Alþýðublaðið - 24.12.1929, Blaðsíða 10

4
alí*ýðublaðið
íjorfði á biskup. Það var ekki
ofsögum sagt af pví, að svipur
biskups væri harður, en Árn-
grímur hafði á ferðum sínum séð
marga menn og margan harðan
svip, og honum sýndist skína í
geig undir grimdarhulunni fyrir
andliti biskups.
„Nei, virðulegi faðir!“ anzaði
hann, „ég geri hvorugt, pví ekkj
veit ég á mig neina sök, er ég
þurfi að taka skriftir fyrir, og
ekki pykir mér heldur vitnisburð-
Srnir um skyldleika okkar Helgu
mógu skeleggir."
„Sonur minn!“ sagði biskup og
reis upp með þjósti, „ekki skal
þér haldast uppi óhlýðni víð
biskuplegt vald, og hafir pú ekki
gengið til sátta við oss og bætt
■við oss svo oss vel ánægji nú
á Þorláksvöku, skalt pú vera í
forboði af sjálfu verkinu upp frá
því, og skalt pú ef svo fer standa
berfættur á bjarnfeldi, sem aðrir
útistöðumenn fyrir Hóladóm-
kirkjudyrum nóttina he’gu, og
upp þaðan unz vér leysum pig.
Og far nú, sonur minn!“
Arngrimur var mjög hugsi eftir
samtal sitt við herra biskup.
Hann hafði að vísú oft séð hann
áður, en aldrei veitt honum veru-
lega eftirtekt fyrri en nú. Þegar
hann hugsaði til viðumefnis bisk-
ups gat hann ekki annað en furð-
að sig á geignum, sem hann
hafði séð undir hörkusvip hans.
Og geigur var það, pess var
hann fullviss. Hann hugsaði nú
ráð sitt vel og lengi, og var þá
búinn að ráða við sig hvemig
hann skyldi snúast við málinu.
Biskupi varð og samtal peirra
Amgrims mikið umhugsunarefni,
og pað nagaði hann og beit, hvað
hann hafði purft að taka mikið á
til þess að gugná ekki. Honum
sveið pað, er hann hugsaði til
þess, af hve miklum manni hann
hafði áður haft að má. Og marg-
sinnis er hann var einn og gat
hvílt sig, tautaði hann: „Elli,
ClIL'*
Systir Helgu konu Amgríms
hét Signý, og var hún engu minni
ftvenkostur en Helga, fögur og
fönguleg sem hún, og urðu marg-
ir heldri manna synir til pess að
draga sig eftir henni, en það
þótti undram sæta að hún, fá-
tæk stúlkan, skyldi við engum
peirra vilja líta, Það gat auð-
vitað enginn vitað að hún væri
búin að ráða hag sínum til
hlunns. Gunnar, lokusveinn bisk-
úps, var hinn föngulegasti mað-
ur, en kiknaði ekki undir klyfjum
gults. Höfðu pau Signý og hann
oft hizt og sézt, og um síðir
bundiö með sér trygðir, en létu
enga af vita, pví ekki hagaðj
svo éfnum peirra, að pau myndu
geta áttst í bráö. Þó vissi Helga
systir hennar um pað og Arn-
grímur maður hennar.
Einn dag skömmu eftir sam-
tal sitt við biskup kom Amgrím-
ur eftir nónið í Víðines. Gerði
hann boð fyrir Signýju mágkonu
sína, og sátu páu lengi á hljóð-
tali, og sendi hún síðan smala-
mann föður síns til Hóla eftir
Gunnari lokusveini. Brá Gunnar
pegar við og reið í Víðines, og
settust pau nú öll prjú á tal, og
voru á pví langt fram á nótt.
Bar par margt á góma, en pvi
lauk svo, að Amgrímur hét að
gefa peim Gunnari og Signýju
10 hundraða jörð, svo að pau
gætu áttst
Reið síðan hvor heim til sín.
Prestur var‘ einn sá á Hólum,
er Þorsteinn hét, hann var hafður
til að gæta skrúða, var sakrista
sem kallað var, og svaf hann þvj
í kirkju. Hafði hann áður verið
þingaprestur í Eyjafirði, en hafði
aldrei tollað við kirkju sina,
heldur hafst mest við úti á Gás-
um við drykk eða annar staðar
þar sem einhver teiti var að hafa.
