Morgunblaðið - 14.09.1963, Side 6

6
MORGUNBLAÐID
Eaugardagur 14. sept. 1963
FRÉTTIR af deilum kínverskra
Og sovézkra kommúnista herma
oftast, að um „hugsjónaágrein-
ing“ sé að ræða. Margir, sem
mest hafa um deilumál þessi rit-
að, telja hins vegar, að orðið
„hugsjónaágreiningur" skyggi á
raunveruleg deiluatriði.
Undanfarið hefur eitt þeirra,
landamæradeilur, komið fram í
dagsljósið. Kínverskir leiðtogar
hafa kvartað undan sovézkum
afskiptum af kínverskum borg-
urum, einkum í héraðinu Sinki-
ang. í þessum kvörtunum felst
ádeila á Krúsjeff, forsætisráð-
herra Sovétríkjanna, og er hann
talinn fylgja heimsvaldastefnu,
sem ekki geti samrýmzt kenn-
ingum Lenins.
í 55. grein stefnuskrár kín-
verska kommúnistaflokksins, en
hún var samþykkt í september
1949, rétt áður en Kínverska al-
þýðulýðveldið var stofnað, segir:
„Alla samninga Kuomingtang-
stjórnar við erlendar ríkisstjórn-
ir skal endurskoða“. Einn þessara
samninga var gerður milli kín-
versku og sovézku stjórnanna
1924, og fylgdi hann raunveru-
lega í kjölfar yfirlýsingar Sovét-
leiðtoga, frá 1919. Þar sagði, að
allir samningar zar-stjórnarinn-
ar, sem miðað hefðu að þrælkun
þjóða í austri, sérstaklega Kín-
verja, væru úr sögunni. Samn-
ingurinn 1924 ógilti þó ekki eldri
samninga. í honum var aðeins
lagt til, að haldin yrði ráðstefna
um málið. Zar-samningarnir
héldu því lagalegu gildi sínu.
• Á niðurlægingartímabili
sínu voru Kínverjar neyddir til
að undirrita fjóra samninga:
Aigun-samkomulagið, 1858, náði
til um 185 þús. fermílna svæðis
við Kyrrahafsströndina, sem
Rússar fengu.
• Er Peking-samningurinn
var gerður 1860, urðu Kínverjar
enn að láta af hendi landsvæði
við Kyrrahaf, og margir telja, að
sá samningur hafi verið Kínverj-
um óhagkvæmari en sá fyrri.
• Tientsin-samningurinn, 1858,
var ekki merkilegur; var í raun
og veru staðfesting á breyting-
um, skv. Aigun-samningnum.
• 1881 var gerður Ili-samn-
ingurinn (St. Pétursbongar-samn-
ingurinn), en skv. honum fengu
Kínverjar þó í hendur stórt
svæði í Túrkestan, en það hafði
verið hersetið af Rússum um
nokkurt skeið.
Allir þessir samningar voru til
umræðu í „Alþýðudagblaðinu“ í
Peking snemma í marz sl. Eru
þeir sagðir þurfa endurskoð-
unar við. Jafnframt er tekið
fram, að Rússland undir stjórn
zarsins sé eitt í hópi 12 ríkja,
sem staðið hafi fyrir árásum á
Kína.
Ekki er á það minnzt í „Al-
þýðudagblaðinu", að sú stjórn
Sovétríkjanna, sem var við völd
fyrst eftir byltinguna, staðfesti
umráð yfir þeim svæðum í Asíu,
sem zarinn hafði eignað sér. >á
hafði verið komið á fót sjálfstæð-
um stjórnum í Georgíu og Azer-
beidsan, og austar, í Khiva og
Bokhara. 1921 hafði öllum þess-
um stjórnum verið steypt, og var
héruðunum nú stjórnað frá
Moskvu.
Á næstu árum færði sovézka
stjórnin sér í nyt andúð mongóla
í Ytri-Mongólíu á Kinverjum, og
kom á fót stjórn þar. Á síðustu
árum hefur hún fengið frjálsari
hendur.
• Mörgum þykir athyglis-
vert, að það er fyrst á þessu ári,
sem Kínverjar taka að ræða op-
inberlega samninga Zar-Rúss-
lands. Mao tse-tung, leiðtogi kín-
versku byltingarinnar, sagði
fyrr, að Kínverjar myndu hall-
ast að „friði og lýðræði, en Sov-
étríkin hefðu þar forgöngu“ —
1950 gerðu ríkin með sér hern-
• Sölutími verzlana
Velvakanda hafa borizt
nokkur bréf um kvöldsölumál-
ið, sem tekið verður fyrir í
borgarstjórn 1 næstu viku, en
eins og kunnugt er, hafa
ákveðnar tillögur verið lagðar
fram í málinu. Neytendasam-
tökin sendu á sínum tíma frá
sér skelegga og ýtarlega álits-
gerð um tillögurnar. Bréfrit-
arar leggjast allir, undantekn-
ingarlaust, gegn tillögunum. —
Velvakandi hefur nú snúið sér
til varaformanns Neytendasam
takanna, Arinbjörns Kolbeins-
sonar læknis, og beðið hann
að svara spurningunni: Teljið
þér, að breytinga sé þörf á nú-
verandi fyrirkomulagi, og ef
svo er, þá hverra?
Arinbjörn tekur fram, að
hann lýsi hér einkaskoðunum
sínum, sem ekki megi telja
yfirlýsingu frá Neytendasam-
tökunum. Svar hans er þetta:
„Það hefur verið baráttumál
Neytendasamtakanna um' ára-
bil að fá verzlunartíma sölu-
búða breytt í hagstæðara horf
fyrir neytendur. Fyrri hluta
spurningarinnar svara ég því
játandi. Síðari hluta spurning-
arinnar er ekki auðsvarað, og
koma þar til álita mörg atriði.
Það færist mjög í vöxt,- að allir
fjölskyldumeðlimir vinni utan
heimilisins, enda slíkt fyrir-
komulag eðlileg afleiðing
tækniþróunar. Þetta fólk þarf
að eiga þess kost að geta gert
dagleg heimilisinnkaup á þægi
legan hátt, utan venjuiegs
vinnutíma. Önnur tilhögun hef-
ur í för með sér vinnutap, um-
aðarbandalag. Mao tókst betur að
sameina landsvæði ríkisins, en
mörgum keisurunum. Því vildi
hann nú fá staðfest landamær-
in. Lengst eru þau að Sovétríkj-
unum.
Fyrst eftir stofnun Kínverska
alþýðulýðveldisins fengu Kín-
verjar aðstoð frá Sovétríkjunum.
Kínverjar lögðu undir sig Tíbet,
og á undanförnum árum hafa
þeir samið um landamæri við
Burma, Nepal, Pakistan og Mon-
gólíu. Enn er landamærastríð
Kínverja og Indverja á sl. hausti
í fersku minni. Hins vegar var
ekki gripið til ráðstafana gegn
þeim ríkjum, sem eru hernaðar-
lega máttugri en Kína. Þar í
hópi eru Bandaríkin, en Peking-
stjórnin telur Bandaríkjamenn
hafa „hertekið" Formósu. Annað
máttugt ríki eru Sovétríkin. (Þá
hafa Kínverjar ekki gripið til
sérstakra ráðstafana vegna Hong
Kong, enda njóta þeir að mörgu
leyti góðs af).
# Jafnframt því, sem ágrein
ingur um „túlkun grundvallar-
kenninga kommúnismans" hefur
farið vaxandi undanfarin ár, þá
hefur komið til átaka við landa-
mærin. Talið er nú víst, að til
bardaga hafi komið 1960, við
landamærin lengst í austri. Kín-
versk blöð skýrðu frá því í maí
það ár, að landamæragæzla
hefði verið efld á Pamir-hál?nd-
inu, milli Sinkiang og sovézka
ferðaröngþveiti og margs kon-
ar önnur óþægindi. Af þessu
leiðir, að matvöruverzlanir
þurfa að vera opnar daglega
einni til tveimur klst. eftir að
venjulegri dagvinnu lýkur.
Öðru máli gegnir um vefnað-
arvöruverzlanir, búsáhalda-
verzlanir og aðrar sérverzlan-
ir; daglegur verzlunartimi
þeirra þarf að jafnaði ekki að
ná lengra en hálfa eða eína
klst. fram yfir venjulega vinnu
tíma. Hins vegar er nauðsyn-
legt, að verzlanir þessar séu
opnar 3—4 klst. íram eftir
kvöldi einu sinni í viku. Fólk
á yfirleitt ekki erindi í sérverzl
anir daglega, en í mörgum til-
vikum eru þar keyptir dýrir
hlutir, sem lengi þurfa að end-
ast, í marga mánuði, ár eða
jafnvel alla ævina. Það þarf
tíma og tóm til að velja slíka
hluti.
Mikið nauðsynjamál er að
breyta þeim úrelta vana, að ali
ar verzlanir þurfi að loka sam-
tímis. Slík tilhögun hentar ekki
vaxandi borg og verðandi stór
borg, eins og Reykjavík er. Þá
er rétt að benda á, að fyrir-
komulag viðskiptanna hefur
meiri áhrif á umferð borgar-
innar en flest annað. Umferðar
málin eru meðal mestu vanda-
mála í nútímaþjóðfélagi. Með
því að skipuleggja rétt sölu-
tíma verzlana, er hægt að hag-
ræða umferðinni þannig, að
hún verði í senn öruggarj og
greiðari. Ber einkum að forð-
ast fyrirkomulag, sem veldur
því, að margir borgarar þurfi
að flýta sér á sama staðinn
Mao
Tadzhikistan.
1 júlí 1960 birti sovézka tíma-
ritið „Vandamál sögunnar“ grein,
þar sem réttur Sovétríkjanna til
héraðsins við Amur-ána er var-
inn. Það hérað var á yfirráða-
svæði zar-stjórnarinnar. í sept.
það ár hældi Moskvuútvarpið
landamæravörðum lengst í austri
fyrir að hafa handtekið „menn,
sem haft hefðu landamærin að
engu“. í nóvember hvatti yfir-
maður sovézka Kyrrahafsflot-
ans, Fokin aðmíráll, landamæra-
verði til árvekni.
Ólga sú, sem gætt hefur í kín-
samtímis. Hin nauðsynlegu
verzlunarerindi borgaranna
eiga að dreifast yfir hæfilega
langan tíma og nægilega stór
svæði, til þess að umferðar-
örðugleikar verði ekki.
• Uppástungur um
verzlunartíma
Að endingu lauslegar uppá-
stungur um verzlunartíma skv.
framansögðu:
Matvöruverzlanir í skrif-
stofu- og iðnaðarhverfum séu
opnar til kl. 18.00 í íbúðarhverf
um til kl. 19.00. Til mála gæti
komið, að verzlanir þessar
væru lokaðar 1—2 klst. á tím-
anum kl. 13—16, og hefðu verzl
anirnar samvinnu sín á milli
um þann lokunartíma í hverju
hverfi.
Vefnaðarvöru-, búsáhalda- og
hinar ýmsu sérverzlanir séu að
jafnaði opnar til kl. 17.30 eða
til kl. 18.00, en tvisvar til fjór-
um sinnum í mánuði ættu þær
að vera opnar til kl. 20 eða 21
að kvöldi. Einn virkan dag í
viku mættu verzlanir þessar
vera lokaðar til kl. 13.00.
Á laugardögum er t. d. heppi
legt, að matvöruverzlanir séu
opnar til kl. 16.00 í íbúðahverf-
um borgarinnar. Mundi þetta
draga úr umferðaröngþveiti í
Miðbænum á laugardagsmorgn
um og einnig spara margar
vinnustundir, sem tapast í laug
ardagsverzlunina. Sérverzlamr
ættu að skiptast á um kvöld-
söluna og vera opnar á víxl,
bæði eftir tegundum verzlan-
anna og borgarhverfum.
