Morgunblaðið - 04.12.1962, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 4. des. 1962
MORGUNBLAÐIÐ
13
sinurc
Pétur Sigfússon: Enginn ræð-
ur sínum næturstað. Endur-
minningar. Bókaforlag Odds
Björnssonar 1962.
HöFUNDUR þessarar bókar er
sjötíu og tveggja ára gamall Suð-
ur-Þingeyingur, sonur hins gáf-
aða og fjörmikla hesta- og fjár-
ræktarmanns Sigfúsar Jónsson-
ar á Halldórsstöðum, en móðir
Péturs var Sigríður, dóttir Jóns
skálds Hinrikssonar á Helluvaði
og systir Jóns í Múla og Sigurð-
ar skálds á Arnarvatni.
Pétur Sigfússocn varð lands-
kunnur glímugarpur, þegar Jó-
Pétur Sigfússon.
hannes Jósefsson valdi hann að-
eins 18 ára gamlan í hóp þann,
sem fór á ólympísku leikina í
Lundúnum 1908 til að kynna ís-
lenzka glímu, og hvaða hug-
myndir Jóhannes gerði sér um
hæfileika Péturs sem íþrótta-
garps verður glögglega séð af
því, að hann var annar þeirra
manna, sem Jóhannes kaus til
fulltingis sér, þegar hann hóf
glímu- og sjálfsvarnarsýningar
sínar erlendis. Fór Pétur utan og
lá fund Jóhannesar Og var með
honum á leiksviði í ellefu mán-
uði. Síðan hélt hann heim,
kvæntist skömmu síðar og gerð-
ist bóndi. Hann bjó búi sínu í
sex ár, en réðst þá næst til Kaup
félags Þingeyinga, sem sölustjóri,
en þá er að þrengdi, vsir honum
falin innheimtan í kaupfélaginu.
Hann var hjá því í 14 ár, en
réðst síðan kaupfélagsstjóri á
Borðeyri, starfaði hjá Kaupfé-
lagi Hrútfirðinga af dugnaði og
giftu í 8 ár og kom því úr skuld-
um. Þar lætur hann sögun'ni lok-
ið, nema hvað frá því segir í inn-
ganginum, að hann tók að skrifa
þessa bók, þegar hann sat iðju-
laus, ásamt konu sinni, í alls
nægtum hjá dóttur þeirra og
tengdasyni vestur í Ameríku.
Framan við minningar Péturs
eru prentaðar greinar um for-
eldra hans, eftir tvo elztu sonar-
syni þeirra, Jón Bjarklind og
Aðalstein Jónsson.
Það er auðsætt af þvf, sem
sagt hefur verið um samskipti
þeirra Jóhannesar Jósefssonar og
Péturs, að Pétur hefur þegar sem
unglingur verið vel að manni og
þá ekki síður lipur og snarpur.
En myndir þær, sem af honum
eru í bókinni, sýna greinilega, að
hann hefur einnig verið fríður
sýnum og glæsilegur og svipmót-
ið fjörlegt og drengilegt, enda
frásögn hans víða gædd fjöri,
Stundum beinlínis í henni hraði
og sums staðar glæsibragur á
lýsingu — og þá einkum, þegar
hann lýsir náttúru lands síns,
sem hann hefur auðsjáanlega
verið tengdur mjög sterkum
böndum, því að framandi lönd
virðast yfirleitt ekki hafa unnið
hug hans, ekki einu sinni sem
stundargests. Frásagnir hans af
næturstað
mönnum og málefnum vitna um
mann, sem hefur andstyggð á
lubbamennsku og ann jafnt and-
stæðingum sem samherjum full-
komins sannmælis. Aðeins ein-
um manni ber hann verulega
illa söguna. Það er kommúnista-
foringinn Kristján Júlíusson á
Húsavík. Um hann segir: „Hinn
ungi bardagamaður, Kristján
hafði víst tileinkað hér fullkom-
lega kenninguna þessa að „til-
gangurinn helgi meðalið", og
voru bardagaaðferðir hans ýms-
ar af öðru sauðahúsi en þekkt-
astar voru um Þingeyjarþing.
Persónulegar ærumeiðingar og
mannorðss'pjöll héldu nú dnnreið
sína í opinber málefnaviðskipti,
og hatursfullt hlífðarleysi í
vopnaviðskiptum var daglegt
brauð um stundarsakir." Meira
er þarna um óhlutvendni og ó-
heilindi þessa manns, enda bar
hann Pétri beinlínis á brýn
þjófnað — undan eyrunum, en
ekki upp í þau. Þar sem Krist-
ján þessi fær þennan vdtnisburð
einn manna af öllum þeim, sem
við sögu koma, er auðsætt, að
mjög hefur lubbamennskan kom-
ið við hinn prúða drengskapar-
mann.
Frásögn Péturs gefur allglögga
hugmynd um það andlega líf og
fjör, sem ríkti meðal þingeyskra
bænda á uppvaxtar- og búskap-
arárum hans og lengst þess tíma,
sem hann átti heima á Húsavík.
