Morgunblaðið - 12.05.1963, Blaðsíða 13

Sunnudagur 12. maí 1963
MORCIINBLAÐIÐ
13
Skipherra
. vikið frá
HINN 27. desember 1937 birti
’Alþýðublaðið, stuðningsblað þá-
verandi samsteypustjórnar Al-
þýðuflokks og Framsóknar, und-
ir forsseti Hermanns Jónassonar,
sem jafnframt var dómsmála-
ráðherra, svohljóðandi grein:
„Einari M. Einarssyni
skipherra vikiö frá skip-
stjórn um stundarsakir.
Skipherranum var tilkynnt
brottvikningin um borö í
Ægi í nótt.
Hann hefur fariö óvarlega
og þrír hœstaréttardómar
hafa gengiö á móti honum,
segir forsœtisráöh.
Einari M. Einarssyni, skip-
herra, var í ftótt vikið um stund-
arsakir frá skipstjórn á varð-
skipinu Ægi.
Fór skipið síðan út í morgun
og var með það Jóhann P. Jóns-
son, skipherra.
„Skipherrann hefur fariö
óvarlega,“ segir forsœtisráö-
herra.
Alþýðublaðið náði í morgun
tali af forsætisráðherra og
spurði hann um ástæðuna fyrir
brottvikningu E.M.E.
Forsætisráðherra svaraði:
„Einar M. Einarsson hefur
fengið frí um stundarsakir, en
heldur launum sínum, og Jó-
hann P. Jónsson hefur aðeins
verið fenginn til að fara út með
skipið í þetta sinn.
Ástæðan fyrir þessu er sú,“
sagði forsætisráöherra ennfrem-
ur, „að álitið er, að Einar M.
Einarsson hafi farið nokkuð ó-
varlega við töku togara, og má
benda á það, að nýlega hafa þrír
hæstaréttardómar gengið á móti
honum.“ *
Rekinn
að næturlagi
Síðan heldur Alþýðublaðs-
greinin áfram:
„Alþýðublaðið hafði í morgun
tal af Einari M. Einarssyni og
spurði hann um, hvort honum
væru kunnar ástæðurnar fyrir
þessari breytingu.
v „Engin tilkynning fyrr en
t nótt,“ segir skipherrann.
Eiqar M. Einarsson svaraði:
„Mér er ekki kunnugk um þær
ástæður, sem liggja til gruyid-
vallar þessari ákvörðun, enda
voru engar ástæður tilgreindar
um leið og mér var vikið frá.
Ég vissi ekkert um þetta fyrr
en í gærkvöldi, að Jóhann P.
Jónsson skipherra hringdi til mín
og kvaðst hafa fengið skipun um
að fara út með skipið, én þar
sem ég hafði enga tilkynningu
fengið um þetta, sagði ég hon-
um, að ég myndi, ef skipið ætti
að fara, mæta um borð.
Fór ég þá samstundis um borð
í skipið, og mætti ég þar Jó-
hanni P. Jónssyni; endurtók
hann, að hann hefði fengið skip-
un um að fara með skipið, en ég
Xieitaði að afhenda lyklana fyrr
en ég hefði fengið skriflega til-
kynhingu um það frá ráðuneyt-
inu, að mér væri vikið frá.
Var síðan margsinnis sent
heim til forsætisráðherra og í
nótt fékk ég loks skriflega til-
kynningu um brottvikningu
mina um borð í skipið.“
— Höfðuð þér skipun fyrir
embættinu?
„Já; ég var 10. apríl í vor skip-
aður skipherra til 6 ára.“
Kröfur útlend-
inga réðu úrslitum
Frá upphafi var ekki um að
villast, að reynt var að draga
dul á hina raunverulegu ástæðu
til frávikningar Einars M. Ein-
arssonar. Það varð þó enn ljós-
ara síðar. Einar fékk sem sé
aldrei að taka við starfi sínu á
ný, eins og Hermann Jónasson
gaf í skyn í samtali sínu við Al-
þýðublaðið. í stað þéss hélt skip-
ODINN
Bjarni: Tappinn skal í byssuna. ViS láfum Hunl sjá um þetta
Þessi teiknimynd birtist í Xímanum laugardaginn 4. þ. m. Samkvæmt henni telur Xíminn það
vera árásarefni, að ekki sé skotið fyrr en í síðustu lög. Hins vegar segir blaðið. að „hér þýði
ekki að sakast við Bretana“, þó að brezkur skipherra gangi á bak orða sinna og fremji réttar-
brot gagnvart íslandL
REYKJAVÍKURBRÉF
herrann fullu kaupi allan ráðn-
ingartímann, eða tæplega 5% ár
eftir að honum var vikið frá
störfum.
