Morgunblaðið - 24.12.1961, Side 9

56
MORGUNULAÐIb
Sunnudagur 24. des. 1961
Sunnudagur 24. des. 1961
MORGUNBLAÐIÐ

á einni af ferðum sínum um
Niels Jul
mm
' '■
þroska trúmennsku og hollustu einstakl
Fjórír samheníir menn
hafa komið með um-
heiminn til Fœreyinga
VIÐ MIKILVÆGAR umræður í Lögþinginu fær-
eyska er það venja að hljóðrita á segulband til flutn-
ings í útvarpinu. Þegar segulbandið er komið í gang
færast þingmenn í aukana og verða háværir mjög,
eins og þeir væru að reyna að vega upp á móti
slæmum hlustunarskilyrðum í fjarlægustu byggðum
eyjanna. Á s.l. vetri bar það einhverju sinni við, að
segulband upptökumannanna þraut áður en umræð-
um var lokið. Þegar síðasti ræðumaður steig í ræðu-
stólinn kallaði útvarpsmaðurinn: „Segulbandið er bú-
ið. Við tökum ekki meira upp í dag“. — Þingmaðurinn
gekk þá hljóðlaust úr ræðustólnum. Hann hætti við
að flytja ræðuna — og umræðum var lokið.
Já, þaS er eftirsóknarvert
að komast í útvarpið. Það er
líka svo stutt síðan þessi nú
tímatækni hóf innreið sína í
Færeyjum að nýja brumið er
enn ekki farið af eyjaskeggj
um. „Útvarp Föroyar" ,var
sett á laggirnar árið 1957 og
það er nú þegar orðið mikil-
vægur þáttur í lífi fólksins
þar. >
En lengra er síðan Færey-
ingar fóru að hlusta á út-
varp. Útvarpstæki hafa um
langt árabil verið svo að
segja á hverju heimili, því
fólk hefur daglega hlustað
á útvarpsstöðvar á megin-
landinu, Englandi, Dan-
miörku, Noregi — eða is-
íenaka útvarpið.
•
Færeyingar eru aldir "’pp
við tvö tungumál, móður-
málið og dönskuna, ög þess
vegna hefur hvert manns-
barn haft not af erlendum út
varpsstöðvum. Hlustunarskil
yrði hafa jafnan verið bezt
við norskar stöðvar — og
framámenn í Færeyjum
halda því fram, að einmitt
þess vegna tali mikill hluti
Færeyinga dönskuna með
norskum hreim — og sumir
skilji norskuna jafnvel bet
ur en dönsku, þrátt fyrir hið
nána samtfend við Dani að
öðru leyti.
Það var mikill fengur fyrir
Færeyinga að fá eigin út-
varp, eins og nærri má geta
— og svo að segja hvert
mannsbarn hlustar nú á mest
allt efni færeyska útvarps-
ins. Þess eru mörg dæmi, að
vinna hafi lagzt niður ytfir
útvarpstímann. Ekki vegna
þess að von væri á neinu sér
stöku — heldur hins, að fólk
vill helzt ekki missa eitt orð
af því, sem hinir vísu menn
í útvarpinu segja.
•
Það er Lögþingið, með öðr
um orðum ríkið, sem á „Út
varp Föroyar“ og rekur. En
útvarpið nýtur ekki fjár-
stuðnings, það verður áð
standa á eigin fótum — og
þess vegna er tilveran æði
erfið, því þjóðin er fámenn,
jafnvel á íslenzkan mæli-
kvarða, aðeins 35 þús. Samt
sem áður eru um 7 þús. við
tæki á eyjunum og fyrir
hvert þeirra fær útvarpið
greiddar 25 krónur færeysk
ar (150 ísl. kr.) á ári og er
það meginhluti af rekstrar
fé útvarpsins. Annar stærsti
tekjuliðurinn eru ekki aug
lýsingar eins og víðast hvar
annars staðar, heldur óska-
Jög. Hlustendur horfa.ekki í
að greiða 5 krónur (30 kr.
