Morgunblaðið - 23.07.1964, Blaðsíða 15

I Fimmtudagur 23. Júl! 1984
MORGU NBLAÐIÐ
15
— Stabreyndir
Framh.. ai bls. 13
Eimskip flutti auk þess nokkurt
magn fyrir aðra.
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna
hefur í 21 ár af 22 árum, sem hún
hefur starfað, barizt við Eim-
skipafélag íslands h.f. um að fá
lægri farmgjöld á frosnum fiski.
Þessi barátta hefur oft verið
hörð. Sem dæmi má nefna, að
fyrst voru reiknaðir 80 dollarar
í flutningsgjald á lestina á frosn-
um fiski til Bandaríkjanna. Nú
telur félagið sig geta siglt fyrir
28 dollara. Minna má nú gagn
gera. Líklega hefur þó tilkostn-
aður við útgerð skipa ekki minnk
að á þessu tímabili. Hitt er þó
sennilegra, að hvoru tveggja hafi
verið og sé jafnöfgafullt. Þá
þurftu forráðamenn SH að leita
aðstoðar atvinnumálaráðherra til
þess að fá þetta 80 dollara flutn-
ingsgjald lækkað, ef ekki átti að
stofna í hættu bandaríska mark-
aðnum. Pétri Magnússyni tókst
þá að fá það niður í 60 dollara.
Hvað eftir annað komu Jöklar
með sínu litla skipi af stað flutn-
ingsgjaldalækkun á freðfiski í
beinni óþökk Eimskipafélags ís-
lands.
Fyrir utan að beita sér fyrir
beinni flutningsgjaldalækkun
hafa Jöklar, sem eru eign allra
frystihúsa SH, skilað frystihúsun-
um aftur öllum ágóða af rekstri
skipanna öll árin nema eitt. Var
þessi afsláttur greiddur frystihús
unum eftir útflutningi. Skipin
hafa að sjálfsögðu verið afskrif-
uð, enda gengið úr sér. Nemur
þessi upphæð, sem húsunum hef-
ur þannig verið endurgreidd af
farmgjöldunum, 13 milljónum
króna. Það er engin smáfúlga,
sem frystihúsin eiga hjá Eim-
skipafélagi fslands, ef það hefði
haft á sama hátt, því að margfalt
meira fiskmagn hefur nú verið
flutt með Eimskip á þessu tíma-
bili en Jöklaskipunum. Kemst
það ekkert í hálfkvisti.
En fyrir ári sá Eimskipafélag
íslands fram á, að mikill meiri
hlutinn af frosna fiskinum yrði
íluttur með skipum Jökla og
lækkaði mjög mikið flutnings-
gjöldin. Var það í fyrsta sinn,
sem Eimskipafélag íslands gekk
á undan með flutningsgjalda-
lækkun. Jöklar töldu sig þó geta
eiglt fyrir þetta og lækkuðu
ruður í sama. Það var megin-
stefna í þessari flutningsgjalda-
lækkun Eimskips, að sama flutn-
ingsgjald var til allra hafna í
Evrópu, sem siglt var með fros-
inn fisk til. Þannig var flutnings-
gjald hið sama til Eystrasalts-
landanna, t. d. alla leið til Rúss-
lands, Póllands og til Norður-
landanna og Bretlands og Vestur-
Þýzkalands, þótt það væri mun
styttri leið.
