Morgunblaðið - 05.11.1960, Blaðsíða 20

20
MORCVNTtLAÐIÐ
Laugardagur 5. nóv. 1960
— Eg datt um kampavíns-
kassa í myrkrinu, sagði hún
hreykin við Mary. Þetta var ekki
nema trúlegt, því að milli míns
herbergis og foreldra minna voru
tvö fataherbergi, þar sem ‘voru
geymdir axlarháir hlaðar af
kampavínskörfum,
Mary Dempsey var vel læs á
loftvogina, sem sýndi samkomu-
lagið á heimilinu. Þegar pabbi
hætti að vera út af eins hræddur
við mig og fyrst, tók hann mig
í fangið öðru hvoru. En þegar
hann kom þjótandi inn til mín
og sagði. — Má ég snöggvast
lána hana Treepee? og hvarf svo
af skyndingi inn til mömmu, þá
vissi Mary hvað Jdukkan sló.
Pabbi ætlaði að nota mig sem
friðarfána. Og þegar hann svo
kom með mig aftur, ofsakátur,
iagði mig í rúmið og kyssti mig
góða nótt, þá vissi hún, að allt
var í lagi — í bili, að minnsta
kosti.
Mörgum árum seinna, þegar ég
sjálf leið allar helvítis kvalir,
sagði mamma: — Við pabbi þinn
hefðum átt að kynnast þegar við
vorum svo sem tveggja ára göm
ul — þá hefðum við kannske get
að vanizt hvort öðru.
Mamma þjáðist af sífelldum ó-
róa, sem gaf henni engan stund-
legan frið. Hún átti í stöðugum
bardaga við djöful, sem hún gat
ekki sigrazt á. Enda þótt hún
væri uppalin samkvæmt evrópsk
um höfðingjareglum, sem töldu
fína fólkið vera sérstaka stétt,
þá barðist hún gegn þessum regl
um hvað sjálfa hana snerti, en
fyrir þeim, hvað mig snerti. Hún
lét mig aldrei gleyma því, að
Oelrichsættin væri framarlega í
hópi fína fólksins, hvort heldur
hérlendis eða erlendis.
Móðir móður minnar — bless
uð amma gamla Tibi — var borin
og barnfædd í Vínarborg, dóttir
riddarans Karls F. de Loosey,
sem var .í utanríkisþjónustunni
og var sendur sem aðalræðis-
maður fyrir Austurríki-Ungverja
land. Tibi amma óx upp við hirð
Franz Jósefs keisara. Þegar hún
var krakki, lék hún fjórhennt
með Franz Liszt, og á fyrsta dans
leikunm sínum hafði hún Hein-
rich Lichtenstein fursta fyrir
herra, og til dánardægurs síns
átti hún armband, sem einn að-
dáandi hennar, Ludwig Victor
erkihertogi, yngsti bróðir keisar-
ans, hafði gefið henni.
Þegar Tibi var tvítug — árið
1878 — kom hún til Bandarikj-
anna, og giftist svo þar Charles
May Oelrichs frá Baltimore.
Oelricharnir, sem voru umboðs
menn ffrir Norddeutscher Lloyd
skipafélagið höfðu flutzt til Am-
eríku árið 1780. Charles afi minn
var í móðurætt kominn af May-
ættinni í Maryland, gamalli ætt,
þar sem karlmennirnir voru fræg
ir fyrir dugnað sinn og fríðleik,
og urðu flestir ef ekki allir aðmír
álar eða stjórnmálamenn. En afi
minn varð hvorugt. Eftir að hafa
reynt sig við sveitabúskap í Oel-
richs, S-Dakota — sem var kennt
'við ættina — keyti hann sér sæti
í kauphöllinni í New York, og ár
um saman, áður en hann fluttist
til Newport, stóð hann fyrir eig
in víxlarafyrirtæki. Árið 1890
lenti hann í kreppu og var þá
orðinn ekki rétt. vel stæður, á
Newport mælikvarða reiknað, en
þar var þá saman kominn mestur
fjöldi auðmanna á einum stað,
sem þá þekktist í Ameríku.
