Morgunblaðið - 15.01.1961, Blaðsíða 6

6
MORGTIN*tL 4 fí'Ð
Sunnudagur 15. jan. 1961
Ragnhildur Pétursdóttir
Háteigi — Minning
FRÚ Ragnhildur Pétursdóttir í
Háteigi andaðist hinn 9. þ.m. á
áttugasta og fyrsta aldursári. Út-
för hennar fer fram frá Dóm-
kirkjunni árdegis á morgun.
Með Ragnhildi er fallin frá
þjóðkunn húsfreyja og kvenskör
ungur, sem um margra áratuga
skeið hafði mikil afskipti af
menningarmálum kvenna.
Hún var fædd í Engey hinn 10.
febrúar 1880, dóttir Péturs bónda
í Engey Kristinssonar og konu
hans Ragnhildar Ólafsdóttur frá
Lundum.
Ragnhildur ólst upp á hinu
fjölmenna heimili í Engey. Eng-
eyjarbændur stunduðu jöfnum
höndum búskap og útræði. Einn-
ig voru þeir annálaðir skipa-
smiðir. Á nítjándu öldinni smíð-
uðu þeir báta með nýju lagi, Eng
eyjarlaginu, og breyttu seglaút-
búnaði svo að hægt var að sigla
beitivind á bátum þessum.
^ Húsfreyjiímar í Engey höfðu
nóg að gera í bernsku Ragnhild-
ar, því að jafnan voru 20—25
manns í heimili auk vertíðar-
manna og geskoma mikil. Akur-
nesingar leituðu þá oft vars í
eyjunni og biðu þar byrjar svo
dögum skipti.
Pétur faðir Ragnhildar missti
heilsuna 33 ára gamall og lézt 35
ára og var Ragnhildur þá aðeins
7 ára. Það var lán heimilisins, að
Ragnhildur móðir hennar var hin
skörulegasta kona og veitti heim-
ilinu forstöðu með mikilli prýði,
ásamt tengdaforeldrum sínum.
Fimm árum eftir lát fyrri manns
síns giftist hún Bjarna Magnús-
syni, skipstjóra, sem var meðal
hinna fyrstu, sem próf tók við
Stýrimannaskólann í Reykjavik.
? Á æskuheimili sínu varð hin
unga mær fyrir hollum áhrifum
og sannaðist hér, „að lengi býr að
fyrstu gerð“.
Ragnhildur var hinn mesti fjör-
kálfur í uppvextinum og þótti
henni gaman að láta sjóða á keip-
um í siglingu milli lands og eyj-
ar. Hún var svo kjarkmikil, að
hinurn eldri og gætnari þótti nóg
um.
Á æskuárunum fór hún til
Noregs og sótti þar fyrst lýðhá-
skóla og síðan kvennaskóla. Eft-
ir að hún kom heim gerðist hún
farandkennari í húsmæðra-
fræðslu á vegum Búnaðarfélags
íslands austanfjalls, og síðan
kennari við Kvennaskólann í
Reykjavík. Hún var um tíma á-
hugasamur þátttakandi í Ung-
mennafélögunum.
Hinn 18. júlí 1911 giftist Ragn-
hildur Halldóri Kr. Þorsteins-
syni skipstjóra. Varð fljótlega
myndarbragur á heimili þeirra
hjóna og gestkvæmt mjög, jafnt
af frændfólki, vinum og kunn-
ingjum og þeim ,sem áttu erindi
við húsbændurna og hélst það
allt til æviloka hennar.
Þau hjón ráku um mörg ár
kúabú í Háteigi, sem þá var utan
við bæinn ,en ekki inni í miðri
byggðinni eins og nú er. Kom
það í hlut húsfreyjunnar að ann-
ast búreksturinn, og tókst með
þeim ágætum, að kýrnar í Há-
teigi voru í mörg ár meðal nyt-
hæstu kúa í landinu og mjólk
þeirra mjög eftirsótt.
