Morgunblaðið - 13.03.1965, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐID
Laugardagur 13. marz 1965
Ræktun lerkis á
Fljótsdalshéraði
SL. miðvikudag mælti Jónas
Pétursson fyrir þingsályktunar-
tillögu í Sameinuðu þingi um
ræktun lerkis á Fljótsdalshéraði.
Var hún á þessa leið:
Alþingi ályktar að fela Iand-
búnaðarráðherra að hlutast til
um, að Skógrækt ríkisins hefji
nú þegar ræktun lerkis á Hall-
ormsstað eða grennd með það
fyrir augum að leitast við að
fullnægja þörfum íslendinga fyr-
ir girðingastaura.
Tillögunni fylgdi stutt grein-
argerð, sem Jónas Pétursson
rakti, en þar voru dregin fram
helztu rökin fyrir tillögunni. —
Kru þau í stuttu máli þessi: Að
Fljótsdalshérað virðist bezta skóg
ræktarhérað landsins, að lerki
er fljótvaxnasta viðartegúndin og
sú, sem bezt hentar til þess að
framleiða girðingarstaura. Og
einnig að Fljótsdalshérað er yfir-
leitt einna bezt fallið til skógrækt
ar af héruðum hér og sérstaklega
að því er snertir einmitt þessa
tegund viðar.
Las Jónas síðan upp stuttan
kafla úr ritgerð í Ársriti Skóg-
ræktarfélags íslands frá 1964,
sem fjallar um ræktun lerkis hér
á landi og er hún eftir skógar-
vörðinn í Hallormsstað, Sigurð
Blöndal.
Þar er dregið saman á glögg-
an hátt allt hið helzta, sem vitað
er um ræktun þessa viðar hér,
og niðurstöður dregnar af þeirri
reynslu, sem fengin er hér á
landi. En þar segir, að þetta sé sá
staður á landinu, sem mestu
lerki hefur verið plantað í. Þar
hefur það unnið sér fullkominn
þegnrétt, því þar hefur það bor-
ið þroskað fræ, og þegar er önn-
ur kynslóð í uppvexti.
Rakti Jónas síðan stuttlega
sögu lerkisins á Hallormsstað.
Plöntuninni má skipta í 3 kafla.
Fyrstá árið 1922, annað árið 1937
og 1938 og þriðja frá árinu 1951.
Búið er að planta alls 189.400
lerkiplöntum í 33 ha. Árið 1922
var plantað sex aðskildum þyrp-
ingum af lerki, alls á þriðja
hundrað trjáa. Uppruni fræsins
er óþekktur.
Árið 1937—38 var plantað
lerki á tveimur stöðum í skógin-
um, alls 5.850 plöntum í 0,8 ha.
Annar teigurinn er Guttorms-
lundur. Árið 1951 hófst svo aftur
plöntun lerkis eftir langt hlé.
Síðan hefur lerki verið plantað
flest árin að Hallormsstað.
Af þessu sést, að þar er komin
allgóð reynsla. Aðeins þar og í
Eyjafirði er nokkuð til að ráði,
af lerki frá því fyrir 1951. Ef
lögð er saman reynsla af eldri
árgöngunum og hinum yngri get
um við slegið því föstu, að lerkis
ræktin er örugg á þessum tveim
ur svæðum.
Aðrir staðir á Héraði:
Laust eftir 1920 voru gerðir
trjágarðar víða við bæi á Héraði.
Meðal annars var lerki plantað í
þá flesta. Eru þannig til þyrping-
ar eða einstök tré frá þessum
tíma, allt utan frá Héraðsflóa og
inn í Fljótsdal. Þessir litlu lund-
ir gefa ofurlitla vísbendingu um
vaxtarskilyrði lerkisins, og svo
vel vill til, að þetta lerki er allt
af árganginum, sem plantað var
á Hallormsstað 1922, svo að viss
samanburður fæst við skilyrðin
þar. Fljótsdalshérað hefur sér-
stöðu af dölum íslands í því,
hversu lágt það liggur yfir sjáv-
armál langt inni í landi. Þegar
komið er 85 km inn frá Héraðs-
flóa að Valþjófsstað, er hæðin
yfir sjávarmál ekki nema um 40
metrar.