Allir söluturnar (,,sjoppur“)
og jafnvel búðir í næsta ná-
verskum landamærahéruðum sið
ustu mánuði, hefur gefið Sovét-
ríkjunum gott tækifæri til að
afla upplýsinga um ráðstafanir
Kínverja. Fram til þessa hafa
sovézk yfirvöld alltaf neitað að
hafa veitt flóttamönnum hælL
Nýtt viðhorf hefur þó komið
fram nú, að því er varðar Sinki-
ang (áður kínverska Túrkestan),
1954 hættu Sovétríkin þátttöku
í olíuvinnslu í Sinkiang, og eftir
það hefur sovézkum borgurum
fækkað þar mjög. Frá 1958 hef-
ur flóttafólki frá héraðinu verið
veitt móttaka í Sovétríkjunum.
Margt af þessu fólki hefur kom-
ið með sauðfé sitt, og allar eig-
ur. Vafalaust hefur tekizt að afla
upplýsinga um margt hjá þessu
fólki, því að erfitt hefur verið
að afla þeirra eftir öðrum leið-
um, sérstaklega éftir að Kín-
verjar lokuðu sovézku sendiráð-
unum í Sinkiang og Mansjúríu.
# Margir sérfræðingar telja,
að vestasti hluti Kina verði
kjarnorkutilraunasvæði, þegar
þar að kemur. Peking-útvarpið
hefur nú skýrt frá því, að Sovét-
ríkin hafi 1959 hætt öllu sam-
starfi við Kínverja um smíði
kjarnorkuvopna. Vegna þess
leggja margir á það trúnað, að
Sovétríkin hafi veitt uppreisnar-
mönnum í Sinkiang aðstoð, er
óeirðir stóðu þar í fyrrasumar
og haust.
Framh. á bls. f
grenni barna- og unglingaskóla
skulu lokaðir þann tíma sólar-
hringsins, sem skólinn starfar,
og stefnt verði að því, að hæfi-
leg fjarlægð verði milli verzl-
ana og skóla. Sennilega mætti
stytta verzlunartíma ‘ söluturna
á kvöldin, en ákvörðun um það
atriði á að taka um leið og
nýtt heildarskipulag á verzlun-
artíma sölubúða verður tekið
upp. — Skerðing á verzlunar-
frelsi söluturna að öðru leyti
mundi verða almenningi til ó-
hagræðis.
— Arinbjörn Kolbeinsson".
• Athugasemdir
Velvakanda
Velvakandi þakkar Arinbirni
svarið, en vill gera þrjár athuga
semdir:
1) Þótt verzlanir lengdu
sölutíma sinn á kvöldin, er á-
stæðulaust að draga úr honum
á daginn. Með vaktafyrirkomu-
lagi eða öðru móti er auðvelt
að tryggja, að ekki sé gengið
á réttindi verzlunarfólks. Það
á sér sterk samtök, sem án efa
geta gætt hagsmuna þess. Það
er óþægilegt fyrir almenning að
þurfa að leggja á minnið hvaða
verzlanir séu t.d. lokaðar milli
kl. 13 og 16 eða til kl. 13 á dag-
inn, og hvaða daga þessi lok-
unartími gildir. Þetta er óþarft
og dregur úr þjónustu við neyt-
endur.
2) Illframkvæmanlegt sýnist
að eiga að refsa þeim verzlun-
um og söluturnum, sem eru í
nágrenni við skóla, með því að
banna þeim að höndla meiri
hluta dagsins. Það mundi jafn-
gilda því að loka verzlunum
fyrir fullt og allt. Hver á að
greiða bæturnar? Börn og ung-
lingar geta líka þurft að verzla,
og ekki er hægt að skylda nem
endur til þess að nesta sig til
skólatímans.
3) Ástæðulaust virðist að
stytta verzlunartima söluturna
á kvöldin. Þörfin fyrir þá þjón-
ustu, sem þeir veita, er mikil
og sívaxandi.
ÞURRHLÍÍÐUR
ERU ENDINGARBEZTAR
BRÆÐURNIR ORMSSON hf.
Vesturgötu 3.
Sími 11467.