En Jöklar ályktuðu sem svo,
*ð ef útflutningurinn ætti allur
eð vera á sama taxta til allra
Evrópuhafna, sem siglt væri til,
þá væri eðlilegt að hið sama
gilti um heimflutninginn. Jöklar
lækkuðu því flutningsgjöldin
frá fyrrgreindum Eystrasaltslönd
um og Norðurlöndum niður í það
eama, sem þau voru frá Vestur-
Evrópu og _ Englandi, en Eim-
skipafélag fslands hefur nú á
annað ár haldið sínum farmgjöld
um óbreyttum frá því sem þau
voru, eða 50—60% hærri en
Jökla. Almenningur borgar brús-
ann. En enginn vorkennir neyt-
andanum, þótt gula pressan og
kommúnistar gráti krókódíla-
tárum yfir meðferð frystihús-
anna á sjálfum sér, að þau skuli
nú ekki hafa samstundis lækk-
að og Eimskip datt í hug, að nú
væri kominn tími til að rétta
Jöklum rothöggið, þegar það
lækkaði flutningsgjöldin út á
ný fyrir rúmum mánuðL
Þau flutningsgjöld, sem voru
1 gildi fyrir þessa nýju lækkun,
voru ekki hærri en það, að skip
Jökla hefðu rétt verið gerð út
hallalaus, enda voru þau fyrir
neðan það, sem hægt var að fá
erlend leiguskip fyrir á heims-
nxarkaðnum og þó með miklu
minni þjónustu, lestað á 3—4
höfnum og frí lestun og losun, þar
•em Jöklarnir lesta oft á 15—20

Nýtízkulegasta kæliskip isiendinga, m„s. Hofsjökull.
'höfnum og stundum fleiri og
greiða lestun og losun. Þau
flutningsgjöld, sem Eimskip
býður nú, myndu þýða stórtap á
útigerð Jökla, og eru þau þó mjög
hagkvæm og langhagkvæmustu
skipin hér til þessara flutninga.
Ef Jöklar hefðu nú lækkað
flutningsgjöldin niður í það, sem
Eimskip bauð, hefði félagið því
komizt í fjárhagsleg þrot á ör-
skömmum tíma, og það var það,
sem Eimskipafélag íslands gerði
ráð fyrir. Það reiknaði með
sömu viðbröigðum Jökla og fyrir
ári, þegar það lækkaði flutnings-
gjöldin. En stjórendur Jökla
sýndu meiri ábyrgðartilfinningu
en það, að þeir létu Eimskipafé-
lag íslands fara ag stjórna sér,
sem hefði leitt á skömmum tíma
til þess, að Jöklar hefðu svikið
ekki aðeins þá, sem 'höfðu trúað
þeim fyrir fé til kaupa á nýjustu
skipum þeirra, heldur og frysti-
húsin, sem þeir hafa verið brjóst-
vörn fyrir öll þessi ár og þau
vita af langri reynslu, að þau fá
hvern einasta eyri aftur, ef nokk-
uð er afganigs, jafnframt því
sem hverjum og einum einasta
frystihúsaeiganda er ljóst, að
það er allt annar tilgangur hjá
Eimskip með þessu gylliboði, ef
þag verðskuldar ekki annað en
óvirðulegra nafn, en að búa í
haginn fyrir frystihúsin.
Það má segja, að enginn sé
annars bróðir í leik, en Eimskipa
félag íslands átti að telja það
fyrir neðan virðingu sína að
nota það, sem kallað er á erlendu
máli Dumping eða undirboð, í
skiptum sínum við þessa gömlu
og góðu viðskiptamenn sína
fyrr og síðar. Það hefur ekki
tekið steininn í staðinn í sam-
bandi við þessi viðskipti. En það
má segja, að úti er vináttan,
þegar ölið er af könnunni. Þó
þurfti það ekki að vera.
Nú skal með nokkrum dæmum
sýnt, hve óheiðarleg þessi farm-
gjaldalækkun Eimskips er. Kæli-
skip eru um 50% dýrari í bygg-
ingu en venjuleg skip, og vegna
einangrunarinnar og kæliútbún-
aðar rúma þau um % minna.
Flutningsgjöld í kæliskipum eru
því mun hærri en venjuleg flutn-
ingsgjöld, sjálfsagt ekki óeðli-
legt, að þau séu um 50% hærri.