Á Héraði eru því betri aðstæð-
ur til þess en annars staðar á
landinu að gera sér grein fyrir
því, hver áhrif nálægð hafsins
hefur á trjágróður án þess að á-
hrifa gæti af hækkun landsins.
Kemur greinilega í ljós að vöxt-
ur lerkisins fer jafnt og þétt
batnandi eftir því sem lengra
kemur inn í dalinn. Nær þetta
bæði til trjáhæðar og lögunar.
Árið 1938 var 800 lerkitrjám
plantað á Eiðum, en sá staður er
nokkuð utan við mitt Hérað.
Þessi plöntun fór vel af stað, en
stórskemmdist 1952 í norðan-
veðri, sem kom seint í maí eftir
undanfarandi hlýindi. Munu trén
seint losna við þau örkuml, er af
kalinu leiddi. En lerkitré af
sama kyni, semf voru fyrir ofan
mitt Hérað, skemmdust ekkert
né heldur elzta lerkið í Hjalta-
staðaþing há,sem áður var getið.
Árið 1951 hófst svo plöntun
lerkis á nokkrum stöðum á Upp-
héraði, eins og víða á landinu.
Af þvi er svipaða sögu að segja
og því, sem hér hefur verið rakið
frá Eyjafirði. Það hefur vaxið
vel, enda þótt því sé alls staðar
plantað í rýran móajarðveg nema
í Ranaskógi í Fljótsdal. Þar er
vöxturinn betri en á Hallorms-
stað, ef nokkuð er“.
„Suður- og Suðvesturland: í
þessum landshlutum hefur litlu
verið plantað, sem vonlegt er. f
1 Múlakoti og í Haukadal í Bisk-
væru þau rök, að einmitt á Fljóts
dalshéraði mun vera auðveldast
og öruggast að framleiða lerki.
Segja mætti, að það ætti ekki að
skipta máli, hvort hér væru um
allsherjarræktun að ræða, hvort
heldur sem væri til staurafram-
leiðslu eða annars. En hann vildi
benda á það, að samkv. reynslu
í því efni, og væri þá ekki sízt
um reynslu á Hallormsstað að
ræða, þá kæmi það í ljós, að til
þess að fá góða girðingarstaura,
þyrfti að planta með sérstökum
hætti. Það þyrfti að rækta sam-
felld svæði, planta miklu þéttar
en ef fyrirhuguð er ræktun á
stærri viði til lengri tíma. Því
þyrfti að gera sér grein fyrir
því þegar í upphafi, í hvaða
skyni þessi ræktun yrði gerð. Oft
væri minnzt á fábreytni fram-
leiðslu okkar og atvinnuvega.
Jónas Fétursson
upstungum eru til örlítil sýnis-
horn frá 1938. í Haukadal hafa
trén lengi borið merki vanþrifa
og í Múlakoti skemmdust þau
allmikið í páskahretinu 1963. í
Reykjavík eru lerkitré til allvíða
í görðum. Þessi tré eru víða
snotur, en vöxtur þeirra fremurJ SÍÐASTLIÐINN fimimtudag lauk
hægur, en þau stóðu sig furðan-
lega í páskahretinu 1963. Frá ár-
inu 1951 hefur ofur litlu af lerki
verið plantað við og við, bæði í
Heiðmörk og Haukadal. í Hauka
dal hafa trén skemmzt dálítið og
vöxturinn verið hægur. í Heið-
mörk hefur stundum skemmzt
allmikið í vorhretum, einkum
1963“.
