Morgunblaðið - 04.02.1965, Blaðsíða 12

12
MORGU N BLADIÐ
Fimmtudagur 4. febrúar 1965
Frá þeim stað þar sem
danskan er fegurst töluð
Stutt spjall vi5 ölaf P. IMielsen, rafvirkjameistara
OLAF P. NIELSEN, rafvirkja-
meistari, varð sjötugur sunnu-
daginn 24. janúar sl. Nielsen
er Reykvíkingum að góðu
kunnur, enda hefur hann lengi
starfað hér í bæ að- iðn sinni
og er alþekktur fyrir sam-
vizkusemi og kunnáttu. Við á
Morgunblaðinu ættum að
þekkja Nielsen frá fornu fari.
Hann hefur ávallt fylgzt pneð
rafmagnsmálum blaðsins, ef
svo mætti að orði kveða, og
jafnan sýnt óvenjulega trú-
mennsku og samvizkusemi í
starfi. Nielsen hafði eftirlit
með vélákosti blaðsins, meðan
það var í gamla húsinu í Aust-
urstræti og hefur þann starfa
enn á hendi. Hann annaðist
raflögn í Morgunblaðshúsið.
Við hittum hann því daglega
á gangi og er þá stundum
stanzað og spjallað um daginn
og veginn, en þó ekki of lengi
því Nielsen tekur störf sín of
alvarlega til að vera of lengi
á tali við værukæra og rabb-
gjarna Morgunblaðsmenn.
Eftir afmælið fengum við
tækifæri til að hitta Nielsen
að máli örstutta stund og
spyrja um nokkra þætti í lífi
hans. Samtalið hófst auðvitað
á þessari gáfulegu spurningu:
— Þú ert af dönskum ætt-
um, Nielsen?
— Ég er fæddur í Skive á
Jótlandi og var faðir minn
danskur að ætt, en móðir mín
var sænsk.
— Og þú ert uppalinn þarna
á Jótlandi?
— Já, það er ég.
— Og talar józku. Er hún
ekki hálfgert hrognamál?
— Nei, síður en svo. I Skive
er töluð fallegasta danska,
sem um getur. Hvað sem þeir
segja í Kaupmannahöfn eða
annars staðar á Sjálandi eða
Fjóni, þá fullyrði ég að þessi
józka danska okkar í Skive er
fallegasta málið, sem talað er
þarna niðri. En þó skal ég við-
urkenna að ekki er allsstaðar
töluð jafngóð danska í Jót-
landi. Hún er miklu fallegra
mál austan Limafjarðar og á
heiðunum austur að Arósum,
heldur en vestah fjarðarins,
eins og í Nyköping eða Thi-
sted.
— Hvenær laukst þú raf-
virkjaprófi, Nielsen?
Það var 1. maí 1914. Þá fór
ég að vinna hjá fyrirtæki, sem
heitir Siemens Scukert. Þar
vann þá íslenzkur maður, Jón
Sigurðsson, hinn mesti dugn-
aðarforkur og ágætur raf-
virkjameistari. Hann setti á
stofn verkstæði, þegar hann
kom" hingað upp til fslands,
skrifaði mér síðan niður -til
Danmerkur og bað mig koma
til fslands og vinna á verk-
stæði sínu. Mér hafði líkað
vel við Jón, og tók því boði
hans fegins hendi. Ég kom
hingað 1919, og hóf þegar að
vinna á verkstæði hans.
— Þá var lítið um raflagnir
í Reykjavík?
— Já, það er rétt. Rafvirkj-
un var þá tiltölulega ný iðn-
grein hér á landi og skammt
komin. Þá voru ekki nema 5
eða 6 rafvirkjar í allri Reykja-
vík og rafmagn var síður en
svo komið í öll hús í bænum.
Nú þykir öllum Reykvíking-
um sjálfsagt að hafa rafmagn,
mundu nánast brosa að raf-
magnslausu húsi. En á þessum
árum höfðu aðeins fá hús raf-
magn og fengu það frá ljósa-
vélum, sem eigendurnir sjálfir
þurftu að kaupa og annazt.
Slík ljósavél var t.d. í húsi
Geirs Zoega hér við Vestur-
götuna, enda var hann víst
auðugur maður og gat veitt
sér ýmislegt, sem allir höfðu
ekki efni á. En skömmu eftir
að ég var hingað kominn var
farið að leggja rafmagn í öll
hús í bænum. Og nú sýnist
mér ekki vanta ’ljósadýrðina í
borgina okkar.