Á heimilinu í Háteigi hefur
um áratugaskeið verið stundað-
ur vefnaður til heimilisnota og í
mörg ár fékkst húsfreyjan við út-
skurð á tré með góðum árangrL
Ragnhildur hafði allt frá æsku
árum sínum hinn mesta áhuga á
menningarmálum kvenna og
sjálfstæðismálum þjóðarinnar.
Gætti þar eflaust áhrifa frá móð
ur hennar og vinkonum Engeyj-
arfólksins, Þorbjörgu Sveinsdótt-
ur og Ólafíu Jóhannsdóttur, syst-
urdóttur Þorbjargar, en þær
voru sem kunnugt er frumherjar
í kvenréttindamálum hér á landi
og einnig framarlega í þjóðfrels-
isbaráttunni.
Auk kennslustarfa, sem Ragn-
hildur hafði á hendi á yngri ár-
um, veitti hún um árabil for-
stöðu námskeiðum fyrir ungar
stúlkur og húsmæður. Hún átti
með frú Guðrúnu Briem og Sig-
urði Sigurðssyni búnaðarmála-
stjóra sæti í milliþinganefnd
Búnaðarfélags íslands árin 1927
til 1928. Nefndin skilaði ítarlegu
áliti og voru tillögur hennar
teknar upp af Búnaðarþingi ár-
ið 1929, sem áskorun til Alþingis.
Má segja að húsmæðrafræðsla í
landinu hafi síðan í höfuðdrátt-
um mótast af tillögum þessum.
Ragnhildur var aðaldriffjöðrin í
að koma upp Húsmæðraskóla
Reykjavíkur og í skólanefnd
þess skóla. Hún var ein af þeim
konum, sem höfðu forgöngu um
stofnun Kvenfélagasambands ís-
lands og fyrsti formaður þess.
Einnig var hún í stjórn Sam-
bands íslenzkra Heimilisiðnaðar-
félaga. Hún var éfhn af stofnend-
um Bandalags kvenna í Reykja-
vík og lengi formaður í Hinu ís-
lenzka kvenfélagi, sem stofnað
var af Þorbjörgu Sveinsdóttur.
Hún var varabæjarfulltrúi í
bæjarstjórn Reykjavíkur í tvö
kjörtímabil.
Pétur faðir Ragnhildar var af
hinni kunnu Engeyjarætt, sonur
Kristins bónda og skipasmiðs í
Engey Magnússonar og konu
hans Guðrúnar dóttur Péturs
bónda og skipasmiðs í Engey
Guðmundssonar bónda í Skild-
inganesi Jónssonar. Kona Péturs
eldra var Ólöf dóttir Snorra
bónda og skipasmiðs í Engey
Sigurðssonar og hafði sá ættlegg-
ur búið í Engey frá því á 17.
öld. Ragnhildur móðir Ragnhild-
ar í Háteigi var dóttir Ólafs
bónda á Lundum í Stafholts-
tungum og Ragnhfldar Ólafsdótt-
ur frá Bakkakoti (Hvítárbakka).
Foreldrar Ólafs á Lundum voru
Ólafur bóndi á Lundum Þorbjarn
arson bónda á Lundum Ólafsson
ar og Ragnhildur Hinriksdóttir
bónda á Reykjum í Tungusveit
Eiríkssonar.
Skeoch, háskólakennara í King-
ston í Kanada, Kristín, gift Þór-
arni Bjömssyni, framkvæmda-
stjóra og Guðný, gift Teiti Finn-
bogasyni, stórkaupmanni.
Eins og Halldór, maður Ragn-
hildar, hefur jam sína daga verið
meðal helztu brautryðjenda í
sjávarútvegi landsmanna, eins
var Ragnhildur meðal fremstu
kvenskörunga sinnar samtíðar.
Var því engin furða þegar þau
hjón lögðu saman að heimili
þeirra yrði eitt hið rismesta og
víðkunnasta í landinu. Fylgdust
þar að skörungsskapur og gest-
risni húsráðenda, húsakynni, bún
aður allur og heimilisbrágur.