En nýju flutningsigjöldin hjá
Eimskip á frosnum fiski milli
Bandaríkjanna og íslands eru
28 dollarar lestin, en flutnings-
gjöldin á kornmat, sem er í ein-
um lægstá flokki farmgjalda,
eru 25 dollarar. Nýlega hækkaði
Eimskip flutningsgjöldin á komi
um 106%. En það heyrist ekki
bofs í Þjóðviljanum, enda á al-
menningur hér í hlut, en ekki
frystihúsaeigendur!
Annað dæmi, flutningsgjöldin
hjá Eimskipafélaigi íslands á
síldar- og fiskimjöli til Englands
eða vesturstrandar Evrópu eru
96 shillingar pr. lestina. Á slíkri
vöru eru einhver lægstu flutn-
ingsgjöld frá landinu. Nýju
flutningsgjöldin á frosinni síld
hjá Eimskip, ekki aðeins til
Vestur-Evrópu, heldur alla leið
til Rússlands, eru 90 shillingar
og á frosnum flökum 100 shill-
ingar. Fleiri dæmi skulu ekki
nefnd, en þannig er samræmið.
Þessi nýja flutningsgjalda-
lækkun Éimskipafélags íslands
hefur verið tekin inn í verð-
lagningu á nýjum fiski, þrátt
fyrir það að Jöklar og Samband
íslenzkra samvinnufélaga hafa
ekki elt þessa vitleysu. Fisk-
verðið hefur verið hækkað um
2% til frystihúsanna, og ríkis-
sjóður hefur sparað sér þessi
2%, greiðir nú 4% uppbót á fisk-
verðið í stað 6% áður. Fátt er
svo með öllu illt, að ekki boði
nokkuð gott. Frysti'húseigendur
í S.H. og Sambandinu eiga það
nú við sjálfa sig, hvort þeir
lækka flutningsgjaldið eða ekki.
Vonandi fá þeir einhverja endur-
greiðslu á farmgjöldunum frá
skipum Jökla og Jökulfellingu
upp í þessa fiskverðshækkun, og
þeir vilja áreiðanlega heldur
láta sér nægja þá von en viss-.
una um, að félag þeirra sé ekki
lengur til, ef þeir elta Eimskip
út í dauðann. En einhverjum
hefði sjálfsagt ekki fundizt
ósanngjarnt, að kauphækkanir-
ar í vor, sem með launaskatt-
inum, tilfærslum, auknu orlofi
o. fl. jafngiltu 8,7% kauphækkun
'hjá fiskvinnslunni, mættu flutn-
ingsgjaldalækkuninni, en hún
væri ekki látin hafa áhrif á
fiskverðið til hækkunar, fyrir
utan það nú, að farmgjaldalækk-
unin er ekki raunhæf, eins og
sýnt hefur verið fram á.
En athugum hlutverk Jökla í
íslenzkum þjóðarbúskap lítið
eitt nánar. Jöklar eiga nú 3
nýtízku skip, mjög hentug til
síns brúks og bera þar langt af
öðrum íslenzkum kæliskipum,
sem eru flest sambland af kæli-
skipi og venjulegu flutninga- og
jafnvel farþegaskipi. Þau myndu
því áreiðanlega geta siglt fyrir
lægstu hugsanlegu flutnings-
gjöld, 'hvort heldur væri í íslands
siglingum eða alþjóðasiglingum.
Einkum Þjóðviljinn hefur þrá-
stagazt á því, að of mikið sé
orðið af kæliskipum í eigu ís-
lendiniga. Það er eitthvert sálu-
hjálparatriði hjá kommúnistum,
að það eigi helzt að vera einn
aðili, sem annast aðkallandi verk
efni, eitt skipafélag, ein kassa-
gerð, ein steypustöð o. s. fr. Það
fór alveg fram hjá Þjóðviljanum
að berjast fyrir einni vinnufata-
gerð á sínum tíma, nú eru þær
16. Þeir eru glltaf sjálfum sér
samkvæmir þessir einokunarpost
ular!