ísl.) fyrir að fá nafnið sitt
nefnt í útvarpinu og auk
þess uppáhalds-lagið. Og
óskalagaþættirnir eru með
vinsælasta efni útvarpsins.
•
Auglýsingum er sniðinn
bandstækið.
þröngur stakkur í útvarpi
Færeyinga enda gætu tekj-
urnar af þessum dagskrárlið
verið meiri. Allt sem heitir
„Reklame" er bannað — og
þess vegna er lítið hægt að
auglýsa annað en andlát, út-
farir, félagsfundi og annað
slíkt. Orðið kostar líka eina
krónu (6 kr. ísl.) og það þyk
ir nokkuð dýrt.
En ástæðan til þessara tak-
marka, sem útvarpið verður
að binda sig við, er sú, að
bylgjulengd færeyska út-
varpsins er einungis ætluð til
fjarskipta. Þegar alþjóðaráð
ið, sem annast úthlutun
hafa ekkert á móti því.
(Ljósm.: Peter Kidson)
bylgjulengda, veltti útvarps
leyfið, voru þessi skilyrði
sett. Ritstjórar helztu blað-
anna í Tórshavn, sem sæti
eiga í útvarpsráðinu, eru líika
á því, að það vœri alls ekki
æskilegt, að útvarpið teeki
venjulegar verzlunarauglýs-
ingar. Þá misstu blöðin spón
úr aski. Betra væri að hafa
lítið útvarp — og láir þeim
enginn.
„Útvarp Föróyar" er til
húsa í lágreistri byggingu á
vestanverðu Tínganesi, í
hjarta Tórshavn. Þar hefur
útvarpið fjögur herbergi og
starfsmennirnir eru fjórir —r
og eru jafnvígir á allt, sem
útvarpsrekstrinum fylgir. Út
varpsstjórinn er jafnframt
fréttamaður Og fyrirlesari,
yfirmaður „tæknideildarinn
ar er líka innheimtustjóri og
gjaldkeri. Þarna vinna fáir
menn mikið starf — og hlut-
verk þeirra er mikilvægt.
Með vinnugleði sinni, áhuga
og dugnaði hafa f jórmenning
arnir unnið sér hylli allra
landa sinna, því útvarpið er
skemmtilegt. Og launin eru
mestmegnis þabklæti, því
umslagið þeirra er ekki
þungt fremur en annarra
opinberra starfsmanna.
Útvarpsstjórinn, Niels Jul
Arge, er þeirra fremstur.
Hann er vinsælastur allra út
varpsmanna, þvi viðtöl hans
þykja skemmtileg — og lýs
ingar hans á knattspyrnu-
landar okkar meta starf okk
ar og þess vegna höfum við
haft ánægju af, sagði Arge
útvarpsstjóri, þegar við heim
sóttum hann í útvarpshúsið í
sumar.
— Frá upphafi höfum við
lagt aðaláherzluna á fréttir.
Við tökum erlendar fréttir
daglega úr erlendum útvarps
stöðvum, en höfum mikinn
áhuga á að komast í sam-
band við einhverja frétta-
stofu. Það er bara dýrt fyrir
okkar litla útvarp. En við
höfum góða fréttaritara um
allar Færeyjar og við fylgj
umst mjög vel með flotan
um, höfum daglegar fréttir
fiá miðunum við Grænland
og fsland á sumrin, því þar
er hugur margra.
— Að jafnaði útvörpum
við um 15 klst. á vilku að
sumrinu, en 2iO að vetrinum.
Auk þess lengist kvölddag-
skráin oft með stuttum fyrir
vara, þegar eitthvað óvœnt
rekur á fjörur okkar — svo
að oft fer dagskráin 10 klst.
fram úr áætlun yfir vikuna.
