Veðurstofan í Hamborg hefur
nú um langt skeið fengið veð-
urlýsingar frá þýzkum togurum
og eftirlitsskipum á helztu mið-
unum og rýnt í þær til þess að
fá heildarmynd af verðurlaginu
á þessum slóðum. Svo virðist sem
hvert svæðið hafi sitt sérstaka
veðurfar. Við suðurströnd ís-
lands brýsta sunnanvindar hlýi-
um sjó upp að ströndinni, en út
Vestfjörðum bera norðaustan
stormar kalt loft og kaldan sjó
með sér.
Nú er það vitað að þorskurinn
hefur flutzt norður á bóginn á
síðustu árum vegna hlýnandi
veðurfars og heíur verið reynt
að skýra það svo að hinn hlýi
Gotthill Hempel
sjór hafi aukizt Og færzt norður
á bóginn. En nú ber svo und-
arlega við, að þorskurinn er
einnig farinn að hrygna á Hal-
anum út af Vestfjörðum í köíd-
um sjó, sem hann ætti þó ekki
að gera, ef kennmgin um hlýjan
sjó væri rétt. Það virðist því
sem það sé ekki hitastigið sem
ræður hrygningarstaðnum, held-
ur einnig önnur atriði. Þar
getur m. a. ráðið þrengsli. Svo
virðist sem margir þorskanna
hafi ímugust á hinum þéttu fisk
torfum á hlýrri. suðlægari slóð-
um og kjósi heidur kaldari og
þunnskipaðri svæði, þar sem
samkeppnin um íæðuna er ekki
eins hörð.
Sterkir vestanvindar hafa
stuðlað að því að auka aflamgn-
ið í Eystrsalti síustu ár. Þeir
hafa borið þangað saltan sjó úr
Norðursjónum. Hefir það verið
hollt fyrir þroska ungviðis og
margra fisktegunda. Hmn salti
þyngri sjór hefur sokkið til botns
ins og þá ýtt upp botnsjónum,
sem er ríkur af fæðutegundum.
Það hefur aukið svifgróður og
fisklíf.
Þessi dæmi sýna hvernig sam-
hengi er milli margra atriða á
sviði fiskifræðinnar. Veðurfræð-
ingar, haffræingar og líffræð-
ingar taka nú nöndum saman um
að rannsaka þetta flókna sam
hengi. Dr. Hempel telur, að ár-
angurinn af þessum rannsóknum
muni verða sá að auðvelda fisk-
leit, en hinsvegar muni enn ltða
langur tími þar til hægt verð-
ur að semja náKvæmar veiði.
spár.
Walther Theimer.

Lontkssamíiand
bakara
AÐALFUNDUR Landssambands
bakarameistara var haldinn
dagana 14. og 15. okt. sl.
Flutt voru mörg fræðsluer-
indi á fundinum um ýmsar ný-
ungar í þágu stéttarinnar.
Stjórn sambandsins var öll
endurkjörin, en hana skipa:
Sigurður Bergsson, formaður,
Reykjavík, Guðm. R. Oddsson,
varaform., Reykjavík. Steindór
Hannesson, ritari, Siglufirði,
Stefán Thordersen, gjaldkeri,
Reýkjavík, Aðaibjörn Tryggva-
son, ísafirði, Hlöðver Jónsson,
Eskifirði, Sigmundur Andrés-
son, Vestmannaeyum.