Morgunblaðið - 01.05.1962, Qupperneq 12

MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 1. maí 1962
rnm>

I

:
i
I

Hér hefur verið
stigið heillaspor
ÁRIÐ 1915 setti Alþingi starfs
menn rílkisins á óæðra bekik
en aðra launþega, með laga-
boði um réttleysi þeirra til
áihrifa á launakiör sín. Þetta
voru mikíl misitök, sem hafa
haft víðtáek áhrif til tjóns
fyrir ríkið, í samkeppni um
úrvals starfsfólk og nýtingu
góðra starfskrafta.
Undantekningarlá'tið hafa
öpinberir starfsmenn orðið að
afla sér aukatekna til að fram
fieyta sér og sínum, — og það
tap er ómetið, sem ríkið hefur
borið, fyrir illa nýtta starfs-
krafta af þeim sökum.
Þessar staðreyndir hafa
samtök opinberra starfsmanna
margsinnis bent á um leið og
þau hafa gert kröfur til Al-
þingis og ríkisstjórna um rétt-
indi, á borð við aðrar vinn-
andi stéttir, til að semja um
launakjör félaga sinna. í nær-
felt hálfa öld hafa allar rí'kis-
stjórnir daufheyrzt við þess-
um sjálfsögðu krötfum. Það
eru því mikil tíðindi, þegar
orðið hefur fullt samkomulag
milli núverandi ríkisstjórnar
og ríkisstarfsmanna um lausn
þessa máls, þó sú lausn sé eklki
iokal'ausnin. Og ég held, að
framtíðin sýni, að hér hefur
verið stigið hei'llaspor, og að
opinberir starfsmenn eru ekki
óábyrgari samningsaðilar en
aðrar launastéttir.
Nauðsyn á
nánara samstarfi
launþega og
vinnuveitenda
Segja má, að kjarabarátta
síðustu áratuga hafi ein-
kennzt af háum launakröfum,
gerðum af handahófi án alls
tiUits til greiðslugetu atvinnu
veganna. Astæða þessarar
baráttuaðferðar er m.a. óbil-
gimi atvinnurekenda, sem
hafa fyrir reglu að neita
kröfum launþega, oftast að
óathuguðu máli, og eins þótt
afkoma hafi verið góð. Afleið
ing þessa hefur orðið tog-
streita, sem leitt hefur til
tortryggni og misskilnings
milli aðilja og oft valdið löng
um verkföllum. Loks er verk-
fall hefur staðið nokkrar vik
ur, semja vinnuveitendur
með þeim fyrirvara, að þeim
verði heimilað að hækka verð
afurða sinna og þjónustu. Þar
með er verðlag þotið upp á
ný og tryggt, að launþegar
hafi enga kjarabót fengið.
Þó sumum skiljist það vafa
laust aldrei, þá munu flestir
farnir að sjá, að þetta er ekki
leiðin til bættra lífskjara.
Nauðsynlegt er, að nánara
samstarf sé með launþegum
og vinnuveitendum, og ekki
aðeins, er samningum hefur
verið sagt upp, heldur ber að
fylgjast með kaupgetu al-
mennings og greiðslugetu at-
vinnuveganna að staðaldri.
Með þessu móti væri báðum
ljós hækkunarþörf launþeg-
ans og greiðslugeta vinnu-
veitandans og mætti því
semja án verkfalla og án
verðhækkana um raunhæfar
kjarabætur, ekki aðeins
hærra kaup, heldur og auk-
inn kaupmátt.
Eins og nú háttar sambandi
launþega og vinnuveitenda er
ekki líklegt, að þessi sam-
vinna takist. Hér er því þörf
lagasetningar um samstarfs
eða samvinnunefnd launþega
og vinnuveitenda, sem fylgd-
ist að jafnaði með efnahags-
ástandi þjóðarinnar. Nauðsyn
legt væri, að nefnd þessi yrði
þannig skipuð, að báðir aðilj
ar gætu treyst upplýsingum
hennar og tækist vel, mimdi
hún vissulega verða íslenzku
þjóðinni til velferðar á
ókomnum tímum.
„Vertu ei við
sjálfa Ibig að
að berjast"
1. maí hefur hlotið alþjóða
viðurkenningu sem baráttu-
og hátíðisdagur verkamanna.
