Morgunblaðið - 09.05.1963, Qupperneq 8

8
MORCVISBL 4B1B
Fimmtudagur 9. maí 1963
i
Halldór Kiljan Laxness
kom heim með Selfossi frá
meginlandinu á þriðjudag, en
hann fór utan á fund Mat-
væla- og landbúnaðarstofnun
ar Sameinuðu þjóðanna í Róm
í símtali við fréttamann í gær
sagði hann:
— Ég fór á FAO-ráðstefnu
í marz, kallaður þangað með
ýmsum góðum mönnum og
mér betri mönnum, af for-
stjóra FAO, dr. Sen. Þetta
var ákaflega þörf ráðstefna,
kölluð saman til að setja sam
an nokkurs konar ávarp ríkls-
stjórna heimsins og almenn-
ings, nokkurs konar hvatn-
ingarávarp til að styðja FAO
í baráttunni gegn hungri.
Samtökin eru með sérstakt á-
tak til þess að sinna þörfum
þessa hungraða fólks, en um
Frú Auður og dæturnar tóku á móti Halldóri Kiljan við skipshlið.
Kiljan að skrifa um menn og
skoðanir og ijúka við leikrit
helmingur jarðarbúa hefur
ekki að eta. Sjálfur fundur-
inn stóð aðeins í einn dag, en
bæði á undan og eftir voru
fyrirlestrahöld og ræður í út-
varpi og sjónvarpi. Tilgang-
urinn var að kalla saman alla
þá krafta, sem líklegir eru til
að geta stuðlað að því að
þetta ástand megi batna.
Eftir þetta var ég nokkra
daga í Róm og kom svo til
Svíþjóðar um páskana. Þar
var ég í um % mánuð og síð-
an 3—4 daga í Danmörku.
— Við fréttum frá Svífþjóð
að þér hefðuð lokið við nýtt 1
leikrit og væruð að skrifa
endurminningabók.
— Ég er búinn með upp-
kast að leikriti, en ekki búinn
að ganga frá því. Og endur-
minningabók? Ja, ég hefi
verið að sýsla með lýsingu á
ýmsum mönnum og skoðun-
um. En ég á eftir að vinna i
heilmikið að því ennþá. Þetta
er slitringslegt enn, ekki búið
að ganga frá öllum köflunum. .
Ég býst við að dunda við
þetta öðrum þræði í sumar. k
Þessi bók verður sjálfsagt gef- í
in út þegar þar að kemur, en 7
ekki er búið að ákveða það
ennþá. ,
— Eru þetta þættir um ís-
lenzkt fólk?
— Eiginlega kemur lítið
fyrir af íslenzku fólki. Þó eru
þar nokkrir menn íslenzkir. \
— Eruð þér að vinna við
fleiru en leikritinu og þessari
þók um menn og málefni? 1,
— Maður er alltaf með ein
hver ósköp á prjónunum, allt-
af að puða svona og undirbúa
eitthvað, brjóta heilann um \
hvernig maður eigi að snúa
sér í þessu. En það er tak- 1
markað sem einn maður kemst 1
yfir að vinna. Einyrki að ,
basla út af fyrir sig, það geng- I
ur ekki mikið undan honum.
— Fenguð þér ekki góða 1
ferð heim? I
— Jú, jú, ég var í Þýzka-
landi nokkra daga og fann 1
þar ágætt skip, Selfoss, sem i
ég kom með frá Hamborg. 1
— Ræða Jóhanns
Framhald af bls. 1.
▼egar aðeins tæplega 20.4 millj.
kr. umreiknað til núverandi
gengis. Á þetta minnti Jóhann
Hafstein í ræðu sinni vegna
þess, hve framsóknarmenn halda
því mjög á lofti í kosningaáróðri
sínum, að núverandi stjórnar-
flokkar hafi beinlinis veitzt að
landbúnaðinum með stefnu sinni.
