Morgunblaðið - 03.01.1964, Qupperneq 8

8
MORGU N BLAGIÐ
Föstudagur 3. Jan. 1964
Henrik Sv. Björnsson sendiherra:
Sagnfræði og stóryrði
Ég HEF ekki enn átt kost að
sjá nýútkomna bók Kristjáns A1
bertssonar um Hannes Hafstein
(síðara bindi, fyrri hluti).
Hins vegar las ég fyrir nokkr-
um dögum grein Sigurðar A.
Magnússonar um bókina í Morg-
unblaðinu 22. desember s.l. Er
grein Sigurðar þess eðlis, að ég
get ekki látið hjá líða að stinga
niður penna til að vekja atlhygli
á ýmsum furðulegum ummæl-
um hans, svo ekki sé meira sa,gt.
Sigurður teluir bók Kristjáns
„öndvegisrit í íslenzkri sagn-
fræði“, er „ætti að vera skyldu-
lesning allra íslenzkra stjórn-
málamanna og blaðamanna fyrir
þá sök, að hún leiðir svo ský-
laust í ljós, hvernig sagan og
seinni tíminn dæma óhreinlyndi,
hentistefnu, fláræði og valda-
græðgi stjórrDmá-lamanna annars
vegar, og undirlægjuhátt ístöðu-
lausra eða óþroskaðra blaða-
manna hins vegar“.
Ég er hræddur um, að Sig-
urður A. Magnússon sé kominn
út á nokkuð hálan ís, er hann
tekur að sér það hlutverk, að
vera dómur sögunnar um stjórn-
málaatburði á íslandi á önd-
verðri 20. öldinni.
Öllum sem lesið hafa fyrra
bindi ævisögu Hannesar Haf-
steins er að sjálfsögðu Ijóst, að
Kristj án Albertsson dáir mjög
Hannes sem mann, skáld og
stjórnmálamann. l>að er ekki
ætlun mín á nokkurn hátt að
gera lítið úr hæfileikum Hann-
esar Hafsteins, enda á hann slíkt
ekki skilið. Þó er mér ekki grun
laust um, að Kristjáni hætti
nokkuð til að líta ekki nægilega
Leiðrétting
í GRJEIN Sveins Benedikts-
sonar, sem birtist í blaðinu 29.
des.: Æ-visaga Hannesar Haf-
steins og stóridóm-ur u-m sjálf-
stæðisbaráttuna voru nokkrar
prentvililur í tveim köflum
greinarinnar. Réttir eru kafl-
arn-ir þannig:
Það er eftirtektarvert að
Kristján Allbertsson birtir ekki
„uppkastið" í heiild eins og það
var lagt fyrir Alþingi, heldur
aðeins slitur úr því. Síðan ber
hann í bætifláka fyrir það, eftir
beztu getu. Hann færir að vísu
fraim nok'kur af rökum andstæð-
inga „uppkastsins" en lýsir sam-
stöðu sinni með fylgjendum þess
bvað eftir annað.
Samikvæmt ákvæðum 1. grein-
ar „uppkastsins" segir:......Is-
land d-anner sammen med Dan-
mark en stats-forbindelse, det
samlede danske Rige.“ Þetta
ákvæði var óuppsegjanlegt.
Ákvæði voru um að utanríikis-
mál, hervarnir á sjó og landi
ásam-t gunnfána, fæðingaréttur
Og peningaslátta skyldu vera
sam-eiginleg. Þessu átti ekki að
vera hægt að breyta nema með
lögum, sem ríkisþing Dana og
Alþingi samþykktu og konung-
ur staðfesti.
Öðrum sameiginlegum málum
mátti segja upp eftir 25—37 ár.
Viðurkennin-g Dana á fullveldi
íslands er fékkst með sam-bands-
l-a-gasamningnum 1918 hefði ver-
ið óhugsandi á þeim tíma, ef sam-
bandslaga „uppkastið“ 1908 hefði
verið samiþykkt og í gildi sem
samtoandslög.
Þýðingarmesta ákvæðið í sam-
bandslögunum 1918 var upp-
Bagnarákvæðið, sem gerði íslend
ingum fært að st>ofna alfrjálst
og fullvalda ríki á ÞingvöHum
17. júní 1944.
Ég vil spyrja ritdómarann um
ástæðuna fyrir því, hversvegna
hann sleppti föður mínum, Bene-
dikt Sveinssyni, úr þessari upp-
taáningu, því að til þessa hefur
bann ávallt verið talinn meðal
helztu manna Landivarnarflokks-
im.
hlutlaust á málin, þegar í hlut á
sá maður, sem hann virðist ekki
getað tirúað öðru um en hafi
alltaf haft á réttu að standa, en
aðrir, sem öðrum a-ugum litu á
málið, að sama skapi haft rangt
fyrir sér. Enginn er óskeikull,
jaínvel ekki Hannes Hafstein.