Sú skýring Hermanns Jónas-
sonar, að þrír hæstaréttardómar
hefðu gengið á móti Einari fær
ekki staðizt. Ef þrjár togaratök-
ur Einars voru svo fráleitar, að
þær réttlættu frávikningu, átti
valdsstjórnin að sjálfsögðu ekki
að höfða mál á svo hæpnum
grundvelli. Hæstaréttardómarnir
þrír gengu þess vegna ekki fyrst
og fremst á móti Einari, heldur
þeim, sem málin hafði höfðað, en
það var sjálf valdsstjórnin og
æðsti maður hennar var Her-
mann Jónasson. Hér hlýtur því
annað og afdrifaríkara að hafa
ráðið úrslitum. Öllum kunnug-
um ber saman um, að það hafi
einkum verið fyrir kröfur er-
lendra aðila, sem Einari M. Ein-
arssyni var vikið frá.
Einiirð eða
undanlátssemi?
Hermann Jónasson er hygginn
maður og hann skortir ekki ein-
urð, þegar hann telur mikið Vlð
liggja. Það sést ekki sízt á samn-
ingunum um laxveiðiréttindi í
Grímsá, sem Hermann gerði
þrisvar: 1941, 1953 og 1958, ætíð
rétt áður en hann bjóst við að
hverfa úr ríkissfjórn. Síðasta
samningsgerðin var með þeim
hætti, að samningur, sem átti að
falla úr gildi árið 1963 var strax
á árinu 1958 framlengdur til
1972! Geri aðrir betur. Slíkt ger-
ir enginn ókjarkaður.
Einurð og kjark skorti hins-
vegar áberandi, þegar Einar M.
Einarsson var sviptur skipherra-
starfinu. Fyrst sýnist hafa átt að
telja hann með góðu til að hverfa
úr starfi. Síðan er látið í veðri
vaka, að hann eigi einun^s að
taka sér hvíld urm stundarsakir.
Þetta er auðsjáanlega gert í því
skyni að komast hjá að skýra frá
því um hvað sé í raun og veru
að ræða og hverjar orsakir liggi
til þesS. Skýringarnar, sem fram
eru bornar fá ekki staðizt, og
skipherrann látinn halda fullu
kaupi allan ráðingartímann, — í
5Yz ár, til að forða því að til
málareksturs komi, þannig að
málið e.t.v. skýrist betur en áð-
ur.
Enginn dómur skal á það lagð-
ur, hvort rétt hafi verið að víkja
Einari M. Einarssyni frá eða
ekki. En ekki er kunnugt, að
nokkur annar íslenzkur ráð-
herra hafi sýnt erlendum tog-
araskipstjórum svipaða undan-
látssemi og Hermann’ Jónasson
gerði að þessu sinni. Framsóknar
menn hafa þrátt fyrir þetta vafa
laust með réttu treyst Her-
manni Jónassyni betur en nokkr-
Laugard. 11. maí
um öðrum úr sínum hópi til
dómsmálastjórnar og þar með
yfirráða landhelgisgæzlunnar. —
Víst er um það, að Hermann
hefur eins og þetta dæmi sýnir
viljað láta gæta fyllstu varúðar
í landhelgisgæzlunni, þegar
hann hefur sjálfur verið yfir-
maður hennar. Hann hefur að
sjálfsögðu gert sér grein fyrir,
að verkefnið er ekki fyrst og
fremst að efna til sjóorustu við
landhelgisbrjóta heldur hindra
afbrot þeirra.
Breyttar aðstæður
Við landhelgisgæzlu eru nú
sem víðar mjög breyttar aðstæð-
ur frá því, sem áður var. Haf-
flöturinn, sem gæta skal, er orð-
inn miklu meiri en fyrr, og get-
ur stundum hagkð .svo. til, að
erfitt sé um staðarákvarðanir.
Til þeirra eru þó nú ýmis tæki,
sem áður þekktust ekki." Enn
skortir að vísú á, að við höfum
nógu mörg stór skip til gæzl
unnar og hefur þar þó orðið
mikil framför, bæði með til-
komu Óðins og flugvélarinnar.
