Morgunblaðið - 26.09.1963, Síða 10

10
MOHGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 26. sept. 1963

Hvers vegna DeGaulle mun mistakast
■
Dr. Arnold Toynbee ræðir framtíð
Evrópu i Ijósi skoðana og drauma
Frakklandsforseta

AFSTAÐA de Gaulle,
Frakklandsforseta, til al-
þjóðamála er og hefur ver-
ið, umræðuefni á Vestur-
löndum um alllangt skeið.
Ráðamönnum margra
vestrænna landa hefur
þótt forsetinn ósamvinnu-
þýður, fara eigin leiðir, og
þá um leið brjóta í bága
við ýmsar hugmyndir, sem
legið hafa til grundvallar
samstarfs Vesturlanda-
þjóða, að heimsstyrjöld-
inni síðari lokinni.
Sumir sérfræðingar
halda því fram, að de
Gaulle sé haldinn stórveld-
isdraum, draum um að
gera Frakkland að veldi,
sem haft geti úrslitaþýð-
ingu í deilum stórveld-
anna.
Margt styður þessa kenn
ingu: De Gaulle hefur að
miklu leyti hafnað sam-
starfi við bandalagsríki í
NATO og Frakkar vinna
nú að því að koma upp sín-
um eigin kjarnorkuher;
Frakkar hindruðu þátt-
töku Breta í Efnahags-
bandalaginu, að margra
áliti til að koma í veg fyr-
ir aukin bandarísk áhrif,
og þá um leið nánara sam-
starf þjóða beggja vegna
Atlantshafs; loks þykir
mörgum til þess benda, að
de Gaulle ætli sér að endur
móta Efnahagsbandalagið
eftir „frönskum hugmynd-
um“i
í grein þeirri, sem hér
birtist, gerir dr. Arnold
Toynbee, sem er heims-
kunnur fyrir þekkingu
sína á sögu Evrópu, fyrr
og síðar, grein fyrir því,
hvers vegna hann álítur,
að de Gaulle muni ekki
takast að ná marki
sínu. Byggir hann hug-
myndir sínar aðallega á
iðnaðarmætti Evrópulanda
innbyrðis, og samanburði
við stórveldi á því sviði.
Þannig telur Toynbee, að
jafnvel þótt Frökkum tæk
ist að seilast til tímabund-
inna áhrifa innann Efna-
hagsbandalagsins, þá yrðu
þau skammvinn, og myndu
síðar færast í hendur V.-
Þjóðverjum.
Þegar Frakkar áttu í styrj-
öld við Breta meðan á frönsku
byltingunni stóð, var uppi
hópur franskra hagfræðinga,
sem nefndu sig fýsíókrata.
Þeir töldu landbúnað eðlileg-
an þátt hagkerfisins, sem
myndi standa um aldur og
ævi; siglingar, verzlun og iðn-
að töldu þeir hins vegar óeðli-
lega þætti, sem ekki fengju
staðizt. í Frakklandi er senni-
lega um fimm sinnum meira
ræktunarland en á Bretlands-
eyjum. Af þessum sökum
töldu fýsíókratarnir, að Frakk
land myndi ná sterkari að-
stöðu er fram í sækti.
Nærri tvær aldir eru nú liðn
ar frá því að fýsíókratarnir
settu fram skoðanir sínar.
Frakkland stendur nú betur
efnahagslega en nokkru sinni
fyrr. Ræktunarmöguleikar og
framleiðni jarðarinnar hefur
fyrir Frakka, hvað þeir eigi
að gera við umframfram-
leiðslu landbúnaðarins, þ. e.
finna þeim vörum markað,
sem tryggt getur sömu af-
komu bænda og iðnaðar-
manna í Frakklandi.
Efnahagslíf Frakklands
byggist nú fyrst og fremst á
iðnaði. Hve styrk er þá að-
staða Frakka? De Gaulle,
Frakklandsforseti, telur, að
hún sé svo styrk, að Frakkar
geti leikið stórhlutverk á at-
ómöld, þ.e. gerzt stórveldi á