Að öðru leyti er það ekki ætl-
un mín að ræða hér sagnfræði-
legt gildi þessa ritverks Kristj-
áns Albertssonar, enda hef ég
eins og áður segir ekki átt þess
kost enn að sjá síðara bindi ævi-
sögunnar, þó að sýnishom, sem
Sigurður gefur úr bókinni, ef
rétt er með farið, gefi mér að
vísu ástæðu til að finnast það
full hvatskeytisleg staðhæfing
hjá Kristjáni að líkja andstæð-
ingum Hannesar í stjórnmálum
við morðingja suður í Róm 44
árum fyrir Krists burð.
Sigurður A. Magn-ússon hefur
greinilega heillazt af riU Kristj-
áns og söguhetju hans. Samt á
ég erfitt með að trúa því, að
bók Kristjáns hafi gefið tUefni
til þeirra ályktanna, mannlýs-
inga og dóma, er Sigurður kveð-
ur uppi yfir mönnum í blaða-
grein sinni.
Stjórnmálamönnum íslands og
blaðamönnum árið 1908 skipar
Sigurður í 5 flokka, með viðei-g-
andi lýsin-gum, sem hér skul-u til-
færðar innan sviga.
1. flokkur: Hannes Hafstein
(hetja, göfugmenni og snilling-
ur).
2. flokkur: Hér eru taldir ýms
ir helztu stuðningsmenn Hann-
esar, en með þeim fá að fljóta
nokkrir andstæðingar hans svo
sem Jón Jensson og Einar Arn-
þórsson. (Mislit hirð mætra
manna).
3. flokkur: Valtýr Guðmunds-
son og Bjöm Jónsson, (ábyrgð-
arlausir ævintýramenn og sam-
vizkulausir loddarar).
4. flokkur: Einar Kvaran,
Bjami frá Vogi, Gísli Sveinsson,
Einar Benediktsson, Ari Arnalds
Sigurður Guðmundsson, Guðm-
undur Kamban, Jón Þorkelsson
o.fl. (Hópur af trúðum og
trumbuslögurum kringum þá Val
tý og Björn).
5. flokkur: Skúli Thoroddsen,
Hannes Þorsteinsson o.fl. (Tæki-
færissinnar, bakferlismenn, spá-
kaupmenn sem gera sér pólitisk-
an mat úr hverju sem að hönd-
um ber).
Mörg fleiri sýnishorn væri
hægt að tilfæra af orðbragði Sig-
urðar, þótt hór skuli staðar n-um-
ið.
Sigurður A. Magnússon telur,
að íslendingar séu sjúklega hör-
undsárir fyrir hönd áa sinna,
nálægra og fjarlægra. Líklega
hefur Sigurður á réttu að standa
að því leyti, að mönnum er ekki
ávalt sama um hvað sagt er
eða ritað um foreldra þeirra,
systkini, afa og ömmur eða önn-
ur náin skyldmenni, allra sízt
ef slíkt er gert á ósæmilegan
hátt. Þetta er engan vegin-n sjúk
legt eða óeðlilegt. Hafa verður
það einnig í huga, að það er
fleira en ættartengsl sem veldur
því, að menn greini á um mál-
efni og menn, ekki sízt þá, sem
framarlega hafa staðið í stjórn-
málabaráttunni. Dálæti á stjórn-
málamanni, sem mikill styrr
stóð um fyrir um það bil 50 ár-
um, réttlætir ekki slíkan munn-
söfnuð, sem Sigurður A. Magn-
ússon lætur sér sæma að við-
hafa um marga hina ágætustu
fræðimenn, lögfræðinga, blaða-
menn, skáld og rithöfunda ís-
lenzku þjóðarinnar, sem þá voru
uppi en allir eru nú látnir, og
virðast hafa það eitt til saka
unnið, að dómi Sigurðar, að hafa
verið pólitískir andstæðingar
Hannesar Hafsteins og sýnt þá
andstöðu í verki.
Ég held, að Sigurður A. Magn-
ússon ætti ekki oftar að taka
að sér dómarahlutverk um ís-
landssögu síðari ára.
Það er ekki ætlun mín með
þessum línum að hefja ritdeilur
við Sigurð A. Magnússon. Til-
gangur minn er eingöngu sá að
vekja athygli á furðulegum, og
að mér finnst ósæmilegum, um-
mælum og dómum Sigurðar í
umræddi grein hans.
Orð hans tala sínu máli.