Nú eru að koma til fram-
kvæmda mjög verulegar lækkan-
ir á landbúnaðarverkfærum,
dráttarvélum og öðrum tækjum,
sem miklu máli skipta fyrir
landbúnaðinn í landinu. Dráttar-
vél, sem áður kostaði 70 þús. kr.
með venjulegum búnaði, kostar
nú 60.2 þús. kr. Dráttarvél með
fullkomnari búnaði, sem áður
kostaði 97.9 þús. kr., kostar nú
85 þús. kr. Stærri dráttarvél
með enn fullkomnari búnaði,
sem áður kostaði 126.2 þús. kr.,
kostar nú 105 þús. kr. Hliðstæð-
ar lækkanir hafa orðið á öðrum
tækjum og varahlutum.
Á" Framsóknarmenn hrekja
móðuharðindaáróðurinn
1 ræðu sinni vék Jóhann
Hafstein að höfuðatriðunum í á-
róðri framsóknarleiðtoganna
gegn viðreisnarstjórninni og
stefnu hennar. Vitnaði hann m.a.
til þingræðu Karls Kristjánsson-
ar í nóvember 1960, þar sem
hann kallaði viðreisnarráðstafan-
ir ríkisstjórnarinnar „móðuharð-
indi af mannavöldum“. Síðan
sagði Jóhann m.a.:
„En það er mikil kaldhæðni
örlaganna, að mönnum, sem
tala um móðuharðindi af manna-
völdum í þjóðfélaginu, skuli vera
svarað í töluvert öðrum tón af
þeirra eigin flokksmönnum og
úr þeirra eigin byggðarlagi. En
23. ágúst sl. birti Tíminn heila
blaðsíðu með myndum um á-
standið í Húsavík, þar sem Karl
Kristjánsson á heima. Hér er
um að ræða viðtal við Ingimund
Jónsson, bæjarfulltrúa Fram-
sóknarflokksins á Húsavík, en
áður en viðtalið hefst, er svo-
hljóðandi inngangur:
„Engum, sem keraur til Húsa-
víkur getur blandazt um það
hugur, að þar er bær í örum
vexti. Um allan bæinn eru hús í
smíðum, ýmist langt komin eða
stutt. Slíkt er ólýginn mæli-
kvarði á ástandið í byggðarlög-
um.
Hvað er það, sem veldur stækk
un Húsavíkur? Enginn flytti
þangað, ef þar væri doði yfir
atvinnulífi, ef atvinnuleysi væri
það eina, sem upp á væri að
bjóða, ef þar væri dauður bær.
Nei, þá væri vist ekki verið að
byggja á Húsavík, heldur væri
þá hin hliðin uppi á teningnum,
þá flyttist fólkið frá en ekki til
Húsavíkur.
Það, sem veldur, er, að á Húsa
vík er nú atvinnulíf með mikl-
um blóma".
Og í viðtalinu segir bæjarfull-
trúi Framsóknarflokksins:
„Jú, það stendur margt til,
þetta er mjög ört vaxandi bær,
mikil vinna og mörg hús í smíð-
um“.
Hér er verið að lýsa ástand-
inu, eins og það raunverulega er
víðast hvar um landið, og er það
verðugt svar til móðuharðinda-
manna.
En, eins og ég sagði, Húsavík
er ekkert einsdæmi. Þegar blað-
að er í Tímanum kringum þessa
Húsavíkurgrein frá því í ágúst-
mánuði á sl. sumri, er hver grein
in á fætur annarri úr sjávar-
þorpum og kauptúnum, og þar
er alls staðar sama sagan“.
if Sparifjáraukningin
123% síðan 1958
Frá árslokum 1958, þegar
Vinstri stjórnin fór frá og þar til
í árslok 1962, hefur sparifjár-
aukning í bönkum og sparisjóð-
um numið 123.2%, eða meira en
tvöfaldast. Spariféð var í árslok
1958 1 milljarður 578 milljónir,
en í árslok 1962 3 milljarðar 522
milljónir, og hafði þá vaxið um
1 milljarð 944 milljónir. A sama
tíma og spariféð hefur aukizt
um 123.2% hefur vísitala fram-
færslukostnaðar hækkað um
30%, þ.e. framfærslukostnaður
meðalfjölskyldu hefur ekki auk-
izt nema sem nemur fjórðungi
af sparifjáraukningunni. Sé mið-
að við vísitöluvöru og þjónustu,
hefur hún hækkað um 40%, eða
um þriðjung af aukningu spari-
fjárins.