Það voru önnum kafnir smá-
bændur og smábændasynir,
studdir húsfreyjum og systrum,
sem sinntu þarna margvíslegum
félags- og framfaramálum, lásu
bókmenntir, erlendar og innlend
ar, héldu uppi söngflokkum og
skrifuðu um bókmenntir og fé-
lagsmál í sveitarblöð — og loks
hófst þarna ærið öflug íþrótta-
hreyfing. Þá er og forvitnileg frá
sögn Péturs frá þrengingarárum
Kaupfélags Þingeyinga, þar sem
félagsmenn skiptust í tvo hópa,
annar fylgdi hinni gömlu strang-
heiðarlegu hugsjónastefnu hinna
fyrstu forvígismanna, en hinn
gerðist tækifærissinnaður — en
einhver eftirminnilegasti kafli
bókarinnar er lýsing Péturs á
Hrútfirðingum, samtfundum
hans við þá, sem höfðu verið
andstæðir því, að hann væri ráð-
inn kaupfélagsstjóri, og við-
brögðum manna við stefnu hans
í málum 'kaupfélagsins. Þá er
þess að geta, að frásögn Péturs
af sýningastarfsemi Jóhannesar
Jósefssonar erlendis er allfor-
vitnileg. Hún sýnir greinilega
dirfsku Jóhannesar, fræknleik
hans, snerpu og dugnað, ein-
beittni og viljastyrk — já, og ó-
fyrirleitni, þar sem hún ein
dugði.
En svo vel ritfær og glöggur á
menn og málefni sem Pétur Sig-
fússon auðsjáanlega er, hefði
hann getað gert bók sína stórum
betri en hún er. Hann hefði mátt
lýsa allmiklu nánar því, sem
fyrst og fremst dregur að sér at-
hygli íhuguls lesanda. Má þar
nefna, hvernig lifað varð á þeim
litlu búum sem fjöldi bænda í
Þingeyjarsýslu varð í þann tíð
að láta sér nægja — og sam-
tímis sinnt margvíslegum hugð-
arefnum á heimili og utan
heimilis — já, lifað, sagði ég, en
það er ekki nóg, heldur verð ég
að bæta við: lifað þannig, að
börn þessara bænda öðluðust
mikinn líkamsþroska og urðu
gædd andlegum áhuga. Þetta er
sannarlega mál, sem öll þjóðin
hefði gott af að kynnast ýtar-
lega. Þá eru það viðhorf manna
í Kaupfélagi Þingeyinga, þegar
sverfur að, viðhorf, sem auðsjá-
anlega myndast ekki eftir póli-
tískum flokkalínum — en það
verður meðal annars séð á því,
að Sigurjón skáld Friðjónsson og
höfundur bókarinnar stóðu sam-
an um hið gamla hugsjónalega
sjónarmið í viðskiptamálum, en
Arnór, sonur Sigurjóns, var á
öndverðum meiði. Þá hefði og
verið forvitnilegt að fá í bókinni
fleiri skýrar mannlýsingar. Pét-
ur kynnist landskunnum mönn-
um Suður-Þingeyinga, en við er-
um litlu nær um þá flesta að
lestri loknum en við vorum áð-
ur — og það hraflkennt og ó-
ljóst, sem flestir lesendur bókar-
innar hafa um þá heyrt eða lesið.
Ef til vill nefnir Pétur óþarflega
marga menn í bókinni, menn,
sem við kynnumst sumum hverj -
um ekki eins mikið og ef við
hefðum séö þá, þó ekki hefði
verið meira en í svip. Stundum
gefur Pétur mönnum einkunnir,
og sumar þeirra eru góðar og
gildar, svo langt sem þær ná.
En hvað hann getur á þessu
Framihald á bls. 1S
«1
Dýrt spaug - ný Ijóðabók
í gamansömum tón
Spjallað við höfund hennar, Guðmund Sigurðsson
U M mánaðamótin síðustu
sendi Helgafell frá sér nýja
bók er ber nafnið Dýrt spaug
— heimslystavísur og hermi-
ljóð — eftir Guðmund Sig-
urðsson sem er alþjóð kunnur
fyrir skemmtiþætti í útvarp-
inu og gamansaman skáld-
skap og er ekki lengra síðan
en á laugardaginn að fluttur
var kveðskapur eftir hann frá
hátíðahöldum stúdenta við
mikinn fögnuð og góðar við-
tökur áheyrenda, eins og út-
varpshlustendur gátu sann-
færzt um. Bók þessi sem er
96 bls. að stærð hefur inni að
halda milli 30 og 40 kímniljóð,
gömul og ný og gerir höfund-
ur nokkra grein fyrir þeim í
. skemmtilegum formála. —
Vegna þess að ísl. bókmennt-
ir eru ekki auðugar af bókum
sem eru eignöngu í gaman-
sömum tón, er hér um all
sérstæða bók að ræða og í til-
efni þess átti blaðamaður
Mbl. stutt samtal við höfund-
inn.
— Viltu ekki segja okkur
eitthvað um Dýrt spaug?
— Æi nei, — ég hef í sjálfu
sér ekkert um hana að segja.
Ég er ekki frá því að menn
geri sér ekki nógu ljóst, þeg-
ar þeir eru að búa bók undir
prentun, hversu bókin, sem
slík, er alvarlegur hlutur þeg-
ar hún liggur allt í einu fyrir
framan mann prentuð og
bundin með nafni höfundar á
kápunni. Þá er hún sko ekk-
ert spaug lengur, get ég sagt
þér. Nú, en þessi bók er sem
sagt þarna, hefur öðlazt sjálf-
stæða tilveru og verður að
svara fyrir sig sjálf.
— Og þetta eru aðallega
gamankvæði?
— Ég geri nokkra grein fyr
ir þessum kvæðum í stuttu
forspjalli, en þau eru yfirleitt
samin með það fyrir augum
að fólk hefði af þeim nokkra
skemmtun, og hljóta að verða
metin eftir því hvernig það
hefur tekizt. Það er gömul og
þjóðleg list í þessu landi að
skemmta með kveðskap í góð
um mannfagnaði og mjög vin
sælt enn þann dag í dag. En
áheyrendur eru mjög misjafn
ir eins og gengur. Ég vil geta
þess að hér að ég hef í all-
mörg ár samið gamanmál fyr-
ir Stúdentafélag Reykjavíkur,
sem hafa verið flutt á árs-
hátíðum þess og eru nokkur
þeirra kvæða í þessari bók.
Það hefur verið mér mikil
ánægja að yrkja fyrir það fé-
lag, því allir forystumenn
þess, sem ég hef kynnzt, hafa
ar og það sem er góð fyndni
í dag skilur kannski enginn
að ári. Ég hef reynt að sníða
af þessum kvæðum margt það
sem mér hefur fundizt of tíma
bundið og yfirleitt breytt
þeim nokkuð frá sinni upp-
runalegu mynd. Hvort það er
til bóta eða ekki vil ég ekk-
ert segja um. Ég hef nefni-
lega myndað mér ákveðna
skoðun á þessari bók eftir að
hún kom út, en sú skoðun er
mitt einkamál, eins og þú
skilur.

EINSKONAR EFTIBMÁII.
Vér höfum alltaf á alvörutímum lifað,
einkum að dómi þeirra, sem mest hafa skrifað.
En þó að tilveran silist með svipuðum hætti,
hún semur í lif vort fjölmarga gamanþætti,
og máske finnast margir er ljá þeim eyra,
en miklu fleiri hvorki sjá þá né heyra,
og þeim væri hollt í alvöru að yfirvega,
hve alvaran stundum gerir oss spaugilega,
og Goethe kallinn, sem grúskaði þó í flestu,
á gamalsaldri taldi oss það fyrir beztu:
að taka lífinu létt á hverju sem gengi,
maöur lifir svo skammt og er dauður svo óralengi.
haft mjög næmt auga fyrir
þessu sem við öllum „humör“
og kunnað allra manna bezt
að meta það sem vel hefur tek
izt. Ég er þeim mjög þakklát-
ur fyrir þann heiður sem þeir
hafa sýnt mér, og þá fyrst og
fremst með því að fela mér
hvað eftir annað að semja
skemmtiatriði.
— En er ekki dálítið erfitt
að hafa alltaf einhverja
fyndni á reiðum höndum?
— Gamansemi er mjög oft
bundin atvikum líðandi stund
— Hafa nú ekki einhverj-
ir, sem þú ert að henda gam-
an að, móðgazt við þig?
— Ekki minnist ég þess.
Frekar hins gagnstæða, að á-
hrifamönnum í þjóðfélaginu
hefur þótt miður að fá ekki
sinn skammt þegar svo bar
undir. Enda koma ekki aðrir
hér við sögu en þeir sem hafa
öðlazt þá reisn í samfélagi
okkar sem enginn spéskapur
fær haggað.
— Þú yrkir einkum í hefð-
bundnu formi.
Guðmundur Sigurðsson
— Já, að vísu, en það er
síður en svo að ég sé neinn
heittrúarmaður á eilífan var-
anleik hins hefðbundna ljóð-
forms, og satt að segja finnst
mér stundum nóg um ofnotk-
un þess. Það hefur samt
reynzit mér ágæt um-
gjörð um þessa gamansemi
sem ég hef verið að setja sam
an, og oftast nauðsynlegt, sér-
staklega þegar ég hef ort und
ir ákveðnum lögum. Sjálfur
hefði ég kosið frjálsara form
og meiri fjölbreytni í háttum.
— En yrkirðu ekki einnig
kvæði alvarlegs eðlis?
— Þetta er nú nokkuð nær-
göngul spurning. Hafi ég feng
izt eitthvað við slíkt, hefur
mig skort aðstöðu — kannski
væri reyndar heiðarlegra að
segja getu — til að vinna þau
svo vel að ég hafi talið þau
nokkurn ávinning fyrir hinar
margumtöluðu íslenzku bók-
menntir. Það getur vel verið
að ég fari að nudda við þau
aftur þegar ég er kominn á
eftirlaun, en það er langt
þangað ti'l og engin hætta á
ferðum fyrst um smn.