Það er ekki ólíkt ástatt fyrir
Jöklum og Eimskipafélaginu og
Loftleiðum og Flugfélaginu fjuir
nokkrum árum, þegar þessi tvö
félög voru að berjast um innan-
landsflugið og raunar að nokkru
leýti um flugið milli íslands og
útlanda. Loftleiðir ákváðu þá
þrátt fyrir litla reynslu að fara
út í hina víðu veröld og reyna
þar kraftana í samkeppni við
risana. Og þag hefur tekizt vel
fram á þennan dag.
Hvar stæðu Norðmenn, ef þeir
hefðu haft slíka ráðgjafa í sigl
ingarmálum sem íslenzku komm
únistana, þegar þeir voru að
bygigja sinn skipastól langt fram
úr þörfum þjóðarinnar, og tekið
hefði verið mark á þeim. Nú hafa
Norðmenn langsamlega mestar
gjaldeyristekjur sínar af hinum
mikla skipastól sínum, sem nú
klýfur öll heimsins 'höf. Og það
er eitt af því fáa í atvinnulífinu,
sem hinir vinstri sinnuðu sósíal
demókratar, sem farið hafa lengi
með völd í Noregi, hafa ekki
þorað að hagga við, og þvert
móti gefið þeim frjálsar hendur
í hvívetna oig styrkt þá með ráð
um og dáð eins og íslenzka ríkis
stjórnin Loftleiðir.
Væri það ekki skemmtileg til
hugsun, að Jöklar gætu nú lagt
út á sömu braut og gerzt braut
ryðjendur ’hér í alþjóðasigling
um. Vissulega væri það það
og þá gætu sjálfsagt allir verið
ánægðir. En það er meiri vandi
en vegsemd, því ag eitt víxl-
spor getur ekki aðeins valdið
miklu fjárhagslegu tjóng heldur
líka veikt trúna á, ag þetta
sé hægt. Það verður því að
þreifa sig áfram í þessum efn-
um, og eru Jöklar þegar byrjað-
ir á því. Líkur eru fyrir, að eitt
af skipum þeirra fari til
að byrja með í slíkar siglingar,
og þegar Vatnajökull hefur nú
verið seldur, ætti heldur að létta
undir fótinn fyrir Eimskip og
Þjóðviljanum að létta fyrir brjóst
inu.
Samt fylgir hér bögull skamm
rifi. Þótt svo vel tækist nú til, að
félagið gæti staðið við skuld
bindingar sínar, væri þá nokkur
von til þess, að Eimskipafélag
íslands fengist til þess að flytj
frosinn fisk fyrir 10% lægra
flutningsgjald en kartöflur í
framtíðinni. Það hefur tekið
langan tíma fyrir Jökla að afla
sér viðskipta bæði í út- og inn-
flutningi og einkum þó í inn
flutningi. Það verður ekki gert
nema á mörgum árum og með
stakri elju og lipurð, þótt hægt
sé að brjóta það niður á svip-
stundu, hvórt heldur meg dauða
dæmdri samkeppni eða með því
að hverfa á erlendan vettvang,
Frystihúsununm yrði heldur
aldrei þjónað eins og þyrfti, ef
skipa Jökla nyti ekki við að
meira eða minna leyti. Það er
líka hætt við, að það færi eins
og með innanlandsflugið, að upp
en núverandi skip Jökla. Það er
hætt við, að Þjóðviljinn gleymdi
að vekja athygli á því, þegar
Eimskip hætti að sigla fyrir lágu
farmgjöldin og hækkaði þau
einn góðan veðurdag, kannske
um 106%, eins og á korninu um
daginn, og útflutningurinn væri
ný farinn að bera hitann og
þungann af rekstri skipafélag-
anna eins og innflutningurinn
hefur verið látinn gera núna í
lVz mánuð.
S.H. og Kassagerðin.
í tíð vinstri stjórnarinnar
ræddi S.H. og SÍS um að koma
fót kassagerð. Það var nokkurn
veginn gengið frá þessum málum.
