Morgunblaðið - 22.02.1964, Síða 11

' Laugardagur 22. febr. 1964
MORGUNBLAÐIÐ
fl

Fiskifræöingarnir horfa aögeröar-
lausir á eyöingu fiskuppeldisstööva
segir Bjarni Sigurðsson i Vigur
1 MORGUNBLAÐINU 27. nóv.
sl. er birt grein eftir Jón Jóns—
eon fiskifræðing með yfirskrift-
inni:
„Friðun islenzku fiskistofn-
«nna og framtíð þeirra“.
í byrjun greinar þessarar skýr
ir greinarhöfundur frá ýmum
ráðstöfunum, sem gjörðar hata
verið á seinni árum til friðunar
Jiskistofnunum kring um landið,
evo sem lokun Faxaflóa og fleiri
„þýðingarmikilla uppeldis-
Etöðva" fisks, fýrir öllum botn-
vörpuveiðum í nokkur ár, að ó-
gleymdri útfærzlu landhelginn-
ar um 4 mílur á árinU 1952 og síð
ar á árinu 1958 upp í 12 mílur.
Öllum landsmönnum mun vera
það ljóst, að ofangreindar ráð-
Etafanir miða til bóta hóflausri
rányrkju fisks, sérstaklega á
uppeldisstöðvum ungfisks inn
fjarða. Hitt mætti og öllum þeim
eem lesa grein Jóns vera ljóst, að
hann þakkar sér og öðrum fiski-
fræðingum okkar þær ráðstafan
ir, sem náð hafa fram að ganga
í þessum efnum. Nei, þetta er
hinn mesti misskilningur hjá
Jóni. Hér eiga stærstan hlut að
máli sjómannastéttin okkar og
íslenzk stjórnvöld, en ekki fiski
fræðingarnir sem þegjandi (og
afkiptalausir, nema til hins
verra), hafa haldið hlífiskyldi yf
ir takmarkalausri rányrkju ung
fisks í ísafjarðardjúpi og inn-
fjörðum þess, um langt árabil,
eem leitt hefur til gereyðingar á
viðurkenndum og þýðingarmikl
um fiskuppeldisstöðvum þar, og
komið í veg fyrir fiskigengd í
Djúpið.
Það kennir annars margra
grasa í nefndri grein Jóns. Hann
skrifar um friðun og lokun „ým
issra þýðingarmikilla- uppeldis-
töðva, þar á meðal Faxaflóa,
Breiðafirði og ýmsum fjörðum
og flóum við norðurströndina,
og segir: „Er hér um að ræða
hið þýðingarmesta skref, er við
höfum stigið fyrr og síðar til
íriðunar fiskistofnunum". Ætli
að fleirum en fiskifræðingunum
okkar, hafi á þessum tíma ekki
verið orðið ljóst, hvað þýðingar
mikið og aðkallandi það var orð
i« að friða uppeldisstöðvar fisks
kringum landið, ásamt þýð-
ingarmiklum fiskimiðum? Hvað
sýndi okkur betur nauðsyn þessa
en þau áhrif, sem friðun fiski-
miðanna á styrjaldarárunum ’39
til ’45 hafði á aflaföng lands-
manna hvarvetna kring um land
ið? Voru það ekki einmitt sjó-
mennirnir okkar, sem sóttu íisk
inn á miðin þá og nú er kröfðust
þeirra aðgerða, sem náðu fram
að ganga árið 1952 og 1958 er
landhelgin var aukin upp í 12
mílur? Ég held að svo hafi verið.
f*að þýðir ekki lengur fyrir
Jón Jónsson eða aðra fiskifræð
inga að reyna að telja heilvita
fólk trúi um að það sé „skyn-
samleg nýting fiskistofnanna'
aðrar eins aðfarir og átt hafa
sér stað hér við Djúp um langt
órabil, hvað rányrkju snertir
gagnvart aðal nytja fiskum okk
ar.
Milli 10 og 20 rækjuveiðibát
ar (mér er sagt 16 bátar á sl.