DeGaulle — forsetinn, sem dreymir
og Loðvíks XIV.
drauma Napóleons
vaxið svo, að jafnvel fýsíó-
kratarnir myndu verða undr-
andi fengju þeir séð. Þessi
mikli árangur hefur m.a. náðzt
vegna þess, að ekki hefur
verið farið eftir kenningum
fýsíókratanna.
Teljist Frakkland nægtaríki
í dag, þá er það vegna þess,
að eftir stríðslok lögðu Frakk-
ar mikla áherzlu á „óeðlileg-
an þátt“, iðnvæðingu, þ.e.
lögðu út á sömu braut og
Bretar gerðu á tímum Napóle-
ons, og Þjóðverjar og Banda-
ríkjamenn á 19. öld.
Þegar frönsku byltingunni
var að ljúka, þá ieit út fyrir
það um stund, að Frakkar,
ekki Bretar, yrðu fyrstir til að
hrinda af stað iðnbyltingunni.
Napóleon kom þó í veg fyrir
það, er hann reyndi að endur-
taka tilraun Luðvíks XIV. til
þess að leggja undir sig Ev-
rópu með hervaldi. Því er það
fyrst á okkar dögum, að lagt
hefur verið í stórfellda iðn-
væðingu í Frakklandi, og nú-
verandi auðlegð landsins má
rekja til þess, að ekki hefur
verið fylgt stefnu fýsíókrata.
Nú, á miðri tuttugustu öld,
haldast framfarir í frönskum
landbúnaði í hendur við fram-
farir í iðnaði. Þessu var ekki
þannig farið í Englandi á 19.
öld. Hins vegar eiga Frakkar
nú í nokkrum vandræðum
með landbúnað sinn. Efna-
hagsbandalaginu hefur ekki
tekizt að leysa þann vanda
borð við Bandaríkin eða Sov-
étríkin.
Það má öllum vera ljóst, að
Frakkar geta ekki náð þessu
marki. Slíka metorðagirnd
verður að telja jafn fráleita
og hugmynd frosksins, sem
ætlaði að blása sig út, þar
til hann yrði jafn stór og uxi.
Það þarf reyndar ekki að taka
það fram, að froskurinn
sprakk fyrr en varði. Tilraun-
ir de Gaulle til að „blása upp“
Frakkland eru enn tilgangs-
lausari en viðleitni Þjóðverja
og Japana til að ná heimsyfir-
ráðum með síðustu styrjöld.
Ástæðan fyrir því, að Jap-
önum og Þjóðverjum mistókst
er einnig ástæðan fyrir því,
að Frökkum mun mistakast.
Bandaríkin og Sovétríkin
eru stórveldi, vegna þess á-
taks, sem þar hefur verið gert
í iðnaðarmálum. Þar hafa
náttúruauðlindir verið hag-
nýttar í þágu iðnaðar land-
anna. Þjóðir á borð við Jap-
ani' og Þjóðverja gátu aðeins
náð að komast á svipað stig
með því að ná undir sig auð-
lindum annarra þjóða, til við-
bótar eigin.
Þetta var tilgangur Þjóð-
verja og Japana, þegar þeir
reyndu að leggja undir sig
heiminn. Þeir voru að reyna
að gera það, sem Frökkum
hafði tvívegis mistekizt. Þeir
leiddu yfir sig sömu óham-
ingju, og bæði Lúðvík XIV.
og Napóleon höfðu gert, hvoi
um sig. Þeir vöktu einnig
andúð og hatur þeirra þjóða,
sem þeir reyndu að kúga,
og stóðu að lokum uppi ráða-
lausir.
Velmegun er nú mikil, bæði
í Japan og Vestur-Þýzkalandi,
þótt ekki sé hún eins mikil ög
í Bandaríkjunum. Þessi tvö
ríki eru nú vel á vegi stödd
efnahagslega, vegna þess, að
þau hafa lært af reynslu síð-
ari heimsstyrjaldarinnar. Vel-
megunin byggist þar á skyn-
samlegri hagnýtingu eigin auð
linda.
Svo er hins vegar ekki að
sjá, að de Gaulle hafi lært
neitt af þessari reynslu Jap-
ana og Þjóðverja. Hann virð-
ist einbeita sér að því að
reyna að bæta Frakklandi það
sem glatazt hefur af ítökum
erlendis. Forsetinn virðist á-
kveðinn í að reyna enn það,
sem fyrr hefur verið reynt:
að leggja Evrópu undir Frakk
land.
Rétt er það, að hann reynir
ekki að leggja Evrópu undir
sig með hervaldi. Hann reyn-
ir að beita fyrir sig efnahags-
legri getu Frakklands til þess
að fá hinar þjóðirnar í Efna-
hagsbandalaginu til að styðja
Frakkland á stjórnmálasvið-
inu. Hann lítur þannig á, að
þetta muni takast, þar eð