Stundum rugluðu . blöðin afa
saman við eldri bróður hans, Her
mann, og þá var afi vanur að
reka upp hrossahlátur og segja:
— Nei, kallar mínir, þið eigið
víst ekkert erindi við mig, held-
ur einhvern ríkan Oelrich! Char-
les afi og Tibi amma bjuggu í
indælu gulu húsi í einni af ó-
fínni götunum í Newport, en Her
mann í stóru marmarabákni, sem
kallað var Rósaklettur, þar sem
Tessie kona hans ríkti í konung-
legum glæsileik, og þarna var
einn aðal-samkomustaður fxna
fólksins. Húsið var sagt vera
meira en tveggja milljón doll-
ara virði og í því voru tuttugu
og tvö svefnherbergi, hvert með
sér baðherbergi. Engu að síður
voru nægileg efni á æskuheimili
mömmu til þess að hún gæti haft
í kring um sig sérstaka þjónustu
stúlku og bryta. Kynningarveizl
an hennar, 1908, var viðburður
meðal fína fólksins það árið. Hún
var uppstökk, áberandi falleg,
þvei-úðug, jafnvel hneykslan-
leg — hún var rekin úr Brearly
skólanum fyrir að hella viskíi í
súpu einnar kennslukonunnar —
hún 'var fegurðardrottningin í
Newport, sem jafnvel hertogar
voru á hælunum á, auk heldur
smærri aðalsmenn.
Viku eftir að mamma komst í
fullorðinna tölu, fór hún til Paris
ar að heimsækja Lily systur sína.
Lily var falleg, ekki síður en
mamma, og svo var hún með
aðalstitil í þokkabót. Hún var
hertogafrúin af Mecklenburg,
þar eð hún hafði gifzt inn í hliðar
grein af Hohenzollernættinni.
Lily fræka hafði hinar og þessar
fyrirætlanir með mömmu. Hún
efndi til veizlu, þangað sem hún
bauð, sem borðherra systur sinn
ar einhverjum eftirsóttasta ein-
hleypingnum í allri álfunni,
markgreifanum af Anglesey. En
svo bilaði vagninn hans á leið-
inni, svo að hann náði aldrei í
veizluna, en mamma lenti við
hliðina á Leonard Thomas, frá
Fíladelfíu, sem var embættis-
maður í ameriska sendiráðinu í
París. Thomas, sem þá var rúm-
lega þrítugur, kurteis, greindur
og forríkur, las fyrir hana ljóð,
ók henni á ofsahraða út um sveit
ir Frakklands í Panhard kapp-
akstursbílnum sínum, bauð
henni í óperuna og á aðrar leik-
sýningar — og fékk jáyrði henn
ar. Þau giftust sama árið.
Sem unga frú Thomas lifði
maxnma eins og drottning. Svart
ur og gylltur Rolls Roycebíll var
alltaf til taks handa henni. Hún
fór í veizlur, sem haldnar voru
fyrir prinsinn af Wales, og þá
kvöldverðarboð hjá Alexander,
stórhertoga af Rússlandi. Franski
tízkumálarinn Paul Helleu mál-
aði andlitsmynd af henni, og kall
aði hana „fegurstu konu Ame-
ríku“. Svo dvaldist hún á víxl
eftir árstíðum í New York —
Southampton — Palm Beach og
á meginlandinu.
En svo eftir að Leonard og
Robin fæddust, hljóp fjandinn í
mömmu. Þetta fína fólk gat auð
vitað verið ágætt það sem það
náði og þessir tignu herrar, sem
fýlltu sali hennar voru sjálfsagt
fullgóðir, en henni leiddist þetta
bara. — Gæti ég'bara fengið eitt
hvað, sem eitthvert gagn og
kjarni er í! sagði hún einhvern-
tima við vinkonu sína. Og ekki
batnaði þegar ófriðurinn brauzt
út og Leonard Thomas varð að
fara í herinn.
Blanche Oelrichs Thomas hvarf
nú af sjónarsviðinu og Michael
Strange kom í staðinn. Hún
klippti hárið á sér stutt. Hún
gekk um göturnar í Newport
með vindling í munninum, en
slíkt var alveg óheyrt af konu.
Hún klæddist karlmannsbuxum
og karlmannshatt bar hún á
höfði — barðastóran hlemm. Hún
tók að yrkja ljóð og skrifa leik
rit, sækja listamanna- og rithöf
undasamkomur í Greenwichþorp
inu. Hún kastaði sér út í kven-
réttindahreyfinguna. Hvítklædd
og berhöfðuð gekk hún upp eftir
Fimmtutröð í broddi fylkingar
fyrir fjölda kvenna, sem æptu:
„Gefið ðkkur kosningarrétt!" Áð
ur en þessari byltingarstarfsemi
mömmu lauk, hafði hún reynt
sig sem ljóðskáld, leikritahöfund
ur, leikkona, rithöfundur, fyrir-
lesari og stjórnmálamaður.
Þegar pabbi hitti hana í leik
arasamkvæminu, var hann líka
kominn í vandræði með sjálfan
sig. Fyrsta hjónabandi hans, með
Katherine Harris, var lokið; því
lauk með skilnaði eftir sjö ár.
