Morgunblaðið - 01.05.1962, Síða 11

Þriðiudagur 1. maí 1962
Wí»Bf;rMvnr * nro
11
Jóhann Kjálmarsson:
Tékkneskt nútímaskáld
NÚTlMASKÁLDSKAPUR Ev-
rópu og Ameríku er mjög hald-
inn þeirri tilfinningu sem nefn-
ist einmanakennd. „Maðurinn er
alltaf einn“, segir frsegasta
skáldið T. S. Eliot. Brautryðj-
andinn mikli frá Perú, César
Vallejo, skýrir frá því í ljóði
hve hann finni einmanaleikann
nærri, og spáir því að hann
muni enda líf sitt í París, sem
og varð. „Svo einn ég stóð sem
áður“, er viðkvæði íslenzka
skáldsins ,Steins Steinars, og
það skáld sem hér mim lítillega
spjallað um, Viteslav Nezval,
segir klökkum rómi: „Ég er svo
einmana með nóttinni að ég
6kelfist andlit mitt.“
Vissulega hefur einmanakennd
in alltaf verið tjáð í skáldskap,
en ég efast um að nokkurn
tíma hafi henni verið búið jafn
grímulaust form og í ljóðum
nokkurra tuttugustu aldar skálda
og þar er Nezval framarlega í
flokki.
Viteslav Nezval fæddist árið
1900. í fyrstu ljóðabókum hans
er aðaláherzlan lögð á taum-
laust hugarflug og . leiftrandi
myndir. Hugmyndaauðgin var
alla tíð ljósasta einkenni skáld-
skapar hans. Hann var síyrkj-
andi draumamaður langra
kvæða. Ljóðabækur hans urðu
þrjátíu talsins ,en að öðru leyti
gegndi hann ýmsum veigamikl-
um bókmenntalegum störfmn og
samdi leikþætti og skáldsögur.
HINN 22.—22. marz s.l. var háð
í Osló þing húseigendasambands
Norðurlanda. Pormaður Húseig-
eigendafélags Reykjavíkur, Páll
6. Pálsson, hrl. sat þingið sem
áheyrnarful'ltrúi, í boði formanns
6ambandsins. Að þessu sinni var
viðfangsefnið: Endurbygging
eldri bæjarhluta, séð frá sjónar-
miði húseigenda, og var fram-
eögumaðurinn kunnur hæstarétt-
erlögmaður norskur, Jens Gram.
Við lok þingfundar voru gerðar
élyktanir um málefnið, til birt-
ingar í nlutaðeigandi löndum. Þá
var einnig gerð samiþyfakt þess
efnis, að bjóða íslandi þátttöku
í norrœnu húseigendasamtökun-
um jafnskjótt Og stofnað hefði
verið landssamband á íslandi með
félögum húseigenda þar, sem upp
lýst var, að væru aðeins tvö, í
Reykjavík og á AkureyrL
Engin félagsgjöld eru í nórræna
eambandinu, en þátttökunni fylg
ir aðeins það, að stjórnarfundir
eambandsins. sem eru á tveggja
ára fresti, yrðu á ísland' 10. fajvert
ár.
Ásamt Karli Teige var hann for
ustumaður p>œtismans svo-
nefnda og 1934 stofnaði hann
súrrealistahreyfingu Tékkósló-
vakíu. 1939 sagði hann si-g úr
þeim samtökum af svipuðum á-
stæðum og Louis Aragon í Frakk
landi. Hann vildi að skáldskap-
ur sinn öðlaðist meiri þjóðfé-
lagslega þýðingu. Þegar Þjóð-
verjar hernámu Bæheim sendu
þeir Nezval til Dachau í fanga-
búðir. Hann var lengi áhtinn
látinn en kom bráðlifandi fram
í dagsljósið eftir stríðið jafn
skáldlega þenkjandi, en á dá-
lítið annan hátt. Nú gerði hann
tilraunir til að sameina sósíal-
realisma og súrrealisma í skáld
skap. Mér er ekki kunnugt um
hvemig það hefur tekizt. Nez-
val lézt 1958. Hann lauk ekki
við að skrifa endurminningar
sínar, sem hann var kominn vel
á veg með. Nefndust þær: Úr
lífi mínu.
Meðal þeirra skálda sem
höfðu mest og varanlegust áhrif
á Nezval eru Edgar AÍlan Poe,
Mallarmé, Arthur Rimbaud og
Eluard. Franski súrrealisminn
var honum alla tíð mjög ná-
kominn. Hið yndislega skáld
Paul Eluard (1895—1952) hefur
haft gífurleg áhrif á Nezval
eins og svo mörg önnur skáld
af hans gerð. Eluard er nær-
tækasta dæmið um skáld sem
sigrast á einmanakenndinni
með því að hefja til skýjanna
Páll S. Pálsson var einnig boð-
inn til þess að sitja 50 ára af-
mælishóf Húseigendasambands
Noregs. Flutti faann þar ávarp og
afhenti afmælisgjöf frá Húseig-
endaíélagi Reykjavíkur.
