Morgunblaðið - 04.11.1962, Blaðsíða 12

12
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 4. nóvember 1962
wðtntfrlaMfr
Ctgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og atgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakið.
HLUTVERK LISTAR
eim, sem til Ítalíu koma,
verður ógleymanleg sú
mikla list, sem þar hefur
varðveitzt í kirkjum og
klaustrum frá miðöldum. Það
er eins og listamennirnir hafi
fengið allt það svigrúm sem
þeir þörfnuðust. Og hvað
sem Segja má um kaþólsku
miðaldakirkjuna, er eitt víst,
að hún stuðlaði ekki einungis
að listrænni sköpun, heldur
var hún uppspretta hennar.
íslendingi, sem ferðast um
ítalíu, hlýtur að vera það
hulin ráðgáta, hve miklu
kirkjan fékk áorkað í þess-
um efnum. Hún hefur á sín-
um snærum hvem meistar-
ann öðrum fremri og em
sum verk þeirra svo stórkost-
leg, að manni virðist óskilj-
anlegt, hvernig þeir sigruð-
ust á öllum erfiðleikum, sem
við þeim blöstu. Sumar kirkj-
urnar og þau listaverk, sem
þær geyma frá þessum tíma,
eru ógleymanlegur vitnis-
burður um afrek mannsand-
ans við erfiðar aðstæður og
litla tækni.
Víða í löndum eru lista-
menn nú á dögum einnig
ráðnir til þess að fegra um-
hverfi sitt með góðum verk-
um og hafa verið eftirsóttir,
bæði af opinberum aðilum og
einstaklingum. Má oft sjá
þess merki í stórborgum er-
lendis, þó ekki jafnist þessi
viðleitni nútímans við arfinn
frá blómaskei'ði ítalskrar list-
ar á endurreisnartímanum.
En vafalaust þykir þessi
starfsemi merkilegur- arfur,
þegar fram líða stundir, enda
ber hún okkar tíma fegurra
vitni en sú ófreskja, sem nú
setur mestan svip á líf okkar
og hugsun og nefnd hefur
verið kalda stríðið.
Hugleiðingar sem þessar
hljóta að vekja þá spurningu,
hvort íslenzkir listamenn
setja nægilegan svip á um-
hverfi okkar og samtíð. Haía
þeir fengið tækifæri til að
skerpa vopn sín, eða verða
þeir að búa við óþolandi
sinnuleysi einstaklinga og
opinberra aðila. Ríkisvaldið
verður að búa þannig í hag-
inn fyrir listamenn okkar, að
þeir séu ekki sífelldlega
neyddir til að brýna í þvera
eggina. Við deilum um það,
hver sé góður listamaður og
hvér slæmur. Það er ekki
höfuðatriði. Tíminn vinzar
úr og varðveitir verk þeirra,
sem fram úr skara. Kjarni
þessa máis er sá, að íslenzkir
listamenn fái tækifæri til að
sétjá svip á umhverfi okkar
og færa framtíðinni þann arf,
sem eftirsóttastur hefur ver-
ið hjá menningarþjóðum. —
Enginn talar um að hér eigi
að rísa upp sambærileg
list við endurreisnarlistina
ítölsku, það væri til of mikils
ætlazt. En arfurinn, sem þar
er geymdur, ætti að vera
okkur í senn fyrirmynd og
hvatning. Óttinn við hismið
ætti ekki að lama okkur svo,
að kjaminn verði ekki greind
ur. —
BEZTA MÖTEITR-
IÐ GEGN KOMM-
ÚNISMANUM
jlienn gera sér það nú æ'
ljósara — jafnt laun-
þegar sem aðrir — að þess
hefur ekki verið gætt af
hálfu þeirra, sem haft hafa á
hendi forystu í heildarsam-
tökum íslenzks verkalýðs á
undanfömum árum, að kjör
launþega og kaupmáttur
launa þeirra er undir ýmsu
öðru kominn en kaupgjald-
inu einu. Hjá þeim hefur
skort á því viðurkenningu í
verki, að hækkun kaupgjalds
er ekki líkleg til þess að leiða
til betri afkomu launþega, ef
sú hækkun veldur því aftur,
að allt það, sem kaupa þarf,
hækkar að sama skapi. En
það er einmitt þetta, sem hér
hefur gerzt, vegna þess að
venjulegast hefur verið um
að ræða almennar kaup-
hækkanir, er tekið hafa til
fléfetra eða allra starfsstétta.
Og þar sem hinar almennu
kauphækkanir hafa ekki
byggzt á raunverulegri aukn-
ingu þjóðarframleiðslunnar,
hafa þær óhjákvæmilega
komið svo til jafnóðum fram
í hækkuðu verðlagi vegna
hins stóra þáttar kaupgjalds-
ins í framleiðslukostnaðin-
um.