Velgengni hans á leiksviðinu full
nægði honum ekki; hann hafði
viljað vera málari en ekki leik
ari. Mörgum árum seinna sagði
hann við mig í trúnaði: — Mér
finnst ég deyja í hvert sinn sem
ég smyr á mig þessari málningu,
til þess að koma fram fyrir fólk,
eins og fífl og bjáni. Hann hafði
lært ‘ málaralist í London, reynt
að mála leikhúsaugiýsingar í
New York, jafnvel teiknað skop-
myndir fyrir Arthur Brisbane,
hinn mikla Hearst-ritstjóra Even
ing Journals í New York.
En ættarerfðimar urðu yfir-
sterkari. í fjóra liði í Englandi
og Ameríku höfðu verði leikarar
í ættinni. Lionel bróðir hans,
Ethel systir hans og föðurbróðir
þeirra John Drew, voru öll í leik
listinni. En sjálfur steig hann
ekki fæti á leiksvið fyrr en haivn
var tuttugu og eins árs. Einhver
smáleikari, sem vann m^ð Ethel
frænku í leikflokki, sem þá var
staddur í Fíladelfíu, var kallaður
burt vegna dauðsfalls heima hjá
honum. Þá símaði Ethel til pabba
að koma þangað með fyrstu lest
frá New York. Þá var Brisbane
einmitt búinn að réka hann fyrir
að vera ekki búinn með timbur
mennina sína um hádegi, og hann
var fjárþurfi, svo að hann fór til
Fíladelfíu.
Tveim árum seinna gerðist svo
það, að faðir hans og afi minn,
Mauriee Barrymore dó í geð-
veikrahæli. Hann var geysilega
fyndinn og lífsglaður maður, með
mikla lyst á lífinu, og hafði ver
ið átrúnaðargoð leikhúsgesta um
langt skeið. Eftir jarðarförina
slóst pabbi í hópinn með Ethel.
En brátt kom þar, að ekki mun
aði hársbreidd, að leikstjórinn,
Daniel Frohman, ræki hann fyrir
drykkjuskap. Ethel hjálpaði hon
um þá til að rétta sig við og bein
línis neyddi hann til að leika
með sér í Brúðuheimili Ibsens.
Og nú fór hann að vekja athygli
hjá leikdómurunum. Svo fór
hann úr einu leikritinu í annað
og náði hámarkinu sem Hamlet,
en þeirrar sýningar er enn
minnzt af þeim, sem sáu.
Mamma og pabbi urðu að bíða
næstum þrjú ár áður en þau gátu
gift sig. Þegar Leonard Thomas
— Já en mamma. Þegar ég kemst í Iandsliðið, þá minnistu
þess með gltði, hve snemma ég komst upp á lagið með að
hitta í mark!
í
Ú
ð
TM AFRAID THGRE AR0NT
MANY FI6H 1N THIS AREA,
MR. TRAIt, BUT I'LU BE
GLAD TO TRY YOUR RLUS
AWHILE BEFORE WE
LEAVE/ - hprtí;
I'M SORRY THIN6S
TURNED OUT THE WAY THEY
DID, MR. MALOTTE/ Tf
■ MR. BLAKELY, YOU
WON'T BE LEAVING
ON THE PLANE UNTIL
NOON TOMORROW...
l'D UKE TO CARVE A
. PLUG OR TWO FOR YOU TO
TRY ON THE FISH IN THE
MORNING BEFORE YOU GO/
GOOt>...
l'LL GET
TO WORK/

"wf wt t--— -]

— Mér þykir leitt að máiinu
skyldi lykta þannig, Jói!
— Herra Blakely, þér farið
ekki fyrr en með hádegisvélinni
á morgun. Ég vildi gjarnan fá
að skera út gervibeitu sem þér
gætuð reynt í fyrramálið áður
en þér farið!
— Ég er hræddur um að lítið
sé um fisk hérna Markús. En ég
skal með ánægju reyna beituna
yðar áður en ég fer.
— Ágætt. Það er þá bezt að
hefjast handa!
kom heim af vígvellinum, sagði
mamma — sem hataði óhrein-
skilni og undirferli — honum,
strax fyrsta kvöldið, að hún elsk:
aði Jack Barrymore. Thomas
varð auðvitað hneykslaður, en
vildi ekki trúa þessu og datt ekkj
annað í hug hug en þetta væri
bara augnabliks „skot“. Sendi
hana svo til Kalifomíu til að
gleyma og jafna sig. En pabbi el ti
hana þangað. En þá nam Thomas
hana á brott og fór með hana í
aðra brúðkaupsferð, i þeirri von*
að getað bjargað hjónabandinu,
vegna drengjanna. En sú tilraun,
mistókst. Og þá tók Charles afi
til við hana. Að giftast Jack
Barrymore, sagði hann, væri vís
glötun. Að vísu væri náunginn
hæfileikamaður, en algjörlega á-
byrgðarlaus og svallsamur, bendli
aður við konur og áfengi og gæfi
opinberlega fjandann í allar siða
reglur beirrar stéttar, sem hún.
tilheyrði. Og síðast en ekki sízt,
væri hann leikari.
En hafi Charles gamli afi verið
járnkarl, var mamma úr stáli. —
Það var alveg sama hvað þú seg-
ir, ég fer mínu fram jafnt fyrir
því, sagði hún. Og loks kom að
því, að Thomas gaf eftir skilnað-
inn en bætti við: — Þú átt eftir
að koma til mín aftur, Michael.
Og það munaði minnstu, að hann
yrði sannspár. Meðan mamma
var að bíða eftir lögskilnaðinum
í Frakklandi, fannst einhverjum
Oelrichnum það tímabært að
skrifa henni, að John Barrymore,
sem þá var að jafna sig eftir það,
sem blöðin kölluðu „tauga-
þreytu“, hefði sézt slagandi full
ur úti á götu.
Þegar pabbi hafði ekki heyrt
frá mömmu í firnm daga, fór
hann að síma til hennar í ósköp
um: „Ó, elskan mín, hvað í herr
ans nafni getur gert þig svona
kalda við mig . . . ? Eg hef skrif
að þér bréf, sem voru eins og sið
ustu kvalaóp hinna fordæmdu í
dal dauðans, og rifið þau sundur
aftur . . .
En hún var þögul eftir sem áð
ur_ Hann hafði lofað henni að
drekka ekki, og það loforð hafði
hann svikið. Vissi hann þó vel,
að áfengið hafði orðið föður
hans að aldurtila. Þetta gat hún
ekki fyrirgefið honum.
En pabbi kastaði sér flötum
niður. — Ó, elskan mín, ég hef
beðið og þreyð og bölvað eftir
þér alla ævi mína, eins og skip-
brotin sál á eyðiströnd . . . ó, í
guðs nafni, trúðu því, að framtíð
arvegur þinn er stráður smáögn
um af hjarta mínu handa þér að
ganga á, svo að fætur þínir þurfi
gjíltvarpiö
Laugardagur 5. nóvember
8.00—10.00 Morgunútvarp (Bæn. —
8.05 Morgunleikfimi. — 8.15 Tón-
leikar. — 8,30 Fréttir. — 8.40
Tónleikar. — 9.10 Veðurfregnir.
— 9.20 Tónleikar).
12.00 Hádegisútvarp. — (12.25 Fréttir
og tilkynningar).
13.00 Oskalög sjúklinga (Bryndís Sig-
urjónsdóttir).
14.30 Laugardagslögin. —
(15.00 Fréttir).
15.20 Skákþáttur (Guðmundur Arn-
laugsson).
16.00 Fréttir og veðurfregnir.
16.05 Bridgeþáttur( Stefán Guðjohn-
sen).
16.30 Danskennsla (Heiðar Astvalds-
son).
16.55 Lög unga fólksins (Jakob Möíl-
er).
18.00 Utvarpssaga barnanna: ,,A flótta
og flugi", eftir Ragnar Jóhann-
esson: III. (Höf. les).
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Tómstundaþáttur barna og ung-
linga (Jón Pálsson).
19.00 Tilkynningar.
19.30 Fréttir og íþróttaspjall.
20.00 Tónleikar: Symfonie Espagnole
(Spænska sinfónían) eftir Lalo
(Arthur Grumiaux fiðluleikari
og Lamoureux-hljómsveitin leika
Jean Fournet stjórnar).
20.25 Leikrit: „Astarsaga prófessors-
ins“ eftir James M. Barrie. —
Þýðandi: Hjörtur Halldórsson. —
Leikstjóri: Baldvin Halldórsson,
Leikendur: l>orsteinn Ö. Step-
hensen, Helga Bachmann, Her-
dís Þorvaldsdóttir, Guðbjörg t>or
bjarnardóttir, Inga Þórðardóttir,
Þóra Friðriksdóttir, Valur Gísla-
son, Ævar Kvaran, Jón Aðils,
Róbert Arnfinnsson og Jón Sig-
urbjörnsson.
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Dansög, þ.á.m. leiur Lúdó-sex*
tettinn. Söngvari: Stefán Oiafs*
son.
24.00 Dagskrárlok.