— Þú segir borgina okkar.
Þú ert auðvitað orðinn íslend-
ingur fyrir löngu?
— Já, það er ég, máttu vita.
íslendingur í húð og hár. Hér
hefur mér alltaf liðið vel, og
hér vil ég eiga heima. Þó að
vinnan hafi verið minni 4
gamla daga og kaupið lægra
en nú er, get ég ekki annað
sagt en allt hafi gengið að ósk-
um. Hér kynntist ég konu
minni, Dagmar Hansen, og
eigum við tvö börn, sem nú
eru uppkomin. Og hér hef ég
eignazt marga góða kunningja
og vini. Ég hef aldrei haft
annað á tilfinningunni en ég
ætti heima hér,á landi.
— Hefurðu þá búið hér frá
því þú komst 1919?
— Þegar ég hætti hjá Jóni
Sigurðssyni, fór ég aftur til
Danmerkur, en skömmu síðar
lézt Jón, og þá gerði ekkja
hans mér orð um að koma
hingað upp aftur og taka við
verkstæðinu. Ég átti svo hlýj-
ar minningar héðan og hafði
svo góða reynslu af dvöl minni
hér, að ég lét ekki segja mér
það tvisvar. Vann ég svo á
verkstæði Jóns heitins þangað
til 1939, að ég setti upp eigið
verkstæði og hef unnið sjálf-
stætt æ síðan. Nú erum við að-
eins tveir, enda er ég að draga
saman seglin, kominn á efri
ár, og orðinn nokkuð lúinn af
margvíslegum erli og löngu
starfi. Ég vil helzt ekki hafa
fleiri en einn mann 1 vinnu af
þeim sökum. Flest hafði ég
átta menn í vinnu, enda alltaf
nóg að gera og í mörgu að
snúast. Þau eru orðin nokkuð
mörg húsin, sem við höfum
lagt rafmagn í, sum stór og
erfið timburhús eins og Hótel
ísland, sem brann á sínum
tíma, eins og þið munið, en
aldrei þessu vant er mér óhætt
að fullyrða, að þá kviknaði
ekki í „út frá rafmagni“, eins
og segir í fréttunum.
— Og hvað hefurðu unnið
lengi fyrir Morgunblaðið,
spyrjum við Nielsen að lok-
um, og hann svarar:
— Það eru víst orðin milli
30 og 35 ár. Ég vann í gamla
húsinu við Austurstræti -við
ýmis konar raflagnir og eftir-
lit, og hef einhvern veginn
orðið eilífðarháseti á þessari
Ólaf P. Nielsen.
skútu ykkar.
— Og ertu nokkuð að hugsa
um að fara aftur til Danmerk-
ur?
— Nei, það held ég ekki. Ég
er mjög ánægður með lífið á
íslandi, eins og ég sagði ykk-
ur til þess, eða var það ekki
skipta um. Ég vildi helzt fá að
deyja hér uppi, og hef engan
áhuga á að skreppa þarna nið-
ur til þess, eða var það ekki
það sem þið voruð að spyrja
um?
Við óskum Nielsen og fjöl-
skyldu hans til hamingju með
sjötugsafmælið og látum í ljós
vonir um að eiga Nielsen sem
lengst að, því mikið öryggi er
í því að hafa svo dygga hjálp-
arhellu, þegar gera þarf við
vélar eða raflagnir prent-
smiðjunnar, jafnt á nótt sem
degi
-
I
í
!
i
s
Árni Öla:
Náttúruvernd
Hvað á að verða um Köllunarkletf?
Köllunarklettur.
REYKJAVÍK á mjög einkenni-
lega klettaströnd inni í sjáííum
bænum. Það er ströndin frá
Lauganestöngum inn að tjörn-
inni, sem var skammt frá Klepps-
epítaianum. Innan við tjarnar-
víkina taka svo við klettarnir
á Skaftinu, og síðan lægri klett-
ar inn með Elliðaárvogi, en í
J>eim klettum var á einum stað
tekið efni í gluggaumgerðir Við-
eyjarstofu, veigna þess að hvergi
þar nærlendis fannst fegurra og
betra grjót til að höggva úr
gluiggaumgerðirnar.
Nú er í ráði að gera á næst-
tinni hafnarmannvirki alla leið
frá óliustöð BP-félagsins inn að
Skafti. Og hvað verður þá um
klettaströndina? Verða ekki
< klettarnir brotnir niður og hafðir
í uppfyllingu? Mér sýnist aliar
líkur benda til þess.
