Morgunblaðið - 01.09.1961, Blaðsíða 12

12
M O RCV 1\ Tt r 4 Ð1 Ð
Fösfudagur 1. sept. 1961
Otgefandi: H.f Árvakur, Reykjavík.
rramkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: úðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
HORFT HEIM A SVEITABÆI
^EGAR farið er um íslenzk-^
ar sveitir og horft heim
á sveitabæina, eru þeir eins
og að líkum lætur ákaflega
misjafnir álitum. í flestum
sveitum hefur þó sama sag-
an gerzt á síðustu áratugum.
Þar hefur verið byggt upp.
í stað gömlu torfbæjanna og
gripahúsanna eru komin
reisuleg steinhús eða timbur-
hús yfir menn og skepnur.
En engu að síður er útlit
sveitabæjanna ákaflega ólíkt.
Á sumum býlunum eru öll
hús máluð og snyrtileg. Á
öðrum blasa við ryðguð þök
og ómáluð hús. Yfirbragð
sveitabýlanna er þannig
geysilega ólíkt. Máluðu og
vel hirtu býlin gleðja aug-
að, lífga umhverfið og falla
vel inn í hinn fagra ramma,
sem sjálf náttúran og fegurð
hennar skapar. Ómáluðu og
vanhirtu bæirnir vekja leiða
og setja dapurlegan svip á
landið, jafnvel í fögru og
svipmiklu umhverfi.
í sumum kaupstöðum hér
á landi hafa verið mynduð
fegrunarfélög. Þau hafa gert
mikið gagn og átt ríkan þátt
í því að gera daglegt um-
hverfi fólksins fegurra og
viðkunnanlegra. Hvers vegna
stofna sveitirnar ekki einnig
sín fegrunarfélög? Mikill
fjöldi fólks í sveitum lands-
ins hefur sýnt, að það hefur
mikinn áhuga á fegrun og
snyrtingu umhverfis síns, ut-
anhúss og innan. Hinir fögru
og vel hirtu sveitabæir, sem
getur að líta í öllum héruð-
um landsins, eru þess glöggt
dæmi. Búnaðar- og ung-
mennafélög sveitanna ættu
að hafa þar forystu um fegr-
un og snyrtimennsku. Skóg-
ræktarsamtökin í landinu
mundu áreiðanlega verða
reiðubúin til samstarfs um
þá viðleitni. Fátt á ríkari þátt
í fegrun umhverfisins en
skógræktin. Þeir sveitabæir,
þar sem eru myndarlegir og
fallegir trjá- og blómagarð-
ar, bera af í hverri sveit.
Allir íslendingar vilja, að
land þeirra verði betra og
fegurra. Hér er þess vegna
um mál að ræða, sem enga
andstöðu getur vakið. Land-
ið er fagurt og frítt, og fann-
hvítir jöklanna tindar, eins
og skáldið kvað. Mennirnir
mega ekki spilla yfirbragði
þess með hirðuleysi um útlit
híbýla sinna og heimkynna.
Hverri sveit er sómi af falleg
um og vel hirtum býlum.
ÓHJÁKV ÆMILEG
LEIÐRÉTTING
CAMKVÆMT ákvörðun
verðlagsnefndar hefur
nú verið ákveðið að rýmka
nokkuð um verðlagshöftin.
Hefur verzluninni, kaup-
mönnum og kaupfélögum ver
ið heimilað að hækka nokk-
uð álagningu á einstökum
vörutegundum. Mun verzl-
unin að vísu telja þessar
hækkariir ófullnægjandi, en
engu að síður til nokkurra
bóta.
Það hefur jafnan verið
skoðun Morgunblaðsins, að
ströng verðlagsákvæði fælu
ekki í sér neina tryggingu
fyrir hagstæðu verðlagi. Að-
eins frjáls samkeppni getur
tryggt neytendum hagkvæma
verzlun. R^nsla allra þjóða
er sú, að verðlagseftirlit sé
til lengdar skaðlegt. Þess
vegna hefur það víðast hvar
verið afnumið og mun al-
mennt litið á það sem stríðs-
fyrirbæri og ráðstöfun, sem
ekki beri að beita, nema þeg-
ar gersamlega óeðlilegt á-
stand ríki í efnahagslífi þjóð-
anna.
Við íslendingar þekkjum
mörg dæmi þess, að ströng
verðlagsákvæði hafa beinlín-
is hindrað hagkvæm inn-
kaup og stöðvað eðlilega þró-
un verzlunarinnar. Er nú
líka þannig komið, að það er
almenn skoðun, jafnt kaup-
manna sem kaupfélags-
manna, að vérðlagsákvæðin
ætti algerlega að afnema. Að
því marki hlýtur að verða
stefnt. Það 'er eina leiðin til
þess að tryggja neytendum
frjálsa samkeppni um við-
skipti þeirra og þar með hag-
kvæma verzlun.
KOMMÚNISM-
INN ÓGNAR
HEIMSFRIÐNUM
PÓLKIÐ um víða veröld
* þráir frið, frið til þess
að lifa hamingjusömu lífi og
njóta ávaxtanna af fjölmörg-
um uppgötvunum, sem skapa
mannkyninu möguleika til
betra og fegurra lífs.
En þrátt fyrir þessa ein-
lægu þrá fólksins í öllum
löndum og álfum eftir friði
og farsæld, stendur heimur-
inn í dag á öndinni af ótta
og skelfingu.
Hvað veldur, hverjir ógna
heimsfriðnum og skapa ótta
og öryggisleysi í veröldinni?
Gherman Titov (t. v.) ásamt Krúsjeff og Yuri Gagarin eftir geimferöina.