London, 30. desember 1963
Henrik Sv. Björnsson
- Áramótaveizla
Framhald af bls. 1.
samtalinu við dr. Kristin
Guðmundsson.
— Hvenær hófst þessi fagn
aður?
— Um svipað leyti og verið
hefir. Við vorum boðin í
matarveizlu kl. 11 á gamlárs-
kvöld. Á miðnætti var skálað
fyrir nýja árinu, Krúsjeff og
Æðsta ráðinu. Síðan var hald-
ið áfram að borða til kl. 2
um nóttina. Þá var staðið upp
frá borðum og gengið inn í
svokallaðan sal heilags Ge-
orgs og dansað þar. Sá salur
er í Kreml. Hann er gamall
og heitir eftir dýrlingnum
Sankti Georg, sem víða er
þekktur.
— Hvað var á matseðlin-
um?
— Fyrst var kalt borð, síð-
an heitur réttur. Við fengum
fisk og kjöt stedkt á teinum.
— Voru veigar drukknar í
þessu samkvæmi?
— Já, en ekki mikið. Krúsj
eff hélt margar ræður eins
og vant er, og hann skálaði
fyrir öllum tegundum stjórn-
málaástands, sem fyrir finnst,
og þá auðvitað líka kapital-
ísku löndunum.
— Hittuð þér Krúsjeff.
Gekk hann milli borðanna?
— Nei, hann sat við há-
borðið í salnum fyrir framan
okkur, og þangað fór ég á-
samt öðrum sendiherrum og
heilsaði upp á stjórnina. Ekk-
ert sagði hann nú sérstakt,
enda ekki tími til, þar sem
svo margir eiga við hann er-
indi til að heilsa upp á hann
og stjórn hans og óska honum
og Sovétríkjunum gleðilegs
árs.
— Var frúin með honum?
— Já, hún var þarna einn-
ig-
— En Bulganin. Hafið þér
hitt hann áður?
— Nei, þetta er í fyrsta
sinn, sem ég hefi séð hann
hér í Moskvu, hann var orð-
inn gamall maður þar sem
hann gekk upp að háborðinu
og heilsaði Krúsjeff.
— Hvaða skýringar hafa
diplomatar á því, að hann sit-
ur nú allt í einu þessa miklu
nýársveizlu valdamannanna?
— Ekki þori ég að segja um
það. Það hefir lítið verið um
það rætt. Ég vil geta þess,
að ég hef aldrei séð Molotoff,

<*••• | > > gjjgS | ■■y/ '' s., o
ém/m -i
Nýr fiskibátur til Eskifjarðar
Hefur tvœr hjálparvélar með
riðstraumsrafal
Eskifirði, 30. des.
Á ÞORLÁKSMESSU kom fán-
um skreytt til Eskifjarðar nýtt
og glæsilegt fiskiskip frá Noregi.
„Jón Kjartansson SU 111.“ Skip-
ið er eign samnefnds hlutafélags
og Þorsteins Gíslasonar, sem
sigldi því til landsins.
„Jón Kjartansson“ er 278
brúttó rúmlestir að stærð. Afl-
vél er 600 hestöfl frá wichmann.
Hjálparvélar eru tvær frá Volvo
Penta 60 hestöfl hvor með 35
kw. riðstraumsrafal, en það mun
nýung hér í fiskibát. 48 mílna
radar er frá Kelvin Huges. Send-
ir er af gerðinni Robertson og
einnig ný og fullkomin tegund
af sjálfstýringu. Sjálvirk ljós-
miðunarstöð er frá Kodan. Þá
eru í skipinu tvö stór síldarleit-
artæki: Simrad sildeasdic og ný
gerð af asdictæki frá þýzku Atlas
verksmiðjunum, sem getur m.a.
leitað 3000 metra út frá skipinu.
í skipinu eru íbúðir fyrir 20
menn og getux öll áhöfn á þorsk
og síldveiðum búið aftur í.
„Jón Kjartansson“ er byggður
hjá Kaarbos mekanisk verksted
i Harstad, en það er stærsta skipa
smíðastöð í Norður Noregi og er
þetta þriðja skipið, sem kemur
frá stöðinni til íslands á þessu
ári, en tvö eru á stokkunum,
systurskip, „Jóns K.“, sem
Haraldur Böðvarsson á Akranesi
fær í vetur og annað fyrir Einar
Árnason flugmann, sem verður
til næsta vor.
Öll vinna og smíði er sérlega
vel af hendi leyst og þykir
þetta full'komnasti og bezt búni
fiskibátur, sem sézt hefur á Eski-
firði. Þá róma eigendur og skips-
höfn mjög öil viðskipti og fyrir-
greiðs'lu skipasmíðastöðvarinnar.