Jónas Pétursson kvaðst hafa
rakið þennan kafla til þess að
menn sæju við hvað hann stydd-
ist sérstaklega við 'flutning þings
ályktunartillögunnar, en það
Þetta væri að vísu ekki stór lið-
ur, þegar um framleiðslu- eða
atvinnumál væri að ræða. En það
gildir þó alltaf hinn gamla máls-
háttur, að það er kornið, sem
fyllir mælinn. Þess vegna eigum
við aldrei að vanmeta þá þætti,
sem hægt er að snúa sér að i
framleiðslumálum okkar, ekki
heldur þeirra, sem kannske virð-
ast vera litlir í fyrstu.
Að lokum tók Jónas Péturs-
son það fram, að hann vænti
þess, að þingmenn hefðu áttað
sig á, að það lægju sérstök rök
að baki þessarar tillögu um að
benda á ákevðna ræktun á þessu
ákveðna svæði. Sagðist hann þvi
vænta þess að hún fengi góðar
undirtektir á Alþingi. ;
Umræðum um tillöguna var
síðan frestað og henni vísað til
f j árveitinganefndar.
Björn Pálsson, alþm.:
Vinnuvernd barna gerð of mikil
umræðum í Neðri deild AlþingLs
um stjórnarfrumvarp, um vernd
barna og ungmenna. Urðu þá
harðar umræður um frumvarpið
og kom þar fram, að alþingis-
menn telja það yfirleitt til bóta.
Einn þingmanna, Björn Pálsson
var þó að ýmsu leyti annarrar
skoðunar, og hafði hann frum-
varpið að háði og spotti. Einar
Olgeirsson aftur á móti taldi
frumvarpið eitt hið bezta, sem
frá núverandi rikisstjóm hefði
komið.
Björn Pálsson (F) saigði m.su,
að frumvarpið hetfði mátt vera
svo sem þrisvar sinn.uim styttra
og hetfðu þá sjáifsagit verið
þrisvar sinnum fæirri vitleysur
í þv£. Rakti hann síðan þaiu á-
kvæði, sem honum fundust vera
ágallar á, og fann sérstaklega afl
því, að vinnuvernd bama væri
gerð of mikil með frumvarpinu.
Taldi hann, að aðstæður hér á
landi væru það sérstakar, að
ekki yrði unnt að kama því við,
Framhald á bls. 27
UNGIR SJÁLFSTÆÐISMENN EFNA TIL RÁÐSTEFNU UM
VÍSINDI OG TÆKIMI
Ráðstefnan verður haldin helgina 13. — 14. marz í Sjálfstæðishúsinu
í Hafnarfirði og hefst báða dagana kl. 13.30.
LAUGARDAGUR 13. MARZ
1. Ráðstefnan sett: Árni G. Finnsson,
form. S.U.S.
2. Ávarp: Matthías Mathiesen, alþm.
3. Sveinn Einarsson, verkfræðingur:
„Hagnýting tækniframfara í íslenzku
atvinnulífi“.
4. Dr. Bjarni Helgason: „Skipulag rann-
sókna í þágu atvinnuveganna“.
5. Umræðuhópar starfa.
SUNNUDAGUR 14. MARZ
1. Prófessor Magnús Magnússon:
„Fræðslukerfi og vísindi“.
2. Umræðuhópar starfa.
3. Almennar umræður.
4. Ráðstefnunni slitið.
Stjórnandi ráðstefnunnar er Þórir Einarsson, viðskiptafræðingur.

SVEINN EINARSSON, VERKFR.
DR. BJARNI HELGASON
PRÓF. MAGNCS MAGNÚSSON
SJALFSTÆÐISMENN
FJOLMENNID
TILKYNNIÐ ÞÁTTTÖKU í SÍMA 17100 FYRIR HÁDEGI Á LAUGARDAG.
S.U.S. HEIMDALLUR, FUS; FUS í KJÓSARSÝSLU; TÝR, FUS; STEFNIR, FUS; HEIMIR, FUS