Þetta gera þeir menn sér
Ijóst, sem sökina bera á hinni
ábyrgðarlausu kaupgjaldsbar
áttu undanfarinna ára, þó að
þeir í áróðri sínum reyni ætíð
að draga hulu yfir þetta ein-
falda orsakasamband. — Þeir
eru sér þess fyllilega með-
vitandi, að einhliða kröfur
þeirra um hækkað kaup-
gjald án nokkurs tillits til af-
leiðinga þeirra eða nauðsyn-
legs bakhjarls slíkra hækk-
ana, eru sízt af öllu líklegar
til að hafa heillavænleg á-
hrif á kjör og afkomu þeirra,
sem þeir í orði kveðnu þykj-
vil. Sigur hans var ekki fulkom-
inn.
Andstöðuflokkar DeGaujle
ætla sé rað vinna sigur í þing
kosningunum, og benda á í þvl
sambandi, að þar sé ekki verið
að kjósa um persónuna De
Gaulle, heldur um það, hverjir
skuli vera fulltrúar almennings
á þingi. Baráttan stendur í ein-
menningskjördæmum, þar sem
kosningabandalög ráða oft úr-
slitum.
Bandalagið gegn DeGaulle er
talið langt frá því að vera sam
Er ringulreið framundan ■ frönskum
stjórnmálum? — Grikkland fær auka-
aðild — Bretar og EBEs Enn ágrein-
ingur — Efnahagssamdráttur á
Vesturlöndum?
Frakkland
SL. SUNNUDAG gengu Frakkar
að kjörborðinu. Þá var um það
kosið, hvort forseti landsins
skyldi framvegis valinn með
þjóðaratkvæði, en ekki af 80.000
kjörmönnum eins og verið hefur.
Fáar ráðstafanir hafa verið eins
umdeildar og atkvæðagreiðslan
um þetta máL Þeirrar skoðunar
gætti víða, ekki sízt meðal lög-
fréðra manna, að hér væri um að
ræða brot á stjórnarskrá 5. lýð-
Veldisins sem samþykkt var með
þjóðaratkvæði 1958. DeGaulle
hafði sjálfur mesta hönd í bagga
með samningu þeirrar stjórnar-
skrár.
Hér var aðeins kosið um það,
á hvern hátt forseti landsins skuli
va-linn. Hins vegar eru aðrar kosn
ingar fyrir. dyrum í Frakklandi,
þingkosningar, sem fram fara í
þessum mánuði. Kosningafyrir-
komulagið er þannig, að kosið
verður tvo daga, 18. og 25. mán-
aðarins.
Úrslitin á sunnudag urðu þau,
að 61,76% greiddra atkvæða féllu
DeGaulle í vil. Hins vegar voru
margir, sem ekki kusu. Sé reikn
að með öllum, sem á kjörskrá
voru, þá hlaut forsetinn aðeins
stuðning 46,44% þeirra.
DeGaulle hafði lýst því yfir,
fyrir kosningar, að ef meirihluti
greiddra atkvæða félli honum
ekki í vil, þá myndi hann segja
af sér embætti. Aldrei kom fram
opinberlega hvers DeGaulle
krafðist, en þeir, sem standa
honum næst, segja, að hann hafi
talið nægilegt, að 65% greiddra
atkvæða félli honum í vil. Nokk
uð skorti þar á.
Hins vegar var það Ijóst, frá upp
hafi, að hann ætlaði sér sjálfur
að dæma um úrslitin, og þessi
yfirlýsing hans því mjög teygjan
leg.
Andstæðingar hans halda því
hins vegar mjög á lofti, að raun
verulega hafi DeGaulle beðið ó-
sigur, þar eð hann hafi ekki feng
ið stuning nema tæplega 50%
þeirra, sem voru á kjörskrá. —
Benda þeir á í því sambandi, að
DeGaulle hgfi sjálfur gagnrýnt
stjórnarskrá 4. lýðveldisins, sem
sett var 1946, á þeim grundvelli,
að færri en helmingur þeirra, er
voru á kjörskrá við þá þjóðar-
atkvæðagreiðslu, hafi lýst fylgi
sínu við hana.
Stuðningsmenn DeGaulle benda
hins vegar á, að hann hafi átt
við mikla andstöðu að stríða, og
því hafi hann raunverulega unnið
sigur. Telja verður, að þeir hafi
nokkuð til síns máls, þar eð all
ir flokkar landsins, nema flokk-
ur DeGaulle (UNR), hafa lýst
andstöðu sinni við stefnu forset
ans. Auk þess má segja, að frönsk
blöð séu á öndverðum meið við
DeGaulle.