Eggert Kristjánsson & Co. h.f.
hafði mil'ligöngu um innflutning
og smíði skipsins. Upphaflega
var skipinu lofað 19. des. og var
það afhent eigendum þann dag.
í reynsluferðinni var hraði skips-
ins 11,5 sml. á klst. á heimleið
reyndist prýðilega.
„Jón Kjartansson" fer nú til
þorskveiða frá Eskifirði. Skip-
stjóri í vetur verður Þorsteinn
Þórisson og 1. vélstjóri Ragnar
Sigurmundsson.
og ekki vair hann heldur I
þessari veizlu. En hins vegar
sat Vorosiloff veizluna, þó
að hann hafi verið dæmdur
stalinisti, og ég held hann
hafi alltaf verið í þessum
áramótaveizlum. Ég heilsaði
upp á hann og talaði dálitla
stund við hann. Hann var
kátur og sagði allt ágætt. En
auðvitað höfðum við ekki
tækifæri til að tala lengi sam
an, þetta var einungis dálítið
rabb.
— Spyrja þeir eitthvað um
ísland, þegar þið hittisit
svona?
— Nei, ekki var það nú,
Þeir hafa öðrum hnöppum
að hneppa í slíkum veizlum
— Þér hafið þá ekki sagt
neitt alvarlegt við Vorosil-
off?
— Nei, við skáluðum bara.
Maður verður gætnari með
reynsl unni og árunum.
— Líkar yður vel í Moskvu
dr. Kristinn?
— Já, að mörgu leyti ágæt-
lega.
— Andrúmsloftið hefir auð
vitað batnað.
— Já, það heyrist manni á
öllum. Það er léttara yfir
flestum hlutum. Það er öðru
vísi talað. Krúsjeff er miög
vinsamlegur í garð Banda-
ríkianna. Nú er spáð hláku
í stjórnmálunum.
★
Þeir Bulganin og Voroshil-
ov voru meðal valdamestu
manna Sovétríkjanna um
langt skeið, og báðir mar-
skálkar og áttu sæti í Æðsta
ráðinu. Auk þess var Bulg-
anin forsætisráðherra Sovét
ríkjanna 1955-58. En á 22.
flokksþinginu í Moskvu I
október 1961 voru samþykkt-
ar vítur á þá og þeir lýstir
„flokksandstæðingar" og stal-
inistar eins og Molotov, Mal-
enkov, Kaganovich og fleiri
fyrrverandi framámenn. Mikl
ar breytingar voru þá gerðar
á Æðsta ráðinu. Var átta
mönnum vikið úr því, þeirra
á meðal Bulganin og Vorosh-
ilov. Hefur lítt borið á þeim
síðan, og þó minna á Bulgan-
in. Það vildi Voroshilov til
happs að hann sá að sér í
tíma og játaði syndir sánar áð
ur en flokksþinginu lauk.
Það var á þessu sama flokks
þingi, sem ákveðið var að
flytja lík Stalíns úr grafhýs-
inu við Rauða torgið og grafa
það skammt frá Kremlmúrn-
Jólatónleikar Sin-
fóníuhljómsveit-
arinnar
ÞAÐ var hátíðaiblær yflr jóla-
tónl'eikuim Sinfóníuhljómsveitar
íslands, sem haldnir voru I
Kristskirkju í Landakoti 30. des-
ember. Ave Maria eftir Baoh-
Gounod, í útsetningu fyrir hörpu
og strenigjasveit eftir Alois
Snajdr, sem var fyrst á efnis-
skránni, stakk að vísu no/kikuð
í stúí við önnur viðfangsefni og
bætti ekki heildarsvip tónleik-
anna. Önnur verkefni hljóm-
sveitarinnar voru Hörpu-konsert
Handels, Flautu-konsert í D-dúr
(K. 314) eftiir Mozart og Ohac-
ony eftir Henry Purcell í út-
setningu Benjamíns Brittens.
Einleikari í hörpu-konsertinum
var Ladislava Vicarová, hörpu-
leikari Sinfóníuhljómsveitarinn-
ar, en í flautu-konsertinum Av-
eril Williamis, fyrsti flautuleilkari
hljómsveitarinnar. Skiluðu þær
báðar erfiðum hlutverkum með
mikilli prýði. Einkum sýndi ung-
frú Williaims afburða leikni á
hljóðfæri sitt og næma tónvísi.
Inn á milli hlj ómsveitarverk-
anna lók dr. Páll ísólfsson ein-
leik á orgel kirkjunnar, verk
eftir Frescobaldi og Max Reger.
Átti leikur hans sinn mikla þátt
í þeim helgisvip, sem var á tón-
leikunum.
Jóa Þórarinsson.