Þrátt fyrir það, að sparifjár-
aukning landsmanna hefur þann-
ig aldrei verið jafn gífurlega
mikil og í tíð núverandi ríkis-
stjórnar, hika framsóknarmenn
ekki við að halda því fram í
áróðri sínum og lýsa því yfir á
nýafstöðnu flokksingi sínu, að
spariféð hafi „ekki vaxið telj-
andi meira að krónutölu en nem-
ur verðfalli gjaldmiðilsins"!
1 þessu sambandi ber einnig
að hafa í huga, að í lok stjórnar-
tímabils vinstri stjórnarinnar,
var hér Orðin algjör gjaldeyris-
þurrð, gjaldeyrisskortur. Menn
urðu því að kaupa vörur og
gjaldeyri á svörtum markaði.
Þeir, sem þurftu að kaupa t. d.
dollara á svörtum markaði, urðu
þannig að greiða allt að 50 kr.
fyrir 1 dollara. í slíkum við-
skiptum var krónan því raun-
verulega enn verðminni en hún
er í dag skráð á réttu gengi gagn
vart erlendri mynt.
ÍC Almenningur taki þátt
í atvinnurekstrinum
Jóhann Hafstein vék nokkuð
að þeim þætti í kosningaáróðri
framsóknarmanna, að fyrir
stjórnarflokkunum vakti að inn-
leiða mátt auðvaldsins „stór-
kapitalismans“ með því að leyfa
erlendu fjármagni að leika laus-
um hala hér á landi, eins og
þeir orða það. Þá sagði hann
m. a.:
„Það er enginn „stórkapital-
ismi“, sem stefnt er að.
Stofnun almenningshlutafé-
laga er hugmynd Sjálstæðis-
manna um, að gera allan al-
menning að beinum þátttak-
anda í atvinnurekstrinum, stjórn
fyrirtækja og starfsemi. Þetta er
sama hugsunin og vakti fyrir
íslendingum á sínum tíma, þeg-
ar Eimskipafélag íslands var
stofnað, óskabarn þjóðarinnar,
sem reist var ekki síður á hin-
um minnstu fjárframlögum en
hinum meiri. Hversu langt það
á í land, að hér verði komið upp
almenningshlutafélögum í þess-
um tilgangi skal ég ekki segja
um, en hinu vil ég lýsa sem
minni skoðun, að ég tel ekki að
vænta verulegs árangurs á þessu
sviði nema samfara því, að hér
verði komið upp almennum og
opnum verðbréfamarkaði, eins
ög gert er ráð fyrir í lögunum
um Seðlabanka íslands. Almenn-
ingur getur ekki notað fjár-
muni sína, sparifé eða annað fé,
sem aflast á hverjum tíma til
þess að skapa sér aðild og þátt-
töku í atvinnufyrirtækjum með
kaupum hlutabréfa, nema menn
eigi þess öruggan kost síðar að
geta selt slík bréf á opnum verð-
bréfamarkaði hverju sinni sem
slíks gerist þörf fyrir viðkom-
andi aðila, jafnframt því, sem
slík almenningshlutabréf verða
yfirleitt að bera arð eigi minni
en almennir sparifjárvextir eru,
þó að sá arður hljóti að sjálf-
sögðu að vera meiri breytingum
háður meiri eða minni, eftir því
hvernig atvinnureksturinn geng-
ur.