ári) hafa hin síðustu ár dregið
botnvörpur sínar ýmist innfjarða
eða á fullu dýpi hér í Djúpinu.
— Á árinu 1962 var svo komið
með rækjuveiðarnar hér, að sum
ir rækjuveiðimenn hættu veið-
um, þar eð rækjan virtist þá horf
in úr Djúpinu.
Þá fyrst urðu rækjuveiðimenn
hér og ráðamenn ísafjarðarkaup-
staðar (sem áður þýddi ekki að
tala við um takmörkun þessara
veiða) fyrst viðmælandi og töldu
takmórkun veiðanna nauðsyn- I
lega. Leiddi þetta til smávægi-
legra takmarkana í bili.
Heyrzt hefur að fiskifræðing-
arnir hafi sett rækjuveiðamönn-
um einhverjar reglur um ákveð-
ið aflamagn, sem veiða mætti.
en sem rækjuveiðamenn sættu
sig ekki við (þótti of lítið). og
var þá óðar „slakað á klónni."
sem haldið er, að hálfu fiski-
fræðinganna.
Já, „Ada-m var ekkj ekki lengi
i Paradis".
Á síðastliðnu ári hafa rækju-
veiðibátarnir aldrei verið fleiri
en þé. 16 að tölu, eins og áður
er sagt.
Um aflann á árinu er það að
segja, að á tímabili mun hann
hafa verið viðunandi, en aðal-
lega á fulldýpi og með höll-
unum beggja vegna Djúnsins. á
vaðinu frá Ögurvík út fyrir
Arnarnes. Siðari hluta ársins
fór aflinn mjög dvinandi, stund-
um lítill og misjafn eins og
gerist nú og gengur. Bátarnir
þá á stöðugu „spani" um allan
sjó, djúpt og grunt, Inn á firð-
ina hafa þeir lítið leitað á árinu,
enda ekkert þar orðið að hafa,
sem veiði getur kallast. Miklar
sögur fara af því, að ógrynni af
smá ýsuseiðum hafa veiðst í
rækjutrolli á árinu, sem ekkert
gagn er að, en verður hverskonar
hvítfugli, Mávum og Svartbak
og fl. að bráð, sem jafnan gerjar
sig kring um bátana í hvert
skifti sem rækjutrollið kemur
upp á yfirborð sjávarins. Víst
mun hvorki þetta ungfiski, né
annað, sem tortímst hefur hér
við ísafjarðardjúp af völdum
rækjuveiðanna frá fyrstu byrj-
un. ekki hafa verið teknar með
í „dánartöluskýrslum" þeim,
sem fiskifræðingurinn Jón hefur
stuðst við þegar þann reiknaði
út hver voru áhrif fiskveiðanna
á fiskstofnana.
Það er ekki ólíklegt, að tor-
tíming fiskimiða hér við Djúp,
af völdum rækjuveiðanna frá
byrjun. það er í 27 ár, nemi
nokkrum hundruðum millióna
fiskseiðja, með hliðsjón af fiski-
rannsóknarskýrslum dr. Bjarna
Sæmundssonar 1908 hér við
Djúp og víðar, sem síðar verður
getið.
Af grein Jóns verður ekki
annað séð en hann vilji styðja
að því að friða hinar mikilsverð-
ustu uppeldisstöðvar unefisks.
svo og þýðingarmikil veiðisvæði
kring um landið, enda þakkar
sér og öðrum fiskifræðingum
hvað áunnist hefur í þessum
efnum.
En hvað meinar svo Jón með
þvi að tilfæra í grein sinni eftir-
farandi setningu, sem hann
segir að „mætur stjórnmála-
maður íslenzkur sagði fyrir
nokkrum árum: „Það þýðir ekki
að friða fiskinn en drepa fólkið.“
— Það væri gott ef fiskifræðing-
urinn vildi fræða mig og aðra
um hver þessi „mætj stjórnmála-
maður" er. Vart mun hann vera
búsettur í þeim héröðum er
liggja að þeim áðurgreindu
firðlýstu veiðisvæðum. Hugsan-
legt er að þessi spekingur (!!)
eigi heima hér við ísafjarðar-
djúp og sé einn í þeim tiltölu
lega fámenna hópi manna, sem
gengið hefur í lið með fiski-
I fræðingnum til að tortima öllu
| fiskungviði í ísafjarðardjúpi og
innfjörðum þess. Eða mætti ætla
að þessi „mætj stjórnmálamað-
ur“, sem Jón vitnar til, sé einn
1 af fiskifræðingunum okkar, eða
þá mjög nákooninn þeim?
