Morgunblaðið - 11.05.1965, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLADID
Þriðjudagur 11. maí 1965

—Alþingi
Framhald af bls. 1
l.úðvtk Jósefsson var fyrstur
ræðumanna við útvarpsumræð-
urnar í gærkvöldi og hóf mál
sitt með því að geta þess a'ð mik-
ió hefði verið að gera nú
síðustu daga
þingsins. Hefðu
þá verið fyrir
þinginu hvert
sbórmáflið á fæt-
ur öðru, sem lit
ill tími hefði gef
izt til að ræða
til hlítar. Hvað
hann ráðleysi
hafa gætt í störf
um þingsins
fyrr 1 vetur, sem kenna mætti
ríkisstjórninni. Benti á niður-
skurð til opinberra framkvæmda
efltir nýsamlþykkt fjárlög.
Ekki væri ástandið glæsilagt
Iðhaðurinn teldi sdg að þrotum
kominn og sjávarútvegurinn á
vonarvöl.
Kæðumaður kvað þetta að
kenna gróðahyggjustefnu rikis-
stjórnarinnar, sem væri til handa
einstökum gróðamönnum. Þessu
veeri aðeins hægt að mæta með
kröfum um launa'hækkun hins
almenna launþega. Það væri fná-
leitt áð neita að fram gæti farið
launahækkun meðan hækkun
yrði um 7—8% á útflluttum sjú-
varafurðum.
Þá ræddi Lúðvik stofnun al-
uminverksmiðju á vegum erlends
auðhrings, sem ætti að fá ótióf-
lega lágt rafmagn tii reksturs og
(eftirgjöf innflutningtBgjalda á
vélum til verksmiðjunnar. Taldi
Framhald af bls. 6
því að Guðmundur var farinn
til Danmerkur fyrir örfáum dög-
um. Guðmundur varð seinna
undir skáldheitiniU Jón Trausti
einn vinsælasti og afkastamesti
rithöfundur landsine.
Réðist Þórarinn sem háseti á
róðrarbát sem ' gerður var út
frá Brimnasi við Seyðisfjörð, en
alls var þá róið á um eitt hundr-
að bátskeljum frá firðinum.
Kaupið var kr. 45 á mánuði auk
flæðis og húsnæðis og var greitt
með innskrift í reikning hjá
kaupmanni á Seyðisfirði.
Þegar róðrum lauk um haustið
réði Þórarinn sig sem matvinn-
ung hjá múrara á Seyðisfirði og
vann hjá honum í hálft annað
ár. í sama húsi og Þórarinn bjó
var bókbandsvinnustofa Péturs
Jóhannssonar og hjá honum nam
Þórarinn bókbandsiðn í fristund-
um sínum.
Stundaði Þórarinn verzlunar-
og veitingastörf hjá Stefláni
Steinholt á Seyðisfirði í nokkur
ár, en veiktist af berklaveiki,
sem þá var mjög útbreidd hér
á landi. Taldi Þórarinn, að
skurðaðgerð Guðmundar Hannes
sonar þáverandi héraðslæknis á
Akureyri hafi bjargað lífi sínu,
en Þórarinn var alla ævi bækl-
aður á vinstri ökla eftir þessi
veikindi og gekk við staí.
★ ★ ★
Haustið 1906 settist hann að á
Húsavík og var þá aftur kominn
á slóðir frænda og vina. Þar
stundaði hann bókband, bóksölu,
blaðaafgreiðslu, Ijósmyndun og
fljölda trúnaðarstarfa, sem á
hann hlóðust.
Hann var deildarstjóri I
stærstu deild Kaupfélags Þing-
eyinga og jafnframt gæzlustjóri
Kaupfélagsins, formaðxxr skatta-
nefndar, í stjóm sparisjóðsins og
sjúkrahússins, umboðsmaður Út-
vegsbanka íslands í Þingeyjar-
sýslu, umboðsmaður Brunabóta-
félags Islands og Happdrættis
Háskólans, fékkst við mála-
færslustörf, formaður sóknar-
nefndar og sáttanefndar, um-
sjónarmaður og reikningshald-
ari Síldarverksmiðju ríkisins á
Húsavík og loks hreppstjóri í 39
ár, sá eini sem verið hefur á
Húsavík.
Þórarinn var maður grandvar
í starfi og hinn áreiðanlegasti í
öllum viðskiptum. Hann var vel
að sér í íslenzkum bókmenntum
og kunni góð skil á höfuðatvinnu
yegum íslendinga. Hann var
hann ráðstöfun þessa ólhyggilega
og lítinn gróða verða af alumin-
verksmiðju. Taldi hann xtök er-
lendra aúðhringa hættuleg hér
á landi og að fleiri myndu koma
eftir þennan. Hann kvað nauð-
syn að efla atvinnuvegi þá, sem
fyrir væru í landinu með sam-
starfi launastétta og ríkisvalds og
að tryggja yrði sjálifstæði þjóð-
arinnar bæði efnahagslegt og
menningarlegt.
Bjarni Benediktsson, forsætis-
ráffherra, hóf ræðu sína með því
að bjóða velkominn í stjórnarsess
hinn nýja fjármálaráðherra
Magnús Jónsson um leið og hann
þakkaði fráfarandi ráðherra
Gunnari Thoroddsen fyrir á-
nægjulegt samstarf í ríkisstjórn
og öll þau störf, er hann hefði
unnið í þágu alþjóðar. Þá óskaði
hann Karli Kristjánssyni, einum
mikilsvirtasta stjórnarandstæð-
ingi til hamingju með sjötugs-
afmælið, er haxxn átti í gær.
Þá gat forsætisráðherra þess
að núv. stjórnarflokkar hefðu
farið með stjórn í 5Vi ár og
spurði hver væri dómur reynsl-
unnar um þetta samstarf.
Þá drap ráðherra á samanburð
við fyrri skeið í stjórnmálasögu
síðustu áratuga og þeirra miklu
sveifla er verða á þjóðartekjum
landsmanna vegna þess hve háð-
ir atvinnuvegirnir eru veðurfari,
aflabrögðum og verðlagi og því
væri nauðsyn að fá stöðugri at-
vinnuvegi, svo sem stefnt væri
að með Búrfellsvirkjun og stór-
iðju. Meðalvöxtur þjóðartekna
hefði á árunum 1945-1960 verið
1,9% á mann, en 1961-64 6,1%.
ættfróður, mannþekkjari mikill
og manna ráðhollastur.
Naut hann alla starfsævi sína
trausts og virðingar þeirra,
sem til hans þekktu, en það voru
flestallir Þingeyingar og margt
manna víðsvegar um land.
Kemur manni í ihug, að ís-
lenzka þjóðin hafi mikils missts
við það, að Þórarinn skyldi ekki
njóta s'kólamenntixnar á upp-
vaxtarárxxjn sínum, því að þá
hefði hann eflaust verið í for-
ustuliði þjóðarinnar allrar, í
stað þess að störf hans voru að
mestu tengd við Húsavxk og
Þingeyjarsýslur einar.
í þróun Húsavíkur úr smá-
þorpi í blómlegt bæjarfélag með
1800 íbúum átti hann sinn heilla-
rika þátt, sem geymast mun í
sögu þess staðar.
Þórarinn var eindregin fylgis-
maður landvarnarmanna og sjálf
stæðis þjóðar og einstaklinga.
Hann var svarinn andstæðingur
hverskonar banna og hafta.
Hann fagnaði mjög lýðveldis-
stofnunni og því aukna við-
skiptafrelsi, sem vér íslendingar
njótum í vaxandi mæli eftir að
breytt var um stefnu í við-
skiptamálum fyrir fimm árum.
Á dögum Þórarins Stefánsson-
ar varð sú breyting á högum lands
manna og þar á meðal á högum
afkomenda Magnúsar Eiríksson-
ar bryta á Hólum, forföður hans,
sem hraktist þaðan norður á
Langanesstrandir fyrir rúmum
tveim öldum, að í stað allsharjafl
örbirgðar eru lífskjör íslendinga
nú sambærileg við kjör þeirra
þjóða, sem bezt eru á vegi
staddar.
Þessi gjörbreyting til hins
betra gladdi Þórarin innilega,
þótt honum væri Ijóst að „efeki
er minni vandi að gæta fengins
fjár en afla þess.“
Þórarinn var trúmaður og
myndi á hinstu skilnaðarstund
eflaust hafa viljað taka sér í
munn erindi afa síns Erlends
Gottskálkssonar úr kvæðinu:
Við ævilokin:
Mörg þó villumst manna börn
um myrka lífsins braut,
blíðan bróður eigum,
sem bætir hverja þraut,
hann er ljós, hjálp og líf,
heilög sættargjörð,
er sameinaði sæluheim
við aynduga jörð.
Blessuð sé minning hins mæta
manxis Þórarins Staflánssonar.
Sveinn Benediktsson.
Ekki væri sann-
gjarnt að þakka
þetta eingöngu
betri stjórnar-
háttum, en jafn
fráleitt, það sem
stjórnarand-
staðan hefði
haldið fram að
stefna núv.
stjórnar leiddi
til stöðnunar allra framfara.
Þessu næst drap ráðherrann á
skiptingu þjóðarteknanna og
sagði að niðurstöður athugana,
sem birtar hefðu verið 1964 sýndu
að á árabilinu 1948-1962 hefði
í höfuðdráttum hlutskipti laun-
þega fylgt þróun þjóðartekna.
Færði hann fram tölur þessu til
stuðnings.
Næst ræddi ráðherrann kaup-
mátt tímakaupsins og sýndi fram
á að þar sem segir í ávarpi full-
trúaráðs verkalýðsfélaganna 1.
maí sl. um hækkun verðlags og
auknar álögur yllu því að júní-
samkomulagið hefði ekki náð til-
gangi sínum fenigi ekki staðizt.
Sýndi ráðherrann síðan fram á
það tölulega að kaupmátturinn
hefði hækkað frá 1959. Benti
hann á að eiginlegir verkamenn
hefðu orðið aftur úr og einungis
haldið sínum hlut í vexti þjóðar-
tekna með því að auka vinnu-
tíma sinn úr hófi, meðan aðrar
stéttir hefðu getað stytt hann.
Væri hér um að ræða mestu mein
semd í atvinnulífi okkar nú. 1
júní-samkomulaginu hefði verið
stigið fyrsta skrefið þessu til lag
færingar. Stéttir þær, sem nú
hefðu tryiggt sér viðhlýtandi
vinnudag yrðu að sætta sig við
það, að ráðstafanir yrðu gerðar
til að stytta vinnutíma verka-
manna, án þess þeir misstu við
það í kaupi og án þess aðrar
gerðu sér það að tylliástæðu til
eigin kjarabóta. Ella myndu
kjarabæturnar étnar upp fyrir
öllum og verðbólguþróunin enn
mögnuð óheillaöflum þjóðfélags-
ins einum til gagns.
Þá kvað ráðherra að hvorugt
fengi staðizt að júní-samkomulag
ið hefði verið rofið með skattá-
lagningu 1964 né hækkun sölu-
skatts. Benti hann á lokaorð júní-
samkomulagsins, þar sem segir
að það væri háð því að samning-
ar næðust milli verkalýðsfélaga
og vinnuveitenda, er ekki gilti
minna en .eitt ár og feldi ekki í
sér neina hækkun grunnlauna.
Bjarni Benediktsson kvað það
einlægan vilja ríkisstjórnarinnar
að tryggja góða afkomu allra og
beita sér fyrir að bæta hag hinna
verzt settu. Benti hann á þings-
ályktun um ráðstafanir til að
koma á 8 stunda vinnudegi verka
fólks. Álit nefndar þeirrar, er
kjörin var til þess verks væri
ekki fram komið.
Ráðherrann taldi það sannfær-
ingu sína að þeir, sem nú hefðu
lífvænleg kjör án óhóflegs vinnu
dags ættu að doka við um kröfu-
gerð meðan lagfæring færi fram
á þeirri missmíð, sem á hefði
orðið.
Taldi hann samninga um þetta
undixstöðu nýts júnfl-samkomu-
lags.
Forsætisráðherra kvað ríkis-
stjórnina að lokum aðeins vilja
að almennar kauphækkanir
komi launþegum að gagni,
þ.e.a.s. að þær setji jafnvægi í
efnahagsmálum ekki úr skorðum
og knýi fram gagnráðstafanir.
Hann lauk máli sínu með þess-
um orðum:
„Leggjumst á eitt um að bæta
úr bersýnilegum göllum og höld-
um vinnufriði svo að unnt verði
að tryggja öllum landsins börn-
um sanngjarna hlutdeild í gæð-
um landsins og afrakstri þeirra
og tóm gefist til að haignýta þau
betur en nú, öldnum og óboi-n-
um til ævinlegra heilla.“
Eysteinn Jónsson sagði að
stjórnarfar landsins væri einn
allsherjar óskapnaður eftir 5 ára
stjórn nýverandi stjórnarflokka
á mestu góðærum, sem komið
hefðu yfir þetta land á þessari
öld. Hann sagði að stjórnarflokk-
arnir hefðu kallað tillögur Fram-
sóknarmanna yfirboð, þó hefði
svo verið, að
stjórnin hefði
orðið að taka
upp ýmsar til-
lögur Fram-
sóknarmanna og
gera þær að sín-
um og þannig
neyðst til að
taka þær til
greina. Hann
taldi fyrirheit ríkisstjórnarinnar
hafa verið mörg og góð, en í engu
verið við þau staðið og algert
öngþveiti ríkti nú í efnahagsmál-
um þjóðarinnar. Allt hefði farið
á annan veg en lofað hefði verið
og væri nú í fullkomnu ráðleysi
og engin úrræði framundan.