Ragnhildur átti því láni að
fagna að sjá æskuhugsjónir sínar
*
Ragnhildur
Pétursdóttir.
Myndin er
tekin þegar
hún er 29 ára.
Eru þetta allt alkunnar ættir,
sem hér er ekki rúm til að rekja
nánar. , )
Ragnhildur var ein af fimm
Engeyjarsystrum. Eru fjórar
þeirra af fyrra hjónabandi móð-
ur hennar, þær Guðrún, ekkja
Benedikts Sveinssonar alþingis-
manns, Ragnhildur í Háteigi, Ól-
afía og Maren, ekkja Baldurs
Sveinssonar, blaðamanns. Kristín
heitin, fimmta systirin, var kona
dr. Helga Tómassonar og dóttir
Ragnhildar Ólafsdóttur og seinni
manns hennar.
Dætur Ragnhildar og Halldórs
eru: Ragnhildur, gift Lawrence
í kvenfrelsis og þjóðfélagsmálum
rætast.
Nú er húsfreyjan og kvenskör-
ungurinn fallin frá eftir langt og
viðburðaríkt ævistarf. Eftir er
minningin um góða og göfuga
konu, sem fjölmargir minnast
með þakklæti.
Sveinn Benediktsson.
t
ÞAÐ var sorgarfrétt, þegar ég
frétti, að Ragnhildur Pétursdótt-
ir væri orðin mikið veik, því að
ég hefi átt því láni að fagna að
njóta vináttu frú Ragnhildar í
áratugi. Fyrstu minningar mínar
um hana eru frá heimsókn henn-
ar til foreldra minna. En þangað
kom hún oft, oð ræddi við föður
minn um skipulagningu hús-
mæðrafræðslunnar og samtök og
félagsmál kvenna.
Oftast sat ég úti í horni og
hlustaði, en frú Ragnhildur vildi
láta mig taka þátt í samræðun-
um, sem alltaf voru fræðandi og
mótuðust af áhugamálum beggja
þótt þau greindi á um ýmis at-
riði. Stundum beindi hún máli
sínu til mín • og vildi vita álit
mitt, en þó ég hefði þá lokið hús-
mæðrakennaraprófi hafði ég litla
reynslu og hafði ekki ákveðnar
skoðanir á hennar hugsjónamál-
um. Þessar umræður í stofunni
heima urðu mér ómetanleg hvatn
ing til starfa.
Persónuleiki frú Ragnhildar,
óvenjulega glæsilegt yfirbragð,
hreint svipmót og eldlegur áhugi,
gerði það að verkum, að hún
hafði sérstakt lag á að hrífa aðra
með sér, þegar rætt var um henn
ar hugsjónamál, en þau voru
mörg og öll í þá átt að auka
menntun húsmæðra á sem víð-
tækustum grundvelli svo að
menning íslenzkra heimila væri
sem mest.
Frú Ragnhildur nam hús-
mæðrafræði veturinn 1907—1908
í Noregi og fékk til þess styrk
frá Búnaðarfélagi fslands.
Var það ekki lítil viðurkenn.
ing á þeim árum, enda fannst
henni sjálfsagt, þegar heim kom
að ganga í þjónustu þess félags,
því að með því móti kvaðst hún
geta sinnt áhugamálum sínum
um fræðslu kvenna og einnig
endurgoldið styrkinn.
Veturinn eftir heimkomuna
ferðaðist hún um Suðurland og
hélt námsskeið í sveitunum.
Höfðu slík námsskeið ekki verið
haldin á Suðurlandi áður.
Oft heyrði ég frú Ragnhildi
tala um þessa umferðakerinslu,
sérstaklega þegar við yngri vor-
um að kvarta, þótt við riefðum
öll nútíma þægindi.