J<á, það er sannarlega við
„ramman reip að draga" að
ætla sér að koma vitinu fyrir
Jón og aðra, sem trúa þvi. að
friðun fsafjarðardjúps fyrir
taumlausri rányrkju alls upg-
fisks. þýði ssma og „drepa
fólkið" hér í héraðinu.
Hitt væri sönnu nær að álvkta,
að friðun þeirra áður gjöfulu
fiskimiða hér í Djúpinu og
Bjarni Sigurðsson.
viðurkenndu fiskuppeldisst.öðva
á innfjörðum þess, (sem nú i
hartnær 30 ár hefur tekist að
gjöreyðileggja með skarki botn-
vörpu, dragnóta- og rækjuveiða-
báta). hefði vissulega geta orðið
til þess að koma í veg fvrir
þennan fólksflótta. sem átt hefur
sér stað úr sumum hre'poum
N.-ísafjarðarsýslu á seinni árum.
Það vantar ekki útreikning-
ana í grein Jóns, sem skiljan-
le^a bvggjast allir á ranrrjókn-
um hans og annara stéttar-
bræðra. Mann bókstaflega sundl-
ar þegar maður les um alla
þessa útreikninga og þá vizku
sem vfir M''nni
dettur ósjálfrátt í hug þessi
landfleygia spurning: „Er þetta
hægt Matthias?"
Jón spyr: „ Hvað er þá að
seeia um ást^nd islenzku fiski-
stofnanna í dag og hvers má
vænta af framtíðinni" Ekki telur
Jón rannsóknir sínar komnar
það langt. að hægt sé að svara
þessu nema að ..litlu leyti". Ég
trúi bessu vel Jón. Svo heldur
Jón áfram: ..Hitt er þó hægt að
fullyrða að ekki er i auenablik-
inu sjáanleg nein merki of-
veiðis i helstu fiskstofnunum
Hve nálægt hámarksnýtineu við
erum komnir vitum við ekki,
nema þá helst að þvi er snertir
þorskstofninn" (Mundu þessar
dánarskýrslur fiskifræðingsins
eitthvað vera svipaðar dánar-
skýrslum presta og prófasta,
hvað mannfólkið snertir?).
Ennfremur segir Jón: „Við vit-
um nú með nokkuð mikilli vissu,
hver eru áhrif veiðanna á þorsk-
stofninn. Heildardánartölur í
þeim hluta stofnsins. sem kom-
inn er í gagnið er rúmlega 60%.
þ. e. á hverju ári hverfa 60 af
hverjum 100 fiskum af völdum
veiðanna eða öðrum orsökum."
Jón telur svo nauðsynlegt að
„geta greint á milli þeirrar
dánartölu er orsakast af veið-
unum og þess, sem fer forgörð-
um á annan hátt“ Og Jóni fipast
ekki í reikningunum,, en segir:
„Með sérstökum aðferðum hefur
oJckur tekist að skilja þetta
hvert að, og kemur í ljós að *A
heildardánartölurnar eru af
völdum veiðanna en % af eðli-
legum orsökum." Jón telur að
„Núverandi dánartala 60% ár-
lega. virðist enn ekki hafa or-
sakað ofveiði í stofninum, en við
höfum ástæð-u til þess að ætla,
að hætta sé á ferðum þegar
dánartalan er komin yfir 65%.“
„Núverandi dánartala svarar til
heildarsóknar er mælist 620
milljóa tonntímar áriega,
en -65% dánartala myndi fást
með sókn er næmi 720 millj-
ón tonntímar." „Það virðist þvi
vera fræðilegur grundvöllur fyr-
ir því að auka heildarsóknir í
íslenska þorskstofninn um 16%
áður en óæskilegri dánartölu
yrði náð.“
Já, svo mörg eru þau orð.