Stjórnin ætlaði nú að bjarga
sér vegna vanrækslu á raforku-
framkvæmdum með samning við
erlenda aðila. Framsókn hafði
alla tíð talið eðlilegt að taka er-
lend lán til stórframkvæmda, en
að fslendingar hefðu sjálfir á
hendi stjórn atvinnutækjanna.
í sambandi við stóriðjufarm-
kvæmdir hef ðu Framsóknarmenn
ávalt lagt mikla áherzlu á
hyggðavandamálin og staðsetn-
ing stóriðjuvera hefði verið mikið
atriði.
Að því athuguðu, sem nú hefði
fram komið þyrfti að endurskoða
stóriðjumálin frá rótum. Hann
kvað stjórnarandstöðuna ekki
treysta núverandi stjórn í sam-
skiptum við útlendinga og benti
á sjónvarpsmálið því til stuðn-
ings.
Þá ræddi Eysteinn kröfur
manna úr öllum fiokkum í iðnaði
og sjávarútvegi og kvað þær
áfellisdóm yfir núverandi stjórn-
arstefnu.
Kjaramálum þyrfti að snúa við
með kauphækkunum án verðlags
hækkana. Þá þyrfti að auka vél-
væðingu og tækni í atvinnuveg-
unum ásamt hagræðingu í
rekstri, en til þess þyrfti fé, sem
væri fyrir hendi eins og þjóðar-
tekjurnar sýndu.
Ríkisstjórnin gæti betur þjón-
að hagsmunum þjóðarinnar með
því að fara frá, svo hægt væri
að gera máiin upp.
Emil Jónsson kvað þing það,
sem nú lýkur senn störfum, hafa
verið með hinum athafnameiri
í lagasetningu. Ræddi hann um
fyrirhugaða stórvirkjun í Þjórsá,
og sagði, að með
henni yrði virkj
að afl í landinu
þrefaldað, þótt
í áföngum yrði.
Til þessara fram
kvæmda væri
nú tryggt nægi-
legt fjármagn og
kaupandi feng-
inn að þeim
hluta raforkunnar, sem íslending
ar þyrftu ekki að nota sjálfir. —
Sparnaðurinn af því að leggja nú
í stórvirkjun næmi hundruðum
milljóna króna frá því, sem
verða mundi, ef ráðizt yrði í
smærri og óhagstæðari virkjan
ir. Stóriðja, sem gert væri ráð
fyrir í sambandi við þessar virkj
anir, mundi afla þjóðinni mik-
illa gjaldeyristekna, auk þess
sem hún renndi styrkum stoðum
undir íslenzkt atvinnulíf. Ríkis-
stjórnin hefði látið Aliþingi í té
skýrslu um væntanlega alúmín-
bræðslu, en samningarnir sjálfir
kæmu til ákvörðunar á næsta
iþingi. Afstaða flokkanna til
þessa máls yrði ekki skilin á ann
an' veg en þann, að komm-
únistar vildu fyrir alla muni
fyrirbyggja, að tengsl okkar
við vestræn lýðræðisríki
styrktust, því að auðvitað væri
þeim augljóst, að við gætum ekki
ráðizt í slíka stóriðju af eigin
rammleik. Framsóknarmenn
hefðu í þessu máli tekið þá at-
hyglisverðu afstöðu, að þykjast
bæði vera með málinu og á móti
því.
Þá ræddi Emil þau mál, sem
minni ágreining hefði orðið um
á Alþingi; stórauknar tryggingar
og bætt aðstaða öryrkja í land-
inu.
Um húsnæðismálin sagði
Emil, að þaxi væru eitt mesta
vandamál almennings hér á
landi. Starfaði það m.a. af því,
að hér væri yfirleitt byggt miklu
stærra en í nágrannalöndum okk
ar og nefndi hann tölur þar aS
lútandi. Sagði hann, að frá 1968
hefði vísitala byggingarkostnað-
ar hækkað um 77% og hefði
kaup Dagsbrúnarmanna hækkað
um nákvæmlega hið sama, en
hins vegar hefðu lánveitingar til
íbúðabygginga hækkað um
300% á þessu tímabilL Þetta
væri að mjög verulegu leyti að
þakka júní-samkomulaginu, og
sýndi það, að fleira væri kjara-
bót en bein kauphækkun. Um
þetta hefði náðzt ágæt samstaða
á Ailþingi milli allra stjórnmála-
flokka, allt þar til að því kom,
að ákveða hvernig ríkissjóður
skyldi afla sér tekna til að standa
undir þessum kostnaði.
Síðan nefndi Emil ýmislegar
bætur, sem orðið hefðu með
júnxsamkomulaginu, þ.á.m. leng-
ing orlofs úr 18 í 21 dag og hækls
un á greiddu orlofi úr 6% í 7%.
Eðvarð Sigurðsson fyrstur
ræðumanna í 2. umferð, sagði að
efnahagsmáiin hefðu verið talin
hin erfiðustu mál þjóðarinnar.
Skiljanlegt væri að þau væru
erfið í óáran en erfitt að skilja
að menn þyrftu að herða sultar-
ólina í góðæri, eins og að undan-
förnu hefði gengið yfir þjóðina.
Hann kvað ríkisstjórnina jafn-
an hafa gert ráðstafanir til að
taka aftur kjarabætur launfólk3
með gengisfell-
ingu, hækkuðum
sköttum og
hækkun á verð-
lagi nauðsynja.
Þá hefði núv.
ríkisstjórn þrá-
faldlega skert
með valdboði
frjálsan samn-
ingsrétt laun-
þega og nú síðast með flugmatina
deilunni. Ræðumaður benti á, að
aldrei hefði verið meiri afli eða
hrærri þjóðartekjur sem nú, en
þó hefðu hinir lægst launuðu
orðið að leggja á sig lengri vinnu
dag til að halda hlut sínum. Þessa
öfugþróun yrði að stöðva og
verkalýðssamtökin myndu beita
samtakamætti sínum til að stöðva
hana.
Hann kvað verkalýðinn ekki
viðurkenna framfærsluvísitöluna
sem grundvöll við launasamn-
inga.
Þá sagði hann júnísamkomu-
lagið hafa verið bundið þeim
skilyrðum að verðbólguþróunin
yrði stöðvuð. Skattalög væru nú
til endurskoðunar og þar væri
gert ráð fyrir nokkrum lagfær-
ingum fyrir þá lægstlaunuðu, en
þó væru þyngstu byrgðarnar enn
lagðar á launafólk, en gróða-
mönnum sleppt. Hann kvað verða
að stytta vinnutíma ófaglærðs
verkafólks, sem væri lægst laun-
að og hann krafðist hærri launa-
tekna fyrir verkafólk og aukinn-
ar hlutdeildar í þjóðartekjum.
Að lokum kvað hann stjórnar-
stefnuna verða að þreytast.
Gils Guðmundsson var annar
ræðumanna Alþýðubandalagsins
í síðari umferð og byrjaði meS
því að vitna til ummæla Árna
Páissonar þar sem hann hefði
sagt: „Satt er það, að þitt var
ríkið, en hvorki mátturinn né
dýrðin“. Þannig væri um núv.
ríkisstjórn.
Þessu næst ræddi hann ríkis-
stjórnina og utanríkisstefnu
hennar frá því þjóðin hefði ver-
ið ginnt til að fórna hlutleysis-
stefnu sinni. Hefði hún síðan oft
orðið að taka áfevarðanir, sexn
gerðar hefðu verið á erlendri
grund af erlendum mönnum,
erlendum dátum Ihefði ver-
ið heimilað að beina sterk-
asta fjölmiðlunartæki inn á
íslenzk heimili og við hefðum ver
ið á margan hátt undirlægjur er-
lends valds. Talið væri nauðsyn-
legt að við yrðum að ganga 1
Efnahagsbandalag Evrópu og
samningurinn við Breta um land-
helgina hefði verið til vanza.
Nú væri áformuð stóriðja 1
stað þess að efla íslenzkan sjáv-
arútveg, landbúnað og iðnað og
selja ætti erlendum aðilum það
ódýrasta rafmagn, sem við ætt-
um völ á. '
Andmælti hann samningum
erlenda aðila um þessi mál. j
'vramh. á bls. 31 ]
Þórarinn