★
.— Um hádegisbilið útvörp
um við tvo stundarf jórðunga
við þarfir fjöldans, þarfir
þeirra, sem lítillar skóla-
menntunar hafa notið — og
byrjað snemma að vinna fyr
ir sínu daglega brauði. Út- f
varpið á að hjálpa Færey-
ingum skref fram á við. '
— Samt sem áður erum
við ekki svo einsýnir að við
viljum ekki láta léttara efni
fljóta með. Við höfðum
Gregory í framhaldsleikriti
— og þótti það geysispenn-
andi. „Fólk og Dólgar í
Kardimommubýi“ voru líka
í framhaldsleikriti fyrir börn
in, því við höfum reglulega
barnatíma um helgar.
•
— Fyrstu tvö árin unnu
allir þeir, sem til voru kvadd
ir, ókeypis fyrir útvarpið.
Þá vorum við aðeins þrír
föstu starfsmennirnir — og
þeir einu, sem þágu laun hjá
útvarpinu. Upplesarar, þýð
endur, leikarar — allir unnu
án endurgjalds, enda hefði
þetta ekki verið hægt að
öðrum kosti. Tekjurnar eru
svo rýrar og byrjunarörðug-
leikarnir miklir. Á þessu ári
veltum við ca. 200 þús. fær-
eyskum krónum — og þar af
Þarna er útvarpið til húsa.
varpsstöðvarnar þar svo vin
samlegar að taka upp fyrir
obkur mánaðarlega frétta-
pistla þeirra, en þeir eru vin
sælir í útvarpinu okkar,
sagði Arge.
En ég lét þetta ekkert
aftra mér og hélt áfram á
sömu braut. Á þremur árum
tókst mér svo að gerbreyta
almenningsálitinu á þessu
sviðL Knattspyrnuáhuga-
Útvarpsstjóri lýsir knaítspyrnunni
og tæknideildin annast innheimtuna
- (Ljósm.: Bambus).
fréttum, tilkynningum og
hljómlist. Undir kvöldið er
fast útvarp í þrjá stundar-
fjórðunga, fréttir, stutt er-
indi. Á sunnudögum bætist
við hljómlist og guðþjónusta.
Þetta er í rauninni hin fasta
dagskrá, árið um kring, en
við hana bætist ýmislegt
annað, sérstaklega að vetr-
inum.
verðum við að greiða afhorg
anir og vexti af öllurn lán
um, en útvarpið var byggt
fyrir lánsfé.
— f fámenni sem hér á
ég alltaf í miklum erfiðleik
um með að finna nýja krafta,
nýtt fólfc og nýjar raddir til
þess að koma með í útvarp
ið. Góðir upplesarar eru ekki
á hverju strái hér fremur en
Færeyjar fylgjast meö timanum og þar breytir allt smam saman um svip
eins og hjá okkur. Havnar bíó er eitt af nýju húsunum, sem þotið hafa upp
inn á milli gömlu húsanna í Torshavn. (Ljósm.: P. Kidson)
leifcjum eru svo skemmtileg
ar og spennandi, segja Fær
eyingar, að það er mifclu
skemmtilegra að fylgjast
með í útvarpinu en fara á
völlinn og horfa á.
•
— Þessi ár hafa verið erf-
ið, við höfum unnið yfir 60
stundir á vifcu — að meðal
tali. En við höfum fundið, að
— Eg lít á útvarpið fyrst
og fremst sem menningar-
tæki og því hlutverki má
það ekki bregðast. Fréttir og
fræðsla er alltaf efst á dag-
skrá, annað kemur á eftir.
í vetur kennum við tungu-
mál, sögu, þjóðfélagsfræði,
fýrirlestrar verða um bók-
menntir og þar fram eftir
götunum. Og þetta er miðað
annars staðar — og sama er
að segja um þýðendrr. En
mifcil og ómetanleg hjálp hef
ur það verið okfcyr, að við
höfum fengið að þýða skáld
verk Norðurlandarithöfunda,
brezkra og bandarískra, end
urgjaldslaust.