Frú Ragnhildur var fyrsti
kennari hússtjórnardeildar
Kvennaskólans í Reykjavík. Sú
deild tók til starfa ánð 1909.
Gegndi hún því starfi til ársins
1911, en það ár giftist hún Hall-
dóri Kr. Þorsteinssyni skipstjóra
og síðar útgerðarmanni í Háteigi.
Eftir að frú Ragnhildur giftist
hætti hún kennslu en tók að
sinna félagsmálum kvenna. Hélzt
áhugi hennar á þeim málum jafn
an síðan.
Að sjálfsögðu fylgdist ég af
Framhald á bls. 23.
• „Góa kefur
• t t • f Lt
snjo a snjo
Ferskeytlan virðist enn eiga
rík ítök i hugum Islendinga,
sem sézt m. a. af því, hve
margir menn hafa lagt orð í
belg um vísu Stefáns Olafsson
ar og Bólu-Hjálmars. Enn hef-
ur Velvakanda boriz-t bréf þar
sem ný tilgáta er sett fram
um þessa vísu. Bréfið fer hér
á eftir:
— Ut af orðaskiptunum
„um gamla vísu“ vil ég leyfa
mér að skjóta fram þeirri til-
gátu, hvort ekki hafi orðið,
í munni alþýðu stafabrengl í
öðru orðj fyrstu hendingar,
þannig að g komi í stað k.
Hefði hendingin þá upphaf-
lega hljóðað svo frá Hjálmars
hendi: „Góa kefur snjó á
snjó“. Sögnin að „kéfja“ er
alþekkt enn og myndin kefur
kemur allvíða fyrir í fornu
máli. Hjálmar á Bólu hafði
sjaldan rímgalla á dýrkveðn-
um vísum og lét ógjarnan
rímið skemma hugsun þá, er
í vísunum fólst. Og sjaldan
virðist hann vera í orðahraki.
Aftur er algengt um vísur,
sem liggja á allra vörum, að
þær taki breytingum, en sjald
an til bóta.
Vísuna heyrði ég jafnan
hafða þannig: „Ofan gefur
snjó á snjó“, en efa eigi að
Þorsteinn Magnússon fari með
rétt mál, því hann er mjög
athugull um rétt rím.
Þessi tilgáta mín er aðeins
til athugunar og getið þér get-
ið hennar í pistlunum, ef yður
sýnist. — M. P.

FERDINAIMP
☆

í
• Þeir kvöldust
ógurlega
G. G. skrifar á þessa leið
m.a.: — Úti var unaðsfagurt
vorkvöld. Það var hlýtt í lofti
og náttúran öll gróandi. Hvar
vetna blöstu við græn, grasi-
gróin tún og friðsæld vor-
kvöldsins umvafði allt.
A þessu fagra löngu liðna
vorkvöldi var ég úti á
skemmtigöngu ásamt annarri
ungri stúlku. Ferðinni var
heitið frá Akranesi og inn á
Langasand. Þegar inn á sand-
inn kom, blasti við óhugnan-
leg sjón. Fjöldi sjófugla var
um alla fjöruna og þeir kvöld-
ust ógurlega. Þeir höfðu feng.
ið á sig olíu.
Stúlkan, sem með mér var,
þekkti mann, sem átti byssu.
Við fórum til hans og báðum
hann um að bregða skjótt við.
Hann gerði það og skaut alla
þá fugla, sem kvöldust í fjör-
unni, og batt þannig enda á
líf, sem lifað var í svo ógur-
legri kvöl, að því verður ekki
með orðum Iýst.
Nú rétt fyrir áramótin gerð-
ist þetta sama, er fjöldi fugla
lenti í olíu og leið hinar hræði
legustu kvalir. Ekki veit ég
hvað gert var til að binda endi
á kvalir þeirra, en mig lang-
ar til að koma þessum hug-
leiðingum á framfæri, þó seint
sé, ef það mætti verða til þess
að fljótt og vel yrði brugðið
við næst þegar slíka atburSi
ber að höndum.