Um skeið voru öll gæzluskipin
gangminni en hraðskreiðir tog-
arar, sem gátu auðveldlega siglt
þau af sér. Þá var meiri ástæða
en ella til að reyna að stöðva
togara með skotum..
Aður fyrri var tafsamt og
erfitt að hafa beint samband við
land. Nú geta menn auðveldlega
talast við milli skipa, milli skipa
og lands og landa í milli. — Af
þessu leiðir, að oft er með bein-
um forftölum hægt að fá því
framgengt, að landhelgisbrjótur
láti af mótþróa eða flótta, án
þess að til ítrustu valdbeitingar
þurfi að koma. Þarf ekki um að
ræða, hvort hyggilegra sé, að
reyna fyrst til þrautar að ná
sökudólg án kúlnaskota eða
grípa fyrr en í síðustu lög til
valdbeitingar, sem auðveldlega
getur haft í för ,með sér manns-
bana eins eða fleiri. Beiting
vopnavalds er enginn gamanleik-
ur, allra sízt á hafi úti. Það fer
eftir öðru, að þeir sem háværast-
ir þykjasit friðarsinnar og messa
„gegn-her-í-landi“ eru ákafastir
í að ísland beiti sínu vopna-
valdi, svo mikið sem það er,
gegn útlendingum, sem grunaðir
eru um afbrot.
Brezk herskip
á vettvang
Svo sem fram kom í yfirliti,
sem birtist í Morgunblaðinu nú
í vikunni, um töku erlendra
landhelgisbrjóta síðustu tvö ár-
in, hefur það stundum borið við,
að brezk herskip hafa komið á
vettvang. Stjórnarandstæðingar
hafa nú skrökvað því upp, að
þetta hafi orðið vegna ein-
hverra leynisamninga milli
brezku og íslenzku ríkisstjórn-
anna. Slíkt er með öllu tilhæfu-
laust. Engir slíkir samningar
hafa nokkru sinni verið gerðir
né til mála komið að gera þá.
Hingað til hefur Islendingum
hinsvegar siður en svo reynzt ó-
hagur að þessari tilkomu brezkra
herskipa. Yfirmenn þeirra hafa
stundum með eigin mælingum
staðreynt, að mælingar hinna ís-
lenzku varðskipsmanna voru
réttar. Þar með hafa undan-
brögð landhelgisbrjótanna orðið
að engu. Hinir brezku skipherr-
ar hafa og átt hlut að því að
telja landsmenn sína á að láta
að réttum lögum, án þess að til
ítrustu valdbeitingar þyrfti að
koma. Hvorttveggja hefur orðið
til þess að gera landhelgisbrjót-
unum örðugra fyrir um að róg-
bera íslenzka landhelgisgæzlu og
íslenzkt réttarfar í heimalandi
sínu eftir á, en alkunnugt er, að
þeir hafa lengi freistazt til slíks
í því skyni að reyna að gera sína
eigin sök minni. Með því að fara
svo að hafa íslendingar ekki af-
salað rétti sínum, heldur styrkt
stöðu sína í augum allra sann-
gjarnra marína innanlands sem
utan. Auðvitað hafa íslenzku
varðskipin engu að síður ætíð
verið reiðubúin til að beita valdi,
ef annað dygði ekki.
Taka Southella
loknum nokkrum orðaskiptum
var gerð aðför að togaranum,
sem hafði sett á fulla fer til hafs.
Var þá haft talsamband við tog-
araskipstjórann í loftskeytastöð
yarðskipsins og honum settir úr-
slitakostir um að nema strax
staðar og halda uppgefinni
stefnu til Seyðisfjarðar. Hann
sinnti því ekki og hélt áfram til
hafs. Varðskipið setti þá fyrst
upp stöðvunarmerki, skaut síðan
þremur' lausum skotum og loks
tveimur kúluskotum fyrir fram-
an togarann. Eftir það tilkynnti
skipstjóri togarans, að hann
mundi fara að fyrirskipun varð-
skipsins um að halda til hafnar,
sneri við og hélt til Seyðisfjarð-
ar.