ÍC Framsókn vildi samvinnu
við erlenda aðila um stóriðju
Þá minnti Jóhann Hafstein í
þessu sambandi á fyrri afstöðu
framsóknarmanna til hagnýting-
ar erlends fjármagns til upp-
byggingar stóriðju í landinu:
„Það er vitað mál, að innan
Framsóknarflokksins hefur ver-
i hjá mörgum aðilum mikill
áhugi á því, að stefna að stóriðju
hér á íslandi og þá með þeim
hætti, að tekin væri upp sam-
vinna við erlenda aðila. Og ég
held, að það sé rétt, að menn
eins og Hermann Jónasson og
Vilhjálmur Þór hafi báðir stuðl-
að að því, að unnið væri að slík-
um athugunum“.
ÍC Raforkan undirstaða stóriðju
Árið 1961 skipaði Bjarni
Benediktsson iðnaðarmálaráð-
herra nefnd til þess að kanna
möguleika og skilyrði til þess,
að hér yrði komið upp stóriðju.
Hefur nefnd þessi síðan unnið
mikið starf og unnið að athug-
un málsins í samráði við bæði
erlenda, einkum svissneska, og
innlenda sérfræðinga. Grundvöll
ur stóriðjunnar er að sjálfsögðu
stórkostlegar raforkuvirkjanir í
miklu stærri stíl en við íslend-
ingar höfum enn virkjað fall-
vötn okkar. Hefur aðallega verið
unnið að athugunum tveggja
virkjunarmöguleika, v i r k j u n
Þjórsár við Búrfell o>g Dettifoss í
Jökulsá á Fjöllum. Mundu virkj-
anir þær, sem um yrði að ræða,
kosta 12—14 hundruð milljónir
króna, og aluminiumverksmiðja
sennilega svipaða upphæð. Hef-
ur ávallt verið gengið út frá
þeirri forsendu, að íslendingar
einir ættu virkjanirnar, en sam-
vinna yrði höfð við erlenda
tækni og fjármagn um það að
koma upp aluminiumverksmiðj-
unni, sem yrði hins vegar eign
íslendinga einna síðar eftir nán-
ara samkomulagi.
Síðar var stóriðjunefnd falið
að kanna nánar möguleika þess
að koma upp kísilgúrverksmið.iu
við Mývatn til þess að vinna úr
botnleðjunni i Mývatni, en Rann
sóknarráð ríkisins hafði áður
unnið að þessu máli. Hefur verið
höfð náin samvinna við hollenzk
fyrirtæki um möguleika þessarar
framkvæmdar, einkum vegna
þeirra nýjunga í tækní, sem um
er að ræða á þessu sviði fyrir
okkur íslendin.ga. Hér er um
mikilvægt mál að ræða, sem
þýðingarmikið er, að komist í
framkvæmd. Má telja vafalaust,
að fjárhagslega geti íslendingar
einir komið upp slíkri verk-
smiðju, en sjálfsagt væri okkur
að því mikið hagræði og öryggi
að njóta samvinnu við erlenda
aðilá, bæði um tæknihlið máls-
ins og ekki síður um markaðs-
öflun erlendis, þar sem um er að
ræða harða samkeppni við fjár-
sterka erlenda aðila.
it Undirbúum fjölþættara
atvinnulíf
„Að mínum dómi“, sagði Jó-
hann Hafstein, „er mikil fásinna
að hræða fólk á slíkri samvinnu
íslendinga og erlendra aðila.
Ætti \>kkur íslendingum ekki að
vera neitt að vanbúnaði að búa
svo um hnútana, að við höldum
fyllilega okkar hlut, eins og
frændur vorir Norðmenn vissu-
löga hafa gert í svipaðri sam-
vinnu við uppbyggingu atvinnu-
lífs hjá sér á undanförnum ára-
tugum. Það er mikið skaðræði,
þegar verið er að blekkja fólk á
því, að með slíkum ráðagerðum
sé að því stefnt að láta erlent
fjármagn leika lausum hala hér
á landi“.
Að lokinni ræðu Jóhanns Haf-
stein tóku til máls þeir Jón
Pálmason, Thorolf Smith og Þor-
steinn Pálsson.