Alit vísindamanna
um geimför Titovs
H I N N 6. ágúst sl. skutu
Rússar á loft mönnuðu
geimfari. Farþeginn var
Gherman S. Titov, majór í
rússneska flughernum. Á
næstu 25 klukkustundum
eftir að geimskipinu Vost-
ok II var skotið á loft, fór
Titov í því 17 hringi um-
hverfis jörðu áður en hann
komst heilu og höldnu til
jarðar. Að þessu sinni var
fylgzt með ferðum geim-
skipsins á radar og hlust-
unarstöðvum hins vest-
ræna heims.
Vostok II var skotið á loft
frá eldflaugastöð í Kazakhst-
an og lenti í Saratov héraði,
um 725 km fyrir suðaustan
Moskvu. Það náði allt að
28.500 km hraða á klst. og
var að meðaltali 88,6 mínútur
í hringferð. Fór það í 175—
255 km hæð.
f sambandi við þetta geim-
skot lagði bandaríska viku-
ritið U. S. News & World Re-
port spurningar fyrir nokkra

Það er hinn alþjóðlegi
ommúnismi. 1 Berlín eru
ersveitir kommúnista tekn-
r að kasta táragassprengj-
m inn í Vestur-Berlín. Þeir
afa víggirt mörkin milli
orgarhlutanna með gaddavír
g sent þangað herlið og
rynvagna. Þeir hafa gert
llt Austur-Þýzkaland, þar
;m 17 milljónir manna búa,
ð harðlæstri þrælakistu.
Jafnhliða því sem þetta
erist, berast fregnir af því,
ð Rússar hafi tilkynnt, að
eir ætli að hefja kjarn-
rkutilraunir á ný. Þannig «
er allt að sama brunni.
lommúnistar ógna heims-
riðnum. Þeir hafa skapað
inn skelfilega skugga, sem
rúíir yfir mannkyninu í
þekkta vísindamenn. Fara
nokkrar spurninganna og
svör visindamannanna hér á
eftir.
HÆTTULEGT
AÐ KASTA RÝRÐ----------
Fyrst var spurður sir Bern-
ard Lovell prófessor, þekktur
stjörnufræðingur og forstöðu-
maður brezku tilraunastöðv-
arinnar í Jodrell Bank.
Sp.: Er nokkur minnsti vafi
á því að Rússar hafi skotið á
loft manni, og sá maður farið
17 hringi umhverfis jörðu?
Sv.: Svarið er nei. Flygzt
var með geimskipinu frá Jod-
rell Bank og fleiri stöðum.
Við náðum sérstaklega vel
sendingum frá skipinu og
rödd Titovs majórs ....
Sp.: Þér hafið sagt að það
væri hættulegt fyrir heiminn
að tortryggja það sem Rússar
hafa gert. —
Sv.: Það er hættulegt að
kasta rýrð á það sem Sovjet-
ríkin hafa gert á þessu sviði,
því það er ósjálfráð tilraun
til að draga úr hættunni, sem
blasir við okkur. Þeir, sem
eru svp heimskir að draga
þessi afrek í efa, minna mig á
þá menn, sem trúðu því 1938
að allir skriðdrekar Hitlers og
flugvélar væru gerð úr pappa.
Það er mjög hættulegt fyrir
hinn frjálsa heim.
Sp.: Teljið þér að ekki líði
á löngu áður en Rússar sendi
mann til tunglsins?
Sv.: Þetta síðasta geimskot
hefur styrkt þá trú mína að
Rússum takist um 1965 að
koma mönnum til tunglsins
BJARGARLAUS FANGI
Þá voru spurningar lagðar
fyrir embættismann nokkurn
í Washington, sem hefur að-
gang að sérstökum upplýsing-
um um geimskot Rússa.
Sp.: Lenti Gherman Titov
geimskipi sínu á jörðinni svip-
að og þegar flugmaður lendir
flugvél?
Sv.: Alls ekki. Titov var
bjargarlaus fangi alla leiðina
Sp.: Hvernig var þá Vostok
II stýrt aftur til jarðar?
Sv-: Með loftskeytamerki
frá jörðu. Rússar sendu skip-
inu merki, sem setti hemlaút-
búnað geimskipsins í gang,
minnkaði hraðann úr 28.500
km á klst. og beindi skipinu
á braut til jarðar.
Sp.: Hvers vegna gat ekki
Titov sjálfur gert þetta?
Sv.: Ég efast um að þeir
hafi þorað að fela honum að
gera þetta sjálfum, vegna þess
að ef hann hefði gefið merk-
ið tveim mínútum of seint,
hefði hann lent nálægt Norð-
ur Pólnum eða í Norður ís-
hafinu ....
EIGA LANGT í LAND
Loks svaraði dr. William
H. Pickering, forstjóri rann-
sóknarstöðvar við tæknihá-
skóla Kaliforníu, nokkrum
spurningum.
Sp.: Dr. Picbering, skutu
Rússar á loft manni sem fór
17 hringi umhverfis jörðu?
Sv.: Rússar eru þekktir fyr-
ir það að vera mjög hreinskiln
ir í opinberum yfirlýsingum
sínum varðandi geimrannsókn
ir. Ég sé enga ástæðu fyrir þá
að vera með svo flókið gabb.
Sp.: Haldið þér að tunglið
sé nú næsti áfangi þeirra?
Sv.: Ég tel að þar eigi þeir
enn mjög langt í land........
Eldflaugin, sem til þarf, verð-
ur að vera mun stærri og
orkuþörfin er meiri. Svo er
vandinn að ná mönnunum aft-
ur, lending á tunglinu og
margt fleira ....
Sp.: Geta Bandaríkin orðið
á undan að koma manni til
tunglsins?
Sv.: Það er hugsanlegt.
Bæði Bandaríkin og Sovjet-
ríkin eiga enn langt í land