bandalagsþjóðirnar 5 njóta
góðs af efnahagslegu sam-
starfi við Frakka.
Það verður að teljast mjög
vafasamt, að þjóðsrnar 5 muni
vilja missa af ágóða þeim, sem
efnahagssamstarfið hefur í för
með sér fyrir þær. Hins vegar
— ef nokkurt mark má taka
á þróun sögu Evrópu síðustu
1000 árin — þá verður að
telja a.m.k. jafn ólíklegt, að
þessar þjóðir vilji lúta for-
ystu Frakka, þótt slíkri for-
. ystu sé komið á með efna-
hagslegum, ekki hernaðarað-
gerðum. Þjóðir Evrópu hafa
hafnað erlendum yfirráðum,
í hvert skipti, sem slíkt hefur
verið reynt, án tillits til þess,
hve mikið þyrfti að leggja í
sölurnar. Er ekki andspyrnu-
hreyfing síðari heimsstyrjald-
arinnar bezta dæmið?
ins. Misnotkun þess myndi
verða öllum heiminum til
tjóns. — Efnahagsbandalagið
þarfnast frelsis og meðlima-
ríkjunum þarf að fjölga.
Drottnunargirni Frakka má
ekki stefna bandalaginu í
hættu.
Hins vegar er hugsanlegt,
að afstaða de Gaulle kunni að
hafa þveröfugar afleiðingar
við það, sem forsetinn telur
sjólfur. Charles de Gaulle er
ekki fyrstur í röð þeirra leið-
toga Evrópu, utan Þýzka-
lands, sem „þjónað hafa kon-
unginum í Prússlandi", án
þess að gera sér grein fyrir
því. Tækist de Gaulle að
breyta Efnahagsbandalaginu í
heimsveldi, þá er hæpið, að
til langframa yrði um franskt
heimsveldi að ræða. Er liði að
lokum þess, (hve skjótt það
myndi bera að, veit enginn)
myndi Þýzkaland, ekki Frakk
land, sitja í forystusæti.
Vöxturinn í frönsku efna-
hagslífi hefur verið mikill, en
er þó ekki sambærilegur við
gróskuna í Vestur-Þýzka-
landi. Sé um það að ræða,
að eitt Evrópuríki sé valda-
mest á efnahagssviðinu, a.m.k.
um stund, þá hlýtur það að
verða Vestur-Þýzkaland, þ. e.
a. s. tækist de Gaulle að koma
hugmyndum sínum í fram-
kvæmd. Aðeins eitt getur
tryggt framtíð Efnahagsbanda
lagsins; það verður að halda
tryggð við þær hugmyndir,
sem voru lagðar því til grund-
vallar.
De Gaulle, forseti, er að
reyna að flytja Frakkland aft-
ur í tímann, til tímabils Napó-
leons eða Lúðvíks XIV. Sé
gert ráð fyrir, að Frakkar
hafni þessum hugmyndum,
sem færa á þjóðinni hefðbund
inn, franskan „grandeur", þá
mun hún geta horft vonglöð
fram á veginn, eins og þær
þjóðir, sem ekki fást aðallega
við að reisa loftkastala.
Frakkar munu aldrei geta
orðið jafningjar Sovétríkj-
anna eða Bandaríkjanna á
sviði iðnaðar. Þrátt fyrir fram
farir á þessu sviði, verða
Frakkar alltaf nokkuð á eftir
Vestur-Þjóðverjum. Þó geta
Því er óhætt að fullyrða, aðFrakkar a.m.k. verið jafningj-
fyrr segi þjóðirnar 5 sig úr
Efnahagsbandalaginu, en þær
sætti sig við að verða lepp-
ríki Frakklands. Þar til de
de GauUe tók að nota Efna-
hagsbandalagið til að auka
völd Frakka í Evrópu, var
bandalagið ein merkasta til-
raun, sem gerð hefur verið,
til að sameina Evrópu, frá
því að Karlamagnús leið.
Verði snúið baki við þess-
ari hugmynd, þá er ekki hægt
að binda miklar vonir við
framtíð Efnahagsbandalags-
ar Breta, sem höfðu þó á sín-
um tíma forystu um iðnbylt-
inguna.
Fýsíókratarnir eiga margt
líkt með öðrum, vel gefnum
spámönnum, þ.e.a.s. spádóm-
ar þeirra áttu ekki við á tíma
þeirra. Undir lok 20. aldar-
innar, þegar jarðarbúar verða
tvisvar eða þrisvar sinnum
fleiri en nú, þá mun landbún-
aður enn á ný verða afar þýð-
ingarmikill. Þá mun ræktun-
arland Frakka fá úrslitaþýð-
ingu.

Smábarnaskóli
Smábarnakennslan í Langholtsskóla hefst í byrjun
október. — Innritun í síma 15796.
Elín Ólafsdóttir.
Fokheld i
við Stigahlíð 6 herb., eldhús, bað, þvottahús
og 2 klósett.
STEINN JÓNSSON.