Er stjórnarskrá 5. lýðvei 'isins
var samþykkt 1958, voru það
k„mmúnistar einir, sem börðust
gegn henni. Þá fylgdu þeim að
máli 17% þeira, sem kusu. Þótt
allir flokkar, nema einn, beindu
nú tilmælum til kjósenda um að
greiða atkvæði gegn breyting-
unni, þá urðu aðeins 38% þeirra,
sem kusu, við þeirri beiðni. Þann
ig hafa Sósíalistar, Radikalir,
Kristilegir Repúblikanar og í-
haldsflokkurinn aðeins unnið til
tölulega fáa, hlutfallslega, til fylg
is við sig, ef miðað er við úr-
slitin 1958.
Þótt deilur standi enn um það,
á hvern hátt skuli túlka úrslitin,
þá er ljóst, að ekki er hægt að
túlka þau DeGaulle algerlega í
hent, hins vegar verður baráttan
fyrir UNR mjög hörð. í einstök
um kjördæmum er þó um algera
samstöðu andstöðuflokkanna að
ræða. Þannig hefur kommúnista
flokkurinn gengið til samstarfs
við aðra flokka í sumum kjör-
dæmum, þannig, að þeir bjóða
ekki fram, þar sem þeir telja
sigur mjög ólíklegan, til þess að
dreifa ekki, atkvæðum milli and-
stöðuflokkanna, heldur nýta þau
til sigurs.
Enn er ekki Ijóst, hvort De
Gaulle ætlar að berjast persónu
lega fyrir stuðningsmenn sína i
þingkosningunum. Hann hefur,
sem kunnugt er, talið sig háfinn
yfir alla flokka. Hann kénnír
þeim um óreiðu inanríkismála
4. lýðveldisins, og telur framtíð
Frakklands undír því komna, að
p-------------------:----□ ■
Kúba; Indland og
Kína, sjá Reykja-
vikurbréf
□------------------------n
valdamikill forseti, með stuðn-
ingi almennings, stjórni landinu.
'Sigurlíkur UNR-flkksins eru
ekki álitnar miklar. Því telja
stjórnmálafréttaritarar, að De
Gaulle muni fara varlega í að
berjast persónulega fyrir flokk-
inn, hann hafi ekki efni á því,
verði ósigurinn mikill.
Hitt er ljóst, að alger meiri
hluti andstöðuflokkanna á þingi,
myndi að öllum líkindum leiða
til erfiðs ástands. Forsetinn get
ur ekki leyst upp þing fyrstu 12
mánuðina, sem það situr. Þannig
gæti svo farið, að franskur al-
menningur kysi forseta 28. októ-
ber — og þremur vikum síðar
þingmenn, sem eru í algjörri and
stöðu við forsetann.
Telja margir stjómmálafrétta-
ritarar þetta mundu leiða til
hreinnar stjórnmálakreppu i
Frakklandi.
Grikkland
Fyrir fjórum dögum varð
Framh. á bls. 23.
ast vinna fyrir. Þess vegna
verður ekki kveðinn upp
vægari dómur yfir gerðum
þeirra en sá, að þar sé um
skipulagða og vísvitandi
skemmdarstarfsemi að ræða,
bæði gegn launþegum í land-
inu og þjóðfélaginu í heild.
En hvers vegna skyldu
þessir menn þannig beinlínis
af yfirlögðu ráði gera allt,
sem í þeirra valdi stendur til
þess að hindra jafnar og eðli-
legar kjarabætur, og gera sig
þannig seka um hin hrapal-
legustu óþurftarverk einmitt
gagnvart þeim, er hafa falið
þeim ábyrgðarmikil trúnað-
arstörf í sína þágu? Svarið
við þessari þýðingarmiklu
spurningu verður ljóst, þeg-
ar litið er á hinn raunveru-
lega tilgang allrar starfsemi
þeirra. Það er vegna þess, að
starf þeirra allt miðast fyrst
og fremst við hagsmuni þeirr-
ar stjórnmálastefnu og þess
stjórnmálaflokks, sem eiga
viðgang sinn og vaxtarmátt
algjörlega og eingöngu undir
því, að hægt sé að ala á úlfúð
og óánægju innan þjóðfé-
lagsins — og helzt af öllu —
að efnahagsleg afkoma manna
sé sem bágbornust. Reynsla
annarra sýnir okkur, svo
ekki verður um villzt, að eft-
ir því sem lífskjor allrar al-
þýðu fara batnandi, þá hljóta
hinar kommúnísku kenning-
ar minni hljómgrunn í hug-
um manna. Á hinu leitinu er
svo sú reynsla, að þar sem
enn hefur ekki tekizt að
vinna bug á örbirgð og skorti,
eru menn miklum mun mót-
tækilegri fyrir þessar villu-
kenningar en annars staðar.
Bezta móteitrið gegn hjnum
kommúnísku sýklum er þann
ig bættur hagur og betri af-
koma þjóðfélagsþegnanna.
Getur nú nokkur furðað
sig á því, þótt allar tilraunir
til þess að bæta lífskjör ís-
lenzkra launþega séu eitur í
beinum kommúnista?