„Hér þýðir ekki
að sakast við
við Bretana46
Þetta dæmi sýnir, hversu frá-
leitt það er, sem stendur í Tím-
anum 8. maí sl.:
„Bretar eru ekki verri dreng-
ir en við, þegar þannig stendur
á, að landi er í nauðum stadd-
ur fjarri heimahögum og þarfn-.
ast hjálpar. Engum heilvita
manni gat blandazt hugur um,
að skipherrann á „Palliser"
1961
Gott dæmi þessa er taka
brezka togarans Southella út af
Austfjörðum 5. ágúst 1961. Þá
barst varðskipinu Þór skeyti frá
gæzluvélinni Rán um, að hún
hefði staðið brezka togara að
landhelgisveiðum, enda fylgdi
vélin togaranum stöðugt eftir,
unz Þór kom á vettvang. Eftir
nokkurn eltingaleik tókst hon
um að stöðva ogarann. Óskaði
þá togaraskipstjórinn eftir að að
gerðum yrði frestað, unz brezka
freigátan HMS Duncan kæmi á
vettvang. Var sætzt á það af
hálfu varðskipsins Þór, þar sem
líklegt þótti að það mundi greiða
fyrir handtökunni, eins og segir
í skýrslu íslenzku landhelgis
gæzlunnar. Duncan kom síðan i
vettvang. Þá kom yfirmaður það
an um borð í Þór, kynnti sér
alla málavexti en kvaðst ekki
geta skipað togaranum að fylgj
varðskipinu til hafnar.
Hinsvegar óskaðL skipherrann
á Duncan eftir því að beðið yrði
frekari aðgerða, unz togarinn
hefði fengið fyrirmæli frá út
gerðarfélagi sínu. Þegar ekkert
hafði gerzt næstu þrjár klukku-
stundirnar, tilkynnti Þór, að
lengur yrði ekki beðið, og að af
teldi sig 'tilneyddan að hjálpa
John Smith við flóttann sam-
kvæmt sígildandi kjörorði
Breta: „Right or wrong —• my
country“.“
Þannig getur enginn skrifað
annar en sá, sem vanur er for-
réttindum sér til handa, og þekk
ir hvorki gildi laga né loforða. —
Skipherrann á Duncan taldi sig
að vísu ekki hafa vald til að
skipa Southella að fylgja varð-
skipinu til hafnar. En þegar eng-
inn árangur varð af því að leita
til útgerðarfélagsins, lét Dvm-
can það að sjálfsögðu afskipta-
laust, að íslenzka varðskipið
beitti valdi til að knýja togar-
ann til hlýðni. Um hitt er ekki
að villast, að skipherrann á Þór
styrkti íslenzka réttargæzlu og
tiltrú til hennar með því að bíða
þess að Duncan kæmi á vett-
vang og gefa Bretunum kost á
því að hafa samband við hús-
bændur sína úti í Englandi.
Hins sama hlutu menn að
vænta að verða mundi um Mil-
wood og Palliser. Sá, sem þar
brást var skipherrann á Palliser,
sem var ekki vaxinn þeim
vanda, er hann lenti í. Svo kem-
ur Tíminn og segir:
„Hér þýðir ekki að sakast við
Bretana“.
A réttarbrot að
skapa rétt?
Enn segir í hinni sömu Tíma-
grein, þegar talað er um ís-
lenzka ráðherra:
„Þeim gat aldrei i alvöru dott-
ið í hug, að brezk yfirvöld
mundu framselja togaraskipstjór-
ann af þeirri einföldu ástæðu,
að brezk lög eins og hliðstæð ís-
lenzk lög heimila slíkt ekki“.
Þetta er sagt í íslenzku blaði,
þó að staðreyndirnar séu þær, að
John Smith kemst um borð í Pall
iser þvert ofan í gefin loforð
hins brezka skipherra, sem með
atferli sínu á beinan þátt í að
forða honum undan löglegri
handtöku íslenzkra yfirvalda.
Með þessu gengur hinn brezki
skipherra ekki einungis á gefið
loforð, heldur fremur augljóst
réttarbrot gagnvart ísénzka rík-
inu. Brezka ríkisstjórnin ber á-
byrgð á þessu réttarbroti. Það
er á grundvelli þess ástands, sem
þannig skapaðist, að John Smith
nýtur „friðhelgi“ í Bretlandi. Ef
brezka stjórnin getur ekki fram-
selt John Smith eftir brezkum
lögum eða knúið hann til að
koma hingað og standa fyrir
rétti, hlýtur hún því fremur að
bæta fyrir réttarbrotið og benda
á, með hverjum öðrum hætti það
sé unnt en þeim, sem einfaldast-
ur er, að knýja John Smith til
að bera ábyrgð gerða sinnsu