Ekki var vafi á, að fengizt hefði
innflutningsleyfi fyrir vélum,
xrátt fyrir það að kommúnistar
voru þá í stjórninni. Það hefði þá
sjálfsagt gleymzt eins og svo
mörg önnur góðverk á þeirri tíð
að standa vörð um hagsmuni
Kristjáns Jóh. Kristjánssonar
núverandi eiganda Kassagerðar
Reykjavíkur eins og svo dyggi-
lega er gert nú. Mikil er samt
sú umhyggja nú, og furðar marg-
an á, að kommúnistar skuli eiga
pá háleitasta hugsjón að standa
vörð um einhvern tekjuhæsta og
auðugasta mann landsins og það
í átökrun við frystihúsin, sem
þúsundir manna standa að og
tugir þúsunda verkafólks á alla
sína afkomu undir. En sjálfsagt
gengur þeim kommúnistum eitt-
hvað og vafalítið gott til.
Áður en lengra var farið, var
leitað eftir því við þáverandi
eigendur Kassagerðarinnar,
hvort þeir vildu selja SH og SÍS
kassagerðina. Annar eigandi
Kassagerður Reykjavíkur vildi
selja, en Kristján Jóh. ekki og
notaði sér forkaupsréttinn að
'hlutafénu. og var þar með orðinn
einkaeigandi að Kassagerð
Reykjavíkur.
Af tillitssemi við Kristján Jóh.
hætti svo SH á síðustu stundu
við að fara í félagsskap við SÍS
um nýja kassaigerð, og nú hefur
Kristján Jóh. launað fyrir sig
með því fyrst og fremst að ausa
þá menn miskunnarlaust auri í
heilt ár, leynt og ljóst, sem réðu
því, að þetta skref var ekki stig-
ið, og svo svívirt þau samtök,
sem hafa hlaðið undir hann, svo
að engin dæmi eru til slíks á
íslandi, og gera enn þann dag í
dag. Þegar hann hefur verið að
láta málgögn sín ræða, hvað
kassagerðin kosti hjá SH, hefur
hann talið, að það geti vart ver-
ið minna en 50—60 millj. króna,
og dæmir hann þá sjálfsagt af
sínu eigin fyrirtæki, en hann
hefur byggt það upp svo til að
nýju frá því þeir skildu félag-
arnir og reksturinn fluttist úr
Skúlagötunni og í nýbyigginguna
við Kleppsveg. En þá voru ein-
mitt tímamót hjá fyrirtækinu,
óheppilegt húsnæði og úreltur
vélakostur, sem allt hefur nú
verið endurnýjað. Á þessari
marglofuðu og glæsilegu verk-
smiðju hvíla nú ekki nema rúmar
4 milljónir króna eftir veðmála-
bókum Reykjavíkur og auk
þess á eigandinn £ 14 ein-
hverjum beztu hlutafélögunum i
bænum. Það er ágætt að vera
kallaður hinn ríki, en það er
betra að bera nafn með rentu!
Sölumiðstöðin ætlar ekki að
byggja kassagerð fyrir neinar
50—60 milljónir. Hún áætlar að
kaupa vélar fyrir 8—10 millj.
króna og hola sér niður í einu
horninu á vöruskemmu sinni,
svo sem eins og % af skemm-
unni, sem Kristján Jóh. segir, að
haldi hvorki vindi né vatni, og
hefur ljósmyndari gulu preas-
unnar læðzt eins og þjófur á
nóttu inn í til þess ag ljósmynda
herlegheitin. Þetta hefur nú samt
dugað sem pakkhús fyrir Krist-
ján Jóh. árum saman. Hann
hefur getað ekið framleiðslu
sinni þangað jafnóðum og hún
kom úr hans splunkunýju vélum
og fallega verksmiðjuhúsL sem
er eins og fægður tinkoppur
Framhald á bls. 17