Laugaxdaginn 7. apríl s.l. var
haldinn sameiginlegur fundur í
Reykjavík með fulltrúum frá
stjórnum Húseigendafél. Reykja-
vikur Og Húseigendafélags Akur-
eyrar og var þar samþykkt að
stofna Húseigendasamiband ís-
lands með fyrrnefndum félögum
og að vinna að því að fleiri hús-
eigendafélög yrðu stofnuð og
veitt inntaka í sambandið.
Stofnun sambandsins var því
næst tilkynnt Norræna húseig-
endasambandinu, svo að ísland
er _nú Orðinn þátttökuaðili þar.
í fyrstu stjórn Húseigendasam
’bands íslands voru kjörnir, af
fulltrúum stjórna félaganna Páll
S. Fálsson, hrl., Reykjavdk, for-
maður og sem meðstjórnendur
Leifur Sveinsson, cand. jur.,
Reykjavík, og Eyþór Tómasson
forstjóri Akureyri.
og tileinka sér það bezta í
mannlegu eðli. Ástaljóð hans
eru með því tærasta í skáld-
skap allra tíma og baráttuljóð
hans gegn fasismanum eru sí-
gildir lofsöngvar um tign
mannsins.
Á einum stað kallar hið tor-
tryggna tékkneska skáld, ást-
ina sjúkleika, en bætir við að
hún hafi samt skapað allan
skáldskap. „Ég er að vissu
leyti dálítið rómantískt skáld“,
segir Nezval einnig. En þegar
hann líkir tönnum elskunnar
sinnar við prentvél er ekki
fja'rri því að fari um suma
„hrekklausa“ lesendur. Stund-
um getur Nezval orðið mjög
tilfinningasamur, en það væri
fúlmennska að kalla hann væm-
inn.
Prag er borg Ijóða Nezvals.
Þar reikar hann um ósegjan-
lega dapur og yrkir trega-
söngva um horfna bernsku.
Allt er honum framandi og
kuldalegt, en skyndilega lærir
hann að elska Prag og fer í
henni á stefnumót við ævintýr-
in.
Þrá mín leiðir mig eftir götum
Pragar sem mér virðist furðu-
leg eins og gosbrurinur í
kirkjugarði
Eins og býfluga yfir sofandi
konu eins og augu í tjörn-
inni
Eins og regnbogi yfir rúðu þar
sem leikið er á slaghörpu
Eins og hárgreiða sem gneistar
rafneistum á nellikuvönd
Eins og regnhlífin gegnumsmog-
in af loftsteinum
Eins og gosbrunnssúla sem þú
veifar til mín þegar ég er
dapur
Eins og skip Korkarans skip-
stjóra þegar það steytti á
segulbjarginu
(Prag séð gegnum fingur
regnsins)
Gosbrurmur í kirkjugarði, bý-
fluga yfir sofandi konu, augu í
tjörninni. Þetta eru súrrealisk-
ar myndir. Allt er gert til að
framkalla dularfullar tilfinn-
ingar. Myndirnar flögra milli
fingranna eins og fiðrildi. í
fyrstu er lesandinn áttavilltur,
en er síðan dregin aftur og aft-
ur að ljóðinu með óstöðvandi
krafti. ímyndaður foss úðar
hann eða skellur á honum áð-
ur en varir. Ljóð Nezvals
byggjast á þessum draumkynj-
uðu, stundum sóttheitu sýnum,
sem eru fjarri öllum öðrum
veruleika en ljóðsins sjálfs.
Samt er veruleikakennd hans
óumdeilanleg og miskunnar-
laus:
Kvöld eitt kemur faðir þinn
niðurlútur heim
stjömurnar sldna og píanóið
þegir í stofunni
Stríðið er skollið á og barnið
undrast, því
svo mikil ást gistir augu stúlkn-
anna og hermannanna
eins og stríðið væri ást
Og:
Þú drekkur nætumar
eins og svart kaffi
dagurinn er tómur bolli
Andstætt verkum sumra skálda
þar sem hryggðin er sú glóð
sem kveikir gleði, verður fögn-
uðurinn vart greindur í ljóð-
um Nezvals nema sem undir-
tónn tregans. Hann er alltaf
jafn barnslega viðkvæmur, allt
að þvi skelfdur við illskuna,
sem gapir við hvert fótrnál og
drottnar í brjóstum mannanna.
1 löngum kvæðabálki sem hann
nefnir Saga sex auðra húsa, er
örvæntingin hyldjúp og níst-
andi. Hann segist þar gráta
bernsku sína enn barn að
aldri, og elska auð hús því að
þau likist hugisunum um dauð-
ann. En þó Nezval sé í verk-
um sínum þrúgaður af dauða-
geig og þunglyndi er hann viss
um að voldugasta og verðmæt-
asta ljóðið heitir mannleg ham-
ingja. Manni virðist að hann
hafi farið á mis við þá dós, en
hún vakir alltaf sem heit þrá
í ljóðum hans. í krafti hennar
sendi hann, eins og íslenzka
nútímaskáldið, hugsanir sínar
útí heim ofbeldisins íklæddar
dularfullum, oft óskidjanlegum
orðum.