Nú eru þarna tveir klettar, sem
eiga gamla og allmerkilega söig-u
að baki sér. Þeir eru næstir fyrir
austan grjótnám bæjarins. Nærri
kiietturinn heitir Köllunarklettur,
en á næsta kletti fyrir ausan
hann stóð um aldir landamerkja-
varða milli Laugarness og
Klepps og átti einkennilegt nafn,
því að 'hún var kölluð Líkavarða.
Þessi örnefni eru frá pápiskri
tíð, eða frá þeim tímum er klaust
ur var í Viðey. Á þennan stað
voru flutt lík þeirra manna, sem
höfðu keypt sér leg að klaustur-
kirkjunni í Viðey. Af Köllunar-
kletti var kölluð ferja yfir sund-
ið, en meðan beðið var eftir ferj-
unni, voru lí’kin geymd í brekku
hjá Líkavörðu og hét sú brekka
Líkabrekka. Mörg lík hafa verið
flutt þar yfir sundið, ag í Við-
eyjartúni eru tvö örnefni sem
einnig benda til þessara flutn-
inga. Þar hét Líkaflöt og Þvotta-
hóll, þar sem líkin voru lauguð
áður en þau væru flutt heim á
klaustrið. Örnefni þessi kallast
því á yfir sundið og eru óljúg-
fróður vitnisburður um sið, sem
lagðist niður fyrir 425 árum.
Viðeyjarklaustur stóð í 314 ár
með miklum blóma. Það varð
auðugasta klaustur hér á landi.
Þegar það lagðist niður, átti það
118 jarðir. Ekki mun það þó hafa
verið nema lítill hluti af þessum
jörðum, er menn höfðu gefið
klaustrinu til þess að fá þar
kirkjuleg. En menn gátu keypt
þau fríðindi ag sáluhjáip fyrir
annað en fasteignir. Verður því
ekkert um það sagt hve mörg
lík hafi verið flutt út í Viðey til
greftrunar. En þau geta hafa ver-
ið nokkuð mörg á þremur öldum.
Og leið þeirra flestra hefir leg-
ið yfir sundið frá Köllunarkletti
til lendingarinnar niður af
klaustrinu. Staðirnir og örnefnin
beggja vegna við sundið eru
minninigar um trúarlíf fslendinga
á pápiskri tíð, en hún nær yfir
helminginn af sögu þjóðarinnar.
Einhvern tíma rekur að því,
að Reykjavík eignast Viðey.
Væri þá ekki skemmtilegt fyrir
hana að eiga örnefni og minning-
ar frá þessum tíma báðum megin
við sundið? En auk þess að vera
sögustaður, mætti Köllunarklett-
ur gjarna varðveitast sem sýnis-
horn af klettaströndinni norðan
á þessu nesi.
Sorglega lítið hefir verið hulgs-
að um að varðveita sögustaði hér
í Reykjavík, eða þá staði sem
sagnir og minningar voru við
bundnar. Þeim hefir verið rutt
burt hverjum af öðrum, eftir því
hvað mönnum þótti hagkvæmt i
svipinn. Nú sýnist mér röðin
vera komin að Köllunarkletti, og
heiti því á alla góða menn að
bjarga honum. Ég heiti á hafnar-
stjórn, bæjarstjórn og bæjarráð,
og ennfremur á Náttúruvernd ag
Þjóðminjavernd að hlífa Köllun-
arkletti og Líkavörðu. Kirkju-
garðurinn í Laugarnesi hefir ver
ið friðaður. Má ekki friða Köll-
unarklett líka?
Sumir munu ef til vill segja að
þetta séu engir merkisstaðir og
ósannað að þeir beri þessi nöfn.
Ég skal ekki fjölyrða um það hér,
en aðeins vísa til greinar í bók
minni „Horft á Reykjavík" (bls.
166-178). Þar þykist ég hafá sann
að, að á þessum stað sé að finna
Köllunarklett og Líkavörðu og
þessi örnefni geti hvergi verið
annars staðar. En til viðbótar
skal ég geta þess, að eftir að
bókin kom út, hafa gamlir Reyk-
víkingar sagt mér, að í aesku hafi
þeir alltaf heyrt stóra klettinn
þarna nefndan Köllunarklett.
Nafnið hefir því loðað við hann
fram undir seinustu aldamót.