— Þá höfum við frétta-
menn í höfuðborgum allra
Norðurlandanna og eru út-
— Við tökum mikið efni
upp úti. Eg h'ef ferðazt tölu
vert um eyjarnar, átt viðtöl
við menn og konur um þjóð
legt efni jafnt sem dægur-
mál, fylgt flotanum á veiðar,
farið til verstöðva á Græn-
landi, til Hjaltands þar sem'
við eigum góða vini — og
víðar til að taka upp efni.
Þetta hefur fyrst og fremst
verið fróðleifcum um menn
og málefni, eitthvað fyrir
alla.
— Við erum alltaf að gera
ofcfcur betur og betur ljóst
hve útvarp getur verið á-
hrifamikið, hve mikinn þátt
það getur átt í að skapa al-
menningsálitið. Mér er sér
staklega minnistætt hve al
menningur varð mér andsnú-
inn eftir fyrstu lýsingar mín
ar á knattspyrnuleikjum Fær
eyinga og erlendra leifc-
manna. Auðvitað lýsti ég því,
sem vel var gert hjá báðum
— og dró heldur ekkert úr
því, þegar knattspyrnufcapp
arnir gerðu skyssur, hvort
sem það voru okkar menn
eða gestirnir. Ef ofckar menn
fóru halloka sagði ég þeim ó
spart til syndanna. En því
kunnu landar mínir ekki að
taka. Knattspyrnuáhugi
mann er mikill hér, geysi-
mikill. En hér hefur aldrei
þekfczt nein knattspyrnu-
gagnrýni, ef svo mætti segja.
Blöðin hafa aldrei gert knatt
spyrnuleikjunum skil á þann
hátt. Þess vegna voru mínar
lýsingar á leikjunum það
fyrsta af því tagi, sem hér
þekktist. Þegar ofckar menn
fóru halloka var það alltaf
tilhneijfingin að halda því
á lofti, sem vel var gert —
og loka augunum fyrir hinu.
Menn reiddust mér fyrir
gagnrýnina — og fyrstu dag
ana eftir hvern leik gat ég
varla farið út fyrir dyr —
skammaryrði og háðglósur
dundu alls staðar á mér.
mennirnir sætta sig nú ekki
aðeins við gagnrýni á okkar
mönnum, heldur þykir sjálf
sagt að benda á mistökin,
því nú ákilja allir, að fram-
för byggist efcki sízt á að
leikmönnunum séu mistökin
og kunnáttuskortur Ijós.
— Og það er efcki aðeins
á þessu sviði sem útvarpið
ökkar hefur orðið til góðs
í okfcar landi. Nú á tímum
virðist skorta mikið á heil
(Ljósm.: Bambus) J
brigða skynsemi og dóm-
greind í okfear stóra heimi.
Færeyingar eru aðeins dropi
í hinu stóra þjóðahafi. Við
erum ekki bornir til þess að
hafa áhrif á gang heims-
mála, en við getum samt lagt
menningunni lið — með því
að mennta okkur sjálfa vel,
þroska heilbrigða skynsemi,
trúmennsku og hollustu ein
staklinganna við okfcar litla
þjóðfélag. Þar hefur „Út-
varp Föroya" mikilvægu
hlutverki að gegna, sagði
Arge.
Útvarpið er enn ævintýri I
Færeyjum. Það er e.t.v. ekki
rétt að segja, að þar hafi
einangrun Færeyinga frá
umheiminum verið rofin —
miklu fremur er það ævin-
týrið um það hvernig fjórir
samhentir menn hafa komið
með umheiminn til Fæir-
inga.
h.j.h.
inganna við okkar litla
þjóðfélag“.
(Ljósm.: P. Kidson).