Hér á landi hefur verið hald
ið upp á 1. maí frá 1923.
Með það í huga, að þetta
er alþjóða baráttudagur
verkamanna, þykir furðu
sæta, hvemig hann af sum-
um þjóðum er notaður í
pólitískum áróðri. Þar er
ekki verið að bera fram
kröfur verkamönnum til
handa, heldur storma skrúð-
göngur hermanna um stræti
og torg og sýningar hafðar
á fullkomnustu og stórvirk-
ustu drápstækjum, sem vís-
indamenn þeirra hafa fimdið
upp.
Það má einnig 'segja, að
hér á landi hafi hann borið
þess merki, 'því miður, að
vera meir áróðursdagur fyr-
ir pólitíska flokka en bar-
áttu- og hátíðisdagur verka-
manna.
Ég man 1. maí, er margar
fylkingar fóru með horna-
blæstri um bæinn, sumar
berandi þjóðfána annarra
landa og klæddar stríðsbún-
ingum, og varð þá að hafa
öflugan lögregluvörð til að
afstýra slagsmálum, og dugði
ekki alltaf til. Ekki gat slík-
ur háttur þjónað hagsmun-
um verkamanna.
En hvernig er þessu þá
háttað í dag?
Því miður virðast margir
forystumenn verkamanna
leggja meira kapp á að
koma á framfæri pólitískum
áróðri og illmælgi en setja
fram heilbrigðar kröfur
verkamönnum til handa, og
hefur þetta gengið svo langt
að ekki hefur náðst sam-
staða um ávarp dagsins, og
hefur svo gengið til undan-
farin ár. Þetta má ekki svo
til ganga lengur. 1 maí er
baráttudagur verkalýðsins,
en ekki pólitískur áróðurs-
dagur.
Verkamenn! Setjum metn-
að okkar í að gera daginn
ópólitískan, svo að allir geti
haft samstöðu um hann!
Við verkamenn erum frið-
samir menn, en við skulum
halda 1. maí til að verja rétt
okkar, svo við getum lifað
mannsæmandi lífi, en við
skulum einnig gera kröfur
til okkar sjálfra. Við skulum
einnig halda 1. maí sem há-
tíðisdag og minnast þess,
sem imnizt hefur okkur til
handa, og þeirra, sem bezt
hafa barizt fyrir okkur. En
höfum það í huga, sem skáld
ið kvað:
„Lítil þjóð, sem átt í vök að
verjast,
vertu ei við sjálfa þig að
berjast“.
Ég vil að síðuistu óska öll-
um landslýð góðs og gleði-
legs sumars. 1. m.aí er á
þeim tíma árs, er hjörtu
okkar þrá sumar og sól.
Ljósið hefur sigrað myrkrið.
Megi birta vorsins ætíð
fylgja störfum okkar.
Skylda launbega
að brjóta vald
kommúnista
á bak aftur
39 ár eru í dag frá því að
fyrst var farin kröfuganga
hér á landi. Það var þriðju-
daginn 1. maí 1923 að nokk-
ur hópur verkafólks safnað-
ist saman við „Báruhúsið"
og gekk um bæinn undir
hornablæstri.
Á þeim árum var aðstöðu
verkamanna þannig háttað,
að slík samstaða var ómet-
anleg í viðleitni þeirra til að
ná réttmætum samningum
kjara hins almenna laun-
þega.
Síðan hefur orðið mikil
breyting hér á. Náð er öll-
um þeim megintakmörkum
um mannréttindi og þjóðfé-
lagsaðstöðu, sem til var
stofnað á þeim tíma. En
kjarabaráttan er orðin heild-
arhreyfing í þjóðfélaginu,
sem, ef henni er beitt af ó-
bilgirni, getur ráðið um af-
komu þjóðarinnar á hverj-
um tíma. Þetta mikla afl,
sem stéttafélögin hafa yfir
að ráða, hefur að nokkru,
því miður, komizt í hendur
óvaldra, pólitískra öfga-
manna, sem telja sig rétt-
borna og útvalda til yfirráða
á þessum vettvangi.
Þeir hafa á undangegnum
árum með ýmsum bola-
brögðum innan félaganna
komið á vinnudeilum og
verkföllum, sem leitt hafa
yfir þjóðina stórfellt fjár-

