Morgunblaðið - 16.11.1965, Blaðsíða 23

'PrWJudagur 16. nóv. 1965
MORGUNB LADIÐ
23
Siguröur Ólafsson, Hðfn - Minning
MÉR ER mikill vandi á hönd-
um að velja orð sem hæfa þess-
um vini mínum á kveðjustundu.
Svo mjög var Sigurður ólafsson
ctórbrotinn maður til orðs og
aeðis, að fátækleg orð mega sin
lítils; helzt væri fyrir stórskáld
að yrkja um slíkan mann hetju-
kvæði og mætti þá kannski vera
að hans yrði minnst að verðleik
um. Að fáum mönnum er annar
eins og sjónarsviptir — og gleði
og gæfa að hafa átt þess kost að
kynnast honum.
Mér er stórlega til efs að Is-
land hafi alið marga slíka né
eigi eftir. Að velja honum sæmd
arheiti við hæfi væri að nefna
hann stórbrotinn íslending í
íyllstu merkingu þess heitis. Það
fer saman að eitt fegursta hérað
þessa lands kveður nú í hinzta
sinni einn sinna mætustu sona.
Vinir hans heiðra minningu
hans og biðja fólki hans bless-
ur_u.
v Sverrir Hermannsson.
f>AR SEM ég er staddur á fjar-
lægri grund og get ekki fylgt
mínum frænda til grafar þá
langar mig að mæla nokkur vel
valin orð í minningu um fortíð
hinns frægasta manns. Sigurður
Ólafsson er fæddur að Bæ í
Lóni á landnámsjörð Úlfljóts lög
sögumanns. Sigurður missti
föður sinn á barnsaldri; hann
drukknaði við Papós ásamt fleir
um. Hann ólst því upp hjá móð-
ur sinni og stjúpa Þorleifi Eiríks
syni og fór ávalt vel á með
þeim. Fékk hann því gott upp-
eldi. Snemma hneigðist hugur
hans að veiðiskap og fór hann
ungur til sjóróðra, sem þá voru
stundaðir mikið i Lónssveit á
árabátum. Var útræði stundað
aðallega á tveimur stöðum,
Hvalneskrók og Papós. Var Bær
í miðri sveit og var því jafn-
langt á báða staði, Hvalneskrók
og Papós, 10 km. á hvorn stað.
Strax eftir fermingu sótti hann
sjó sem fullþroska maður og
fór oft upp um miðja nótt gang
andi til að ná í róðrana. Það var
mikil þrekraun að stunda sjó-
róðra við brimsanda Skaftafells
sýslu 1 þá daga. Á þessum árum
lærði Sigurður að þekkja brim-
ið og varð það honum ómetan-
legur reynsluskóli síðar meir.
3rátt varð hann formaður á
opnum bátum og sótti hann
Sjóinn með harðneskju og dugn-
•ði. Var hann hinn mesti afla-
maður. Svo þegar stórútgerð á
vélbátum hófst á Hornafirði þá
lagðist árabátaútgerðin niður í
Lóni. Þá fluttist Sigurður strax
til Hornafarðar og byrjaði þar
útgerð, keypti sér 15 tonna dekk
•ðan bát. Hóf hann nú linuút-
gerð í stórum stíl og fiskaði á-
gætlega. Oft var það framan af
vetri að hann stundaði einn sjó-
róðra og þegar hann kom að
landi með fiskinn vildu margir
koma og kaupa sér fisk í soðið
hjá honum. Þá svaraði Sigurð-
ur: „Haldið þið að ég fari að
•elja ykkur í soðið? Nei, það
geri ég ekki. En þið megið fá
ykkur í soðið eins og þið viljið
fyrir ekki neitt“. Á þessu varð
Sigurður mjög vinsæll maður. í
vertíðarlokin þá bauð hann
bændum að hann skyldi flytja
fyrir þá þunga-vöru suður um
hina hafnlausu strönd. Bændur
þáðu þetta með þökkum þótt
þeir væru nú hálfhræddir um
•ð þetta tækist ekki. Þá voru
Bllar ár óbrúaðar, enginn bíll
komin í sýsluna og allt flutt á
hestum. Svo hóf hann flutninga
til Suðursveitar, Öræfa, Papóss
©g Hvalneskróks. Þessum flutn-
ingum hélt hann áfram í mörg
ár, sem var ómetanlegur hagur
fyrir héraðsbúa. Aldrei vissi ég
til þess að honum hlekktist á
og var þó oft djarft teflt enda
varð hann víðfrægur fyrir þessa
flutninga. Kjarkur hans og þrek
var svo mikið að honum fatað-
ist aldrei. Ég var oft með hon-
um í þessum ferðum og skal ég
segja frá einni ferð, sem ég
hafði mikla ánægju af. f þetta
sinn var ferðinni heitið til Eski-
fjarðar. Þegar við komum til
Djúpavogs þá mættum við Súð-
inni og fer hún djúpleið en við
förum grunnleið. Nú kom okkur
saman um það að reyna að
keppa við Súðina, verða á und-
an henni til Eskifjarðar. Þegar
við komum austur á móts við
Hafnarnes þá sáum við hvar
Súðin kemur askvaðandi utan
af hafi og siglir beint strik inn
Fáskrúðsfjörð. Sigurður biður
Þorbjörn að herða á vélinni svo
við komumst framúr Súðinni.
En Súðin nálgaðist óðfluga og
var tvíbent hvort við kæmumst
fram fyrir hana. Þá kallar Sig-
urður upp: ,,Þorbjörn, hertu á
vélinni!“ Þorbjörn svarar: ,,Á
ég að sprengja vélina? Hún er
komin upp í 1500 snúninga".
„Láttu þá helvítið fara ef hún
þolir þetta ekki“, svaraði Sig-
urður. En í þessum töluðum orð
um gnæfir stefnið á Súðinni yf
ir okkur en af því að báturinn
var á fleygiferð sluppum við að
eins fram fyrir og mátti ekki
tæpara standa. Urðum við nú
vel kátir á éftir. Hefi ég haft
mesta ánægju af þessari ferð af
öllum ferðum sem ég hef farið.
Eitt sinn bar það við á stríðs-
árunum að flugvél frá enska
flotanum fauk í sjóinn. Brást
þá Sigurður fljótt við og fór á
bát sínum út á sjó að leita.
Var hann svo lánsamur að geta
þar bjargað einum manni. Fékk
hann heiðurspening frá ensku
stjórninni fyrir snarræði sitt og
dugnað.
Þótt Sigurður hafi haft á-
nægju af því að glima við öldur
hafsins var hann svo gæfusam-
ur að aldrei varð slys á hans
bát en missti tvisvar út mann
en gat bjargað honum inn í
bæði skiptin. Sjálfur lenti hann
í sjóirm lika en náði sér um
borð aftur.
Svo komu bílamir til sögunn
ar og þá var farið að brúa vötn-
in. Lögðust þá sjóflutningarnir
niður. Svo kom það sorglega
slys fyrir Sigurð Ólafsson að
sonur hans Ólafur drukknaði
í Hornafjarðarós þegar Borgeyj-
an sökk. Var það sorglegra en
orð fá lýst. Horfir Sigurður á
son sinn drukkna og engin leið
að hjálpa. Er þetta þriðji Ólaf-
urinn í þessari ætt, sem fer í
sjóinn. Fyrst er það Ólafur fað
ir Sigurðar svo er það Ólafur
hálfbróðir hans, sem ferst með
trollara og svo er það Ólafur
sonur hans. sem ferst um tví-
tugt, mjög myndarlegur piltur.
Það segir gamalt máltæki að ef
tveir nafnar af sömu ætt farist
í sjóinn þá megi ekki láta heita
þriðja nafnið því það sé bráð-
feigt. Þetta var svo þung sorg
fyrir Sigurð að nú í fyrsta sinni
bilaði kjarkurinn og hætti hann
að fara á sjó. Bað hann Þor-
björn son sinn að gera slíkt hið
sama. Nú var Sigurður búinn að
nussa konu sína og dóttur og
á hann nú eftir lifandi 2 börn,
Þorbjörn, sem stendur fyrir
fluginu á Höfn og Rósu, sem er
gift kona á Akranesi. Rósa er
falleg kona og full af gæðum.
Þegar hér var komið flutti
Sigurður til Þorbjörns sonar
síns og Ágústu tengdadóttur
sinnar, sem hefur 'hugsað svo
vel um hann í öllum hans veik
indum og hlúði að honum á all-
an hátt. Ágústa er stórgáfuð
kona og vel gefin að öllu leyti.
Um þetta leyti fóru flugvélar
að koma og tók Sigurður strax
að sér afgreiðslu flugvélanna
með aðstoð Þorbjarnar sonar
síns. Var þá hvergi flugvöllur
en fannst síðast út á fjörum.
Var það ekki heiglum hent að
flytja fólk yfir fjörðinn. Þor-
birni hefir tekizt þetta prýðis-
vel og geld ég honum stórar
þakkir fyrir það, sem hann hefir
bæði flutt mig og aðra. Hefir
hann þar líkst föður sínum að
dugnaði og þrautseigju. Það má
segja að mesta lyftistöng Horna
fjarðar nú sé flugið og vil ég
þakka þeim feðgum algjörlega
hvað það hefir gengið vel. Hafa
þeir sýnt frábæran dugnað við
afgreiðslu flugvélanna.
Að endingu kveð ég minn
kæra frænda, en við vorum syst
kinasynir.
Staddur í Reykjavík, 14. nóv-
ember 1965.
Einar Eiríksson.
ÉG hnitaði nokkra hringi norð-
an við kauptúnið í leit að þeim
stað, sem hann hafði talið heppi
legastan til lendingar. Litla flug-
vélin mín þurfti ekki stórt svæði,
svona 200—300 métra, en það
varð þó að vera sæmilega
slétt. í símtalinu hafði hann taJ-
að um túnspildu nokkra fyrir
innan þorpið. Þarna hlaut hún
að veira. Ég flaiug lