Morgunblaðið - 30.10.1960, Qupperneq 6

6
M ORGTJNni AÐIÐ
Sunnudagur 30. okt. 1960

tJ TI í garði við hús eitt í
Suður-Frakklandi lá ljós-
hærð þokkagyðja á magan-
um, allsnakin. Kvikmynda-
tökumaðurinn smellti af í
gríð og ergi og áður en langt
um leið gat þessa allsnöktu
þokkagyðju að líta á hverju
breiðtjaldi heims. Þetta var
kvikmyndin „Og Guð skap-
aði konuna“ með Brigitte
Bardot í aðalhlutverkinu og
stjórnað af Roger Vadim, sem
var þá 28 ára gamall og al-
gerlega óþekktur Tekjur af
myndinni urðu yfir 4,500,000
dollara, sem í rauninni þurfti
engum að koma á óvart. En
hvern gat grunað, að bak-
hluti ungrar konu yrði upp-
haf þeirrar listrænu endur-
reisnar í franska kvikmynda-
heiminum, sem virðist ætla
að verða einn sterkasti þátt-
ur í menningarlífi Evrópu
eftir stríð. En í kjolfar þess-
arar kvikmyndar komu aðr-
ar, gerðar af „reiðum, ung-
um mönnum Frakklands“ í
trássi við andmæli almenn-
ings og gagnrýnenda og í
andstöðu við ríkjandi stjórn-
arvöld. Er nú svo komið, að
ekki er hægt að stöðva þá
miklu öldu sköpunarkrafts,
sem gengur yfir í kvikmynda-
| „Nýja aldan“ (La Nouvelle
Vague) rís hærra r*eð hverjum
degi. Allir leikstjórarnir eru
ungir menn — flestir innan við
þrítugt og nokkrir jafnvel yngri
en 25 ára. Enginn þeirra hafði
áður stjómað nema smákvik-
myndum. Þeir kosta miklu
minna til mynda sinna en nokk-
urn tíma áður hefur verið gert.
Enginn þeirra hefur haft efhi á
að ráða til sín hæst launuðu
kvikmyndaleikarana, en sumir
hafa gert stjörnui úr áður ó-
þekktum leikurum.
„Nýja aldan“ hefur lagt und-
ir sig Evrópu og kvikmyndin
. „Beardless Wonóers“ hlaut t. d.
fyrstu verðlaun á kvikmynda-
hátíðum í Cannes, Feneyjum og
Fyrsta kvikmynd Aalains
Resnais, Hiroshima Mon
Amour, er nútíma ástarsaga,
sem fjallar um japanskan
mann og franska konu,
þannig að minningar þeirra
eru látnar skiptast á. Á
myndinni hér fyrir neðan
segir hún „Auðvitað verð ég
kyrr í Hiroshima hjá þér“.
Kvikmyndin „The 400 Blows“
er að miklu leyti byggð á ævi-
sögu Truffauts sjálfs. Hún fjall-
ar um tólf ára dreng, sem lendir
í vandræðum í skólanum. Hann
ákveður að strjúka að heiman,
stelur ritvél úr skrifstofu föður
síns, en þar er komið að hon-
um. Faðir hans afneitar honum
og afhendir hann lögreglunni.
Drengurinn er síðan settur á
betrunarhæli, en hann gerir til-
raun til að strjúka þaðan. Hann
hleypur sem fætur toga unz
hann kemur að sjávarströnd og
kemst þá ekki lengra. Von hans
um frelsi er orðin að engu. And-
lit drengsins er barnalegt, en
auðnaráðið þreytulegt og gamalt
er hann snýr við til þess að taka
örlögum sínum og glíma við ver-
öld, sem er honum ofraun. A-
horfendum finnst þeir kannast
við þessi ðrlög sem sín eigin.
Marcel Camus, sem gerði
myndina „Black Orpheus", er
elztur forvígismanna þessarar
nýju stefnu eða 48 ára gamall.
Kvikmynd hans er gerð í Braz-
ilíu og eru allir leikendurnir
negrar. Sem uppistöðu kvik-
myndarinnar notaði hann goð-
sögnina um Orpheus og Evrid-
ike.
Myndin fjallar um ungan
strætisbilstjóra, Orpheus, sem
verður ástfanginn af ungri og
undurfagurri sveitastúlku, Evrid
ike að nafni, í þann mund er
uppskeruhátíð er að hefjast. En
Evridike er ofsótt af dularfull-
um, svartklæddum karlmanni,
sem að lokum veldur dauða
hennar nóttina eftir hátíðina.
Orpheus leitar ástmeyjar sinnar
hvarvetna, en er að lokum sjálf-
ur dreginn I dauðann af keppi-
naut sínum og sameinast þar
Evridike.
gleymt, að þau elskast í fjölda-
gröf í gíg andlegrar tortíming-
ar. Hann segir henni frá Sprengj
unni og hver áhrif hún hafði á
fólk, sem hann þekkti og á sjálf-
an hann. Hún segir honum frá
persónulegum raunum úr eigin
fortíð. Á hernámsárunum hafði
hún orðið ástfangin af þýzkum
hermanni, horft á er hann var
myrtur, verið ofsótt í heima-
landi sínu sem þjóðarskömm,
misst vitið, og að lokum tekizt
að komast undan til Parísar.
Myndin er frámunalega vel
gerð. Resnais hefur á meistara-
legan hátt tekizt að sameina nú-
tíð og fortíð þessara tveggja í
eina listræna heild, þar sem allt
skiptir máli og allt er hugsan-
legt, jafnvel endurlausn úr hel-
gripum fortíðarinnar.
Hiroshima birtist ekki aðeins
sem örlagavaldur, þar sem allar
þjóðir geta mætzt í sátt, heldur
einnig sem dularfullur helgireit-
ur, þar sem kraftaverkið, sem
felur í sér hjálpræði mannkyns-
ins, getur átt sér stað.
Nýja stefnan hafði nú hlotið
hylli almennings og gagnrýn-
enda, en fjármálamennirmr
verum Frakklands.
Marcel Camus gerði mynd-
ina „Svarti Orfeus“ sem er i
rauninni gamla sígilda sag-
an um dæmdu elskendurna,
en í brazilísku umhverfi.
Marpessa Dawn leikur
Evrédike og í mannþröng-
inni á kjötkveðjuhátíð i Rio
fellur hún í faðm Dauðans,
sem er þar í líki óþreytandi
og miskunnarlauss biðils.
Það byrjaði allt með B. B.
Berlín. Svo til á einni nóttu náði
nýja stefnan undirtökunum og í
fyrsta skipti í sögunni fjölmennti
fólk til kvikmyndahúsanna til að
horfa á kvikmynd, en ekki til að
sjá einhverja sérstaka kvik-
myndastjörnu.
Þessi nýja stefna barst til
Ameríku síðastliðið haust. Kvik-
myndin „The Lovers" hlaut góða
dóma hjá kvikmyndagagnrýn-
endum, þótt siðferðispostular
berðust af heift gegn henni, og
kvikmyndin „The 400 Blows“
hlaut fyrstu verðlaun þar, sem
bezta útlenda kvikmynd ársins.
„Frakkland hefur tekið foryst-
una í kvikmyndagerð“ er haft
eftir ungum áhugamanni um
kvikmyndir i París.
Þétta er kannski of mikið sagt.
En hitt er aftur á móti staðreynd,
að ný gullöld í kvikmyndagerð
er að hefjast í Frakklandi. Ber
þar margt til. Frakkar eiga mjög
færa tæknimenntaða menn og
þeir hafa endurskipulagt fjár-
stjóm kvikmyndaiðnaðarins.
Ennfremur hefur stjórn de
Gaulles veitt víðtæka ríkisstyrki
til styrktar starfseminni, en rík-
isstjórnin hefur á stefnuskrá
sinni að efla listir í landinu.
Forvígismenn nýju stefnunnar
gerðu uppreisn gegn hefðbundn-
um hugsunarhætti gömlu kvik-
myndajöfranna. Þeir töldu sig
ekk; hafa nóg svigrúm til að tjá
sig eftir gömlu formunum. „Kvik
myndin á að sýna raunveruleik-
ann, daglegt líf fólks, tilfinning-
ar þess og vandamál eins og þau
birtast okkur í lífinu sjálfu".