hagislegt tjón.
Þessir menn hafa gert 1.
mai að útbreiðsludegi fyrir
erlendu einræðisveldi og
svo mun verða enn í dag.
Þeir munu í dag í ræðu og
riti keppast við að fordæma
efnahagsbandalög Evrópu, ut
anrikisverzlim, sem ekki er
beint í austurveg eingöngu,
og aðild Islands að vamar-
bandalagi Norður-Atlants-
ríkjanna. En þeir munu
minna hirða um þau atriði,
sem skipta launþegana meg-
inmáli.
Því er það skylda hvers
launþega að sjá til þess að
vald kommúnista í stéttafé-
lögunum verði brotið á bak
aftur hið fyrsta, svo heil-
brigð verkalýðsbarátta megi
komast á hér á landi.
Einar Jónsson,
form. Múrara-
fél. Rvíkur:
Látum annarleg
sjónarmið ekki
ráða gerðum
okkar
1 tilefni dagsins 1. maí, á
hinum alþjóðlega hátíðisdegi
verkalýðsfélaganna, mundi
ég vilja bera fram þá ósk,
að þetta yrði í síðasta sinn,
sem fámennur hópur getur
klofið raðir stéttafélaganna
um hátíðarhöldin og látið
um hátíðarhöldin og látið
þröngsýnissj ónarmið í póli-
tískum tilgangi ráða gerðum
sínum. Eins vildi ég mega
óska, að sá hópur í íslenzkri
verkalýðshreyfingu, sem nú
í dag er orðinn all-fjölmenn-
ur, vaxi enn meir og verði
það stór, að hann megni að
halda pólitískum ofstækis-
mönnum í skefjum, svo að
íslenzk verkalýðshreyfing
geti unnið að hagsmunamál-
um sínum af einlægni og
festu.
Það er kominn tími til, að
þeir menn í stéttafélögunum,
sem vilja vinna að þeirri
þróun, hætti að vera hlut-
lausir um málefni stéttafé-
laga sinna og standi einhuga
á bak við þá menn, sem ein-
göngu vinna í þágu stéttar-
félags síns, en láta annarleg
sjónarmið ekki ráða gerðum
sinum.
Með þessa ósk í huga segi
ég: Gleðilega hátíð!
Verkfallsvopninu
verður að beita
með varúð
HJÁ lýðræðisþjóðum er 1.
maí ár hvert helgaður verka-
lýðshreygingunni. Þann dag
setur hiún fram í ræðu og
riti kröfur símar 'á hendur
þjóðfélaginu um bætt líifs-
kjör Og aukin áhrif á skipan
Og framþróun miála í lýð-
frjálsu þjóðfélagi. Baráttumáil
dagsins markast að jafnaði al
brýnustu hagsmunamálum
launþegans, en á síðari árum
hafa þau villjað vera menguð
pólitískum stefnumálum fjar-
skyldum þeim meginstefnu-
miðuim, sem sett eru fram i
lögum og samlþykktum sam-
taka og félaga launþega. Sé
þessum þætti baráttunnar
haldið innan skynsamlegs
ramma, styrkir það baráttu
launþeganna fyrir bættum l’fs
kjörum Og betri þjóðfélagsað-
stöðu, skipi hin fjarskyldari
mál meginsess, svo sem á sér
stað h(á kommunum, gjalda
launþegar þess. Sama gildir
þegar frumstæðar og úreltar
baráttuaðferðir eru notaðar.
Á upphafsárum íslenzkrar
verkalýðshreyfingar rak húu
róttæka varnar- og kröfubar-
áttu í samræmi við ríkjandi
þjóðfélagsaðstæður. Skortur,
atvinnuleyisi og ólýsanleg fá-
tækt útheimti harðar og misk-
unnarlausar baráttuaðferðir.
í dag eru aðstæður gjör-
breyttar. Lífskjör þjóðarinnar
eru góð, næg atvinna, mennt-
un og tækni á háu stigi, eng-
inn sem vil'l eða getur unnið
líður skort. Ungu fólki bjóð-
ast nú mörg og glæsileg fram-
tíðarstörf samfara góðri
menntun, en framtíðarmögu-
leikar þess byggjast á sem
beztri nýtingu fjármagns - og
vinnu, þ.e.a.s. sem mestri verð
mætissköpun. Óraunhæf kröfu
gerð og úrelt baráttuvopn
hæfa ekki hinum nýju þjóðfé-
lagsaðstæðum, sem krefjast
þekkingar á framleiðsluhátt-
um með tilliti til greiðslugetu
atvinnuveganna. „Afturhalds-
menn“ nútímans eru þeir, sem
ekki geta aðlagast nýjum
kringumstæðum. Þannig er
kommúnistum farið í íslenzikri
verkalýðsmálum'. Baráttuað-
ferðir þeirra halda lífskjörum
launþega niðri. Þær skapa
ekki skilyrði til æski'legrar
framþróunar. í stað þess að
vinna að jafnivel stígandi
kjarabótum í samræmi við
vaxandi þjóðartekjur ótrufl-
aðrar framleiðslu, vilja komm
únistar stöðva framleiðsíuhjól
ið — draga úr verðmæta-
sköpuninni og takmarka þar
með frambúðarmöguleika
fólksins til bættra lifsikjara.
Tímabært er, að launiþegar
geri sér grein fyrir að í þjóð-
félagi nútíma stéttaskiptingar,
þarf að taka upp nýjar og
haldbetri aðferðir til trygging
ar kjarabótum og betri af-
bomu. Launþegar þurfa i
frjálsu samstarfi við vinnu-
veitendur og ríkisvaldið að
koma á hagrannsóknarstofnun
atvinnuveganna, hverrar meg
in hlutverk yrði að rannsaka
greiðslugetu atvinnuveganna
á hverjum tima með tiiliti tiil
kjarabóta og eðlilegrar upp-
byggingar atvinnuveganna.
Með því ætti m.a. að vera
unnt að tryggja jafn betri af-
komu og bægja í burtu verð-
bólgu og atvinnuleysi.
Verkfallsrvopninu verður að
beita með varúð og aðeins í
ítrustu neyð, þegar heildar-
hagsmuinir launiþeganna kreíj-
ast þees. Vinniulöggjöfinni þanf