Mikið veit þessi Jón.
Það mun verða talið frekt að
fara fram á við fiskifræðingínn,
að hann gæfi okkur Norður-ís-
firðingum þó ekki væri nema lít-
inn útdrátt úr fiskirannsóknar-
skýrslum þeim, sem hljóta að
hafa verðið gerðar, þegar rann-
sakað var hver áhrif rækjuveið-
arnar hefðu á fiskveiðar og fl.
hér við Djúp, að endurteknum
og marg ítrekuðum kröfum
sýslunefndar N-ísafjarðarsýslu
og fjölda útgerðarmanna og sjó-
manna.
Hvað mundi t. d. dánartala
ungfisks vegna rækjaveið-
anna í Djúpinu hafa verið áætl-
aðar hjá vísindamönnunum, sem
rannsökuðu?
Fróðlegt væri og að bera
skýrslur þessara fræðimanna
saman við skýrslur dr. Bjarna
Sæmundssonar, sem áður hefur
verið getið.
En hvað er ég annars að fara,
þegar ég minnist á þessa hluti?
Hér í Djúpinu hafa alls engar
rannsóknir farið fram í þessum
efnum þau hartnær 30 ár, sem
rækjuveiðar hafa verið stundað-
ar.
Nei, hér hefur verið keppst
við að tortíma hverskonar ung-
fiski í tug- eða hundruðmilljóna
tali og eyðileggja hinar mikls-
verðustu uppeldisstöðvar, sem
líklega óviða kring um land
vort. hafa fundist þýðingarmeiri
en einmitt hér við ísafjarðar-
djúp.
Fiskifræðingamir okkar hafa
trúað því sem rækjuveiðamenn
hafa sagt, „að það væn
viðburðar ef fiskseiði lentu í
rækjutrollinu". Fjöldi manna
mun þó geta staðfest það. sem
óhrakinn sannleika. að fyrst
þegar rækjuveiðar byrjuðu á
fjörðunum, voru seiðin úr hveri-
um drætti mæld i fötum. Hvað
sanna líka fiskirannsóknir dr.
Bjarna Sæmundssonar í þessum
efnum? Hvað veiddist af seiðum
í smávörpurnar hans?
í nóvember árið 1956 var
sýslumanninum á ísafirði sent
kærubréf undirskrifað af 136
mönnum. Flest voru þetta út-
vegsmenn og sjómenn búsettir
á ísafirði og sjávarþorpunum
hér við Djúpið. Rétt er þó að
geta þess hér að allir bænd-
urnir umhverfis hinn áður afla-
sæla Skötufjörð skrifuðu nöfn
sín undir kærubréfið. Höfðu þeir
svo sannarlega fengið nóg af þvi
að horfa upp á skemmdarverk
rækjuveiðamanna frá því að
rækjuveiðar byrjuðu þar. svo
að segja rétt framundan hlað-
varpanum hjá þeim. Síðan má
líka svo heita, að ekki hafi orðið
þar fisks vart á firðinum. .
Árið 1957 lét sýslunefnd N-ísa-
fjarðarsýslu siðast frá sér fara
eftirfarandi ályktun. sem sam-
þykkt vax einróma þó á sýslu-
fundi:
„Með skýrskotun til fyrri
ályktana, sem sýslunefnd
Norður-ísafjarðarsýslu hefir
látið frá sér fara á undan-
förnum árum, síðast árið
1956,_ varðandi rækjuveiðar
við Isafjarðardjúp vill nefnd-
in taka fram, að hún heldur
þar fram sömu skoðunum og
áður, að nauðsyn beri til þess
að takmarka veiðisvæði hér
við Djúpið á þann veg að
bannaðar verði rækjuveiðar
með botnvörpu á fistkisvæð-
unum innan Djúps“.
„Að gefnu tilefni vill sýslu-
nefndin lýsa þvi yfir sem
áliti hennar að fyllilega sé
tímabært að benda á í ræðú
og riti, hver áhrif rækjuveið-
ar hér við Djúp, hafi þegar
haft á tortímingu fiskung-
viðis, fiskigengd og fiskstöðu
hér við ísafjarðardjúp. Jafn-
frarot beinir sýslunefndin
þeirri spurningu til herra
fiskimálastjóra Davíðs Ólafs-
sonar, hvað valdi þeim drætti,
sem á er orðinn þeim rann-
sóknum í þessum efnum er
hann hefur upplýst að ákveð-
ið hafi verið að framkvæma,
fyrir meir en’ári síðan.“
Sýslunefndaroddvita var falið
að senda ofangreida ályktun til
Fiskfélags íslands.
Ég hefi gert mér far um að
reyna að fylgjast með gerðum
„Fiskiþingsins“ sérstaklega hvað
snertir rækjuveiðarnar hér við
Djúp. Gögn þau sem ég hefi haft
með höndum, til þessa, er blaðið
Ægir, rit Fiskifélags íslands.
En í því riti er aðeins birt árlega
eitthvað hrafl af því sem gerist
á þingum félagsins.
Af tilviljun hefi ég í höndum
eitt þíngskjal frá Fiskiþingi árið
1955, sem ég tel rétt að birta
hér orðrétt:
Þingskjal II.
Humar- og rækjuveiðar. Frá Sjá-
varútvegsnefnd. Framsögumað-
ur: Friðgeir Þorsteinsson.
Eftirfarandi samþykkt gerð.
* „Fiskiþingið telur nauðsyn-
legt til verndunar rækjustofns-
ins, að rækjuveiðar i nnfjarðar
verði bundnar við ákveðin
veiðisvæði og veiðileyfi tak-
mörkuð".
„>á telur þingið að leita beri
álits fiskideildanna í hverjum
i stað, áður en leyfi séu veitt til
humar- og rækjuveiða".
„Fiskiþingið leggur fyrir
fiskimálastjóra, að afla sem
gleggstra upplýsinga um og leita
álits sérfróðra manna, um það
hvort rækju- og humarveiði
spilli öðrum aflamöguleikum."
„Fiskiþingið telur að gefa
beri meiri gaum ýmsum mögu-
leikum við sjávarsíðuna, sem
enn hafa verið ónotaðir eða lítt
nýttir. og bendir í því tilefni á
krækling, túnfisk og ál, og kú-
fisk og ál, svo aðeins fátt sé
nefnt og leggur þingið fyrir
fiskimálastjóra að sjá um að at-
huganir verði gerðar. bæði um
veiðar og vinnsluaðferðir."
7. nóv. 1955:
Páll Þorbjörnsson (sign) Magn-
j ús Gamalíelsson (sign) Einar
Guðfinnsson (sign) Friðgeir
Þorsteinsson (sign) Ingvar E.
Einarsson (sign).
Um árangur þessarar sam-
þykktar hefi ég hvergi séð getið.
Gera má ráð fyrir, sbr. framan
greint þingskjal, að leitað hafi
verið álits fiskideildanna á Vest-
fjörðum áður en leyfðar væru
rækjuveiðar á ísafjarðardjúpi og
Arnarfirði. Líklega farið dult
með þetta. Allir vita þó að í
þeim tveimur áðurtöldu fiski-
sælustu fjörðum á Vestfjörðum
er enn rányrkjunni haldið áfram
af fullum krafti, frá yztu nesjum
til innfjarðabotna.
Hvað hefir okkur svo verið
sagt um „álit sérfróðra manna"
um rækjuveiðarnar og áhrif
þeirra? „Hvort rækjuveiðar
spilli öðrum aflamöguleikum"
eða valdi tjóni á uppeldisstöðv-
um ungfisks?
Nei, ekkert heyrst um þetta
eða sézt á prenti svo ég viti til.
Allt vald í þessum efnum, að
Framh. á bls. 14.