Þeessi skoðun forvígismanna
nýju stefnunnar mætti auðvitað
andspyrnu og fæstir spáðu þeim
miklum frama á sviði kvik-
myndagerðar. En þá gerðist það,
að eiginkonu eins þessara ungu
manna tæmdist arfur. Maðurinn
hélt til fæðingarbæjar síns og
gerði kvikmyndina „Le Beau
Serge", sem vakti það mikla at-
hygli, að honum var samstundis
veittur ríkisstyrkur til að gera
aðra. Var það kvikmyndin „The
Cousins11. Báðar myndirnar voru
frumsýndar í Farís í sömu viku
og vöktu fádæma hrifningu. Nú
fengu þessir ungu menn byr und
ir báða vængi, urðu sér úti um
peninga með einhverju móti og
tóku að gera kvikmyndir. Næst
kom kvikmyndin „The Lovers"
eftir Louis Malle, en ástaratriði
tveggja nakinna leikenda í þeirri
mynd vakti mikla athygli sakir
listrænnar meðferðar.
Síðan komu þrjár kvikmyndir,
sem segja má að hafi tryggt
nýju stefnunni fylgi og fest hana
í sessi. Eru það „The 400 Blows",
eftir Truffaut, „Black Orpheus“
eftir Marcel Camus, og „Hiro-
shima Mon Amour" eftir Alain
Resnais.
Litlu munaði að mynd þessi
yrði aldrei fullgerð. Camus fékk
enga peninga senda að heiman
og hafði ekki ráð á öðrum næt-
urstað en fjörunni í Brazilíu. Að
lokum var það sjálfur forseti
landsins, sem hljóp undir bagga
með honum og veitti honum fjár
hagsaðstoð. Camus segir svo frá,
að myndin hefði aldrei orðið eins
mikið listaverk, ef fjárhagsvand-
ræði hefðu ekki steðjað að. Þá
hefði hún verið of hroðvirknts-
lega unnin.
Kvikmyndina „Hiroshima Mon
Amour" eftir Resnais telja Frakk
ar sjálfir hátind nýju stefnunn-
ar. Myndin fjallar um tvo elsk-
endur, japanskan arkitekt og
franska leikkonu og gerist á
einni nóttu. Jafnframt því að
lýsa þessari einu nótt í lífi þess-
arra tveggja elskenda, lýsir hún
fortíð þeirra beggja. Þau kynn-
ast í Hiroshima, verða ástfang-
in við fyrstu sýn og eyða nótt-
inni saman. En þau fá aldrei
l.ouis Malle, sem stjórn-
aði myndinni ,Elskendurnir‘
hneykslaði marga með atrið
um í líkingu við þetta á með
fylgjandi mynd. Hann segir
um þessa djörfu sögu um
Madame Borary nútímars:
„Þetta er ekki ósiðsöm
mynd. Hún sýnir konu, sem
finnur ást í eyðimörk ein-
manaleikans“.
streittust enn a móti. En nú tók
ríkisstjórnin í taumana. Hún
valdi þrjár kvikmyndir nýju
stefnunnar til sýningar á kvik-
myndahátíðinni 1 Cannes árið
1959. Frakkland gekk þar með
stórfelldan sigur af hólmi.
„Black Orpheus“ var valin bezta
kvikmynd ársins. Truffaut var
kjörin bezti leikstjórinn og
„Hiroshima Mon Amour“ vann
fyrstu verðlaun alþjóðasamtaka
kvikmyndagagnrýnenda. Skoðun
þessarar ungu manna, að kvik-
myndagerð væri köllun, en ekki
iðnaður, hafði unnið sigur. En
Resnais sagði: „Þetta er aðeins
byrjunin. Það verða yngri menn
en við, menn, sem enn eru ekki
komnir fram á sjónarsviðið, sem
munu gera hina sönnu byltingu."
SÍ-SLETT POPLIN
(N0-IR0N)
MINERVAo
STRAUNING
ÓÞÖRF