(Erindið sem tekið er úr
ljóðinu, Prag séð gegnum
fingur regsins, er þýtt af
Hannesi Sigfússyni. Hannes
hefur þýtt nokkur ljóð eft-
ir Nezval á íslenzku. Sjá
bókina: Erlend nútímaljóð.)
Unnuir
Andrea
Jónsdóttir
F. 1. maí 1935
D. 7. febrúar 1962
Fölskva slær á arineldinn
ómar strengur tregasár,
líkt og birta bak við kveldin
bros þó skín í gegn um tár.
Þeir, sem ástúð þína hlutu
þágu af auðnu dýra gjöf,
blessunar og birtu nutu
— bjanmann leggur yfir gröf.
Elsku vina, auðug varstu,
elsikan bjó í hjarta þér.
Aðalsmerki ætíð barstu,
á það Skugga hvergi ber.
Varstu að dómi vina þinna
valin pefla á grýttri jörð,
er ég minnist okkar kynna
ylrilk skapast þakkargjörð.
AJlt var sem af einum toga,
eðlisfar og mennt og gerð,
mildan yl frá ljúfum loga
lagði — hvar sem varstu á ferð.
Sumir skrá með logaletri
lífsbók sína á hverri tíð
Skapa fagurt vor úr vetri
vaxa að dyggð, er þyngist stríð.
Heilög trú á hann, sem réði
hóf þig yfir hverja sorg,
þú varst - jafnt í þraut sem gleði,
þekkust hetja í glæstri borg.
Af þér reyndist ljúft að læra
lífsins boð, er skópu yl
Vorsins sál, ég vil þér færa
vinargjöf — við þáttaskil.
Nú er liðin rökkurraunin,
runnið skeiðið, ýtt úr vör,
dyggð þá hlýtur dýrstu launin,
drottinn blessar heimanför.
Birtir yfir, brosir sunna,
ber þitt fley að nýrri strönd.
Leiðir þig til lífsins brunna
ljóssins föður kærleikshönd
IVámsstyrk-
ur Kielar-
borgar
BORGARST J ÓRNIN í Kiel
mun veita íslenzkum stúdent
styrk til námsdvalar við há-
skólann þar í borg næsta vetur.
Styrkurinn nemur DM 300.00
á mánuði í 10 mánuði, eða sam-
táls DM 3000.00 til dvalar í Kiel
frá 1. okt. 1962 til 31. júlí 1963,
auk þess sem kennslugjöld eru
gefin eftir.
Um þennan styrk geta sótt
allir stúdcntar, sem hafa stund-
að háskólanám í a.m.k. þrjú
misseri í guðfræði, lögfræði,
hagfræði, læknisfræði, málvís-
indum, náttúruvísindum, heim-
speki, sagnfræði og landbúnað-
arvísindum.
Ef styrkhafi óskar eftir þvi,
verður honum komið fyrir í
stúdentagarði, þar sem greidd
eru um DM 200.00 á mánuði
fyrir fæði og húsnæði.
Styrkhafi skal vera kominn
til háskólans eigi síðar en 15.
okt. 1962 til undirbúnings undir
námið, en kennsla hefst 1. nóv.
Umsækjendur verða að hafa
nægilega kunnáttu í þýzkri
tungu.
Umsóknir um styrk þennan
skal senda skrifstofu Háskóla
íslands eigi síðar en 25. maí nk.
Umsóknum skulu fylgja vottorð
a.m.k. tveggja manna um náms-
ástundun og námsárangur og
a.m.k. eins manns, sem er per-
sónulega kunnugur umsækj-
anda. Umsóknir og vottorð
skulu vera á þýzku. (Frétt frá
Háskóla íslands)
Verkstjórafélag
Reykjavíkur
Verkstjórafélag Reykjavikur
hélt nýlega aðalfund sinn. Stjórn
félagsins var öll endurkjörin, en
hana skipa þessir menn: Formað
ur Atli Ágústsson, ritari Gísli
Jónsson, gjaldkeri Gunnar Sig-
urjónsson, varaform. Björn E.
Jónsson og varagjaldkeri Guðm.
R. Magnússon. Varastjóm: Páll
Guðmundsson, Einar Þorsteins-
son og Gunnar Ágústsson. Heim-
ilissjóðsnefnd: Adolf Petersen og
Kristinn Símonarson. Styrktar-
sjóðsnefnd: Sigurður Árnason og
Guðjón Þorsteinsson. Endurskoð-
endur: Knstvin Guðmundsson og
Jón Sigurðsson.
Félagið er nú 43 ára, var stofn-
að 3. marz 1919. Það hefir alla tíð
verið forystufélag um málefni
verkstjórastéttarinnar, bæði gagn
vart launamálum og um fræðslu
og menntun verkstjóra cdmennt.
Hagur félagsins er mjög góð-
ur og á það nú hluta í húseign-
inni Skipholt 3. Skrifstofa fé-
lagsins er þar og er opin á hverju
mánudagskvöldi kl. 8,30—10.
Stjórn Húseigendasambands íslands: Leifur Sveinsson,
Páll S. Pálsson, farm. og Eyþór Tómasson.
Aðili að norræna hús-
eigendasambandinu