Hafði biskup þvi orðið að taka
af honum kirkju hans, en fyrir
guðs sakir hafði hann tekið hann
heim á stólinn og fengið honum
pennan starfa. Þótti séra Þor-
steini vistin par heldur daufleg,
pví par kom hnífur hans sjaldan
í feitt.
Eitt kvöld var pað að aflokn-
um aftansöng, sem séra Þor-
steinn ætlaði að fara að ganga tU
hvílu í Önnustúku, að Gunnar
lokusveinn gekk á tal við prest,
og 'sagði honum að sér hefði
áskotnast áttungur Rostokkaröls,
og bauð presti að neyta péss með
sér. Séra Þorsteimi var ekki seinn
að piggja pað boð, pví jafnvel
pegar hann var og hét, var pað
fátítt, að hann hefði komist í
jafn dýran drykk.
Sátu peir lengi yfir skáluro
séra Þorsteinn og Gunnar loku-
sveinn og töluðu margt; var Þor-
steinn prestur hinn reifasti, og
lauk þeim samfundum svo að
Gunnár lagði prest sofandi upp
í bekkinn í Önnustúku, og hraut
klerkur karlmannlega.
Laust eftir miðnættið sást mað-
ur læðast frá kirkju til biskups-
stofu með pinkil undir hendi.
Biskup lá í rekkju sinni og
svaf hinum létta svefni gamalla
manna. Tunglið skein inn um
gluggann og dró eins og silfur-
síöður eftir gólfinu.
Gegnum svefninn fanst biskupj
bann heyra eitthvert smáprask
eins og hurð gengi á járnum.
Hann bylti sér til og hálfopnaöj
augun, og honum virtist hann sjá
veru í tunglsljósinu, og hann reis
upp. Þaö var rétt, í bjarm-
anúm stóö maður biskupsbúinn
mieð mítúr og bagal. Hann stóð
grafkyr og mændi á biskup gal-
opnúm augum, og biskupi virtist
lrann vera risavaxinn. Því lengur
sem biskup horföi á hann, pví
kunnuglegar kom hann honum
fyrir sjónir. Hann pekti bæði
mitrið og bagalinn, hann Aafði
margséð pað í almaríunni í
skrúðhúsinu, pað var gamalt dót
og slitið, sem sagt var að Guð-
mundur hinn góði hefði borið.
En nú hóf' veran að tala:
„Biskup Gottskálk bróðÍT
minn!“ sagði hún, „því ofsækir
pú kristinn lýð, pvi sundrar pú
þar sem pú ættir að sameina, og
pvi uppsker pú par sem enginn
sáði, og pví leiðir pú falsvitnj
gegn náunga þínum? Bætir pú
ekki ráð pitt mun ég vitja píh
aftur.“
Með pað pagnaði veran, en
biskup horfði á hana enn um
stund par sem hún stóð í tungl-
bjarmanum. Svo hallaðist hann
upp við hægindið og lét aftur
augun, þvi að petta hlaut að vera
pfsjón og ofheym; hann hafði
aldrei verið ófreskur.
Biskup heyrði hægan nið í
kyrðinni og leit upp aftur, en þá
var enginn maður í herberginu
nema hann einn. Nú reis biskup
alveg upp í rekkju og kallaðj
fram til Gunnars loitusveins, er
gætti dyranna.
„Yðar náð kallaði til mín,“
sagði Gunnar um leið og hann
vatt sér inn úr dyrunum.
„Hefir pú séð nokkum mann
koma inn í stofu vora, eða heyrt
hér mannamál ? Eða hefiT pú ekkj
vakað eins og þér var skylt?"
spurði biskup.
„Engan hefi ég mann séð og
engan hejrt, og ekki hefi ég
sofið. Eða hefir yðar náð orðið
nokkurs var?“ svaraði sveinninn.
„Nei,“ anzaði biskup og snéri
sér til veggjar og tautaði lágt:
„EIli, elli, ellin er sterk."
Ekki talaði biskup við neinn
mann um pennan atburð, en pað
skildi hann, að veran hefði átt
við viðureign hans og Arngríms,
og varð petta honum alt á-
hyggjuefni um hríð, en ekkert
hafðist hann að í málinu.
Nokkrum kvöldum síðar, er
enn var glaða tunglsljós, fór
Gunnar lokusveinri að hitta hinn
nýja vin sinn, séra Þorstein sa-
krista, og settust peir aftur aö
öláttungnum, og var hið mesta
bróðerni með peim. Fóra enn
leikar sem fyrr, að Gunnar lagöi
hinn preytta kennimann sofandi
upp í rekkju sína í stúkunni. Og
skömmu eftir miðnættið læddist
aftur maður með pinkil úr kirkj-
unni til biskupsstofu.
Biskup svaf sem fyrr léttunj
gamals manns svefni, en pö ''at
eins og hann væri órórri síðustu
nætunjar.
Biskup spratt upp, hann hafðj
toeyrt prusk. Og par stóð í
tunglsgeislunum maðurinn, sem
hafði vitjað hans um nóttina, og
starði á hann. Hann hafði efnt
heitið og var kominn aftur. Bisk-
úp muldraði með sjálfum sér:
'„Elli, elli, ekki láta bugast.“ Bisk-
up pekti föt verunnár sem fyrr,
og var með sjálfum sér sann-
færður um *ð gesturinn værj
Guðmundur biskup góði, værj
pað nokkur.
Veran hóf enn rödd sína:
„Biskup Gottskálk bróðir
minn!“ kvað hún, „ég vitja pín
enn, sem ég hefi heitið. Halt pú
frið við menn og reyndu svo að
sættast við guð, pví bráðum'
kemur að skuldadögum pínum.
Ég mun enn vitja þín.“
Biskup andaði pungt. Hann
vildi að pessi sýn öll væri vit-
leysa. Hann lokaði augunum til
pess að vita hvort hún hyrfi ekki,
og er hann opnaði pau aftur var
enginn maður.
Nú kallaði biskup ekki á Gunn-
ar lokusvein, heldur settist haim
upp og rendi augum yfir liðna
æfi. Það var satt, hann hafði ver-
ið ómildur, en var það ekki að
vera trúr pjónn kirkjunnar og
Krists; qg hann sá í anda Jón
lögmann Slgmundsson og aðra
menri, er orðið höfðu fyrir refsi-
vendi hans. En pað fór að svífa
á hann grunur, sem honum pótti
illur. Hann vissi pað, að hann
hafði pjónað guðs lögum dyggi-
lega, en frekar í anda réttlætis
við sitTifaðan stafinn en í anda
vizku og skilnings á lifandi líf-
inu. Hafði pað verið rétt? Hann
sá pað, að honum myndi veröa
svarafátt um þetta, er hann innan
skamms kæmi að dóminum
mikla. Og þó smaug alt af upp
í huga hans viljinn til pess að
láta ekki ellina buga sig. Þetta
hlaut að vera af hennar völdum,
pví svona hafði hann ekki hugs-
að fyr. „Ekki bugast, ekki bug-
ast,“ hljómaði sí og æ í eyrum
hans.
Næstu dagana þóttust menn, er
á stólnum voru, í fyrsta sinnj
sjá veraleg ellimörk á Gottskálk
biskupi.
Á Þorláksvöku var biskup
jmjög órólegur og svo að flestir
prðu varir við, sem hann sáu,
Reyndu peir allir að forða sér,
pvi að peir áttu pess von, að
biskup myndi láta eitthvað bitna
á einhverjum, eins og hann var
kunnur að.
En pað varð ekki, pvi biskup
var að bíða. Hann var að bíða
eftir Arngrími. Hann var að vona
pð hann myndi koma og ganga
'til sætta við sig, pví að pá var
jhánn viss um að Guðmundur
biskup myndi ekki birtast hon-
,um aftur. Þó að hann kendi ellj
sinni um sýnirnar, stóð honum
geigur af þeim. Ef Arngrímur
léti undan síga, pá var hann bú-
inn að sigra, og hvað gæti Guð-
ínundur pá viljað honum. Og pað
lá við að biskup hefði viljað gefa
fé til þess að Arngrímur kæmi,
Svo var óróinn mikiíl, að biskup
ifeldi í fyrsta sinni á æfinni niður
tíðir sínar. E.i er hringt var frái
háttsöngstíð var biskup úrkula
vonar og gekk til rekkju sínnatv
Þetta ss'.aia kvöld hitti Gunnar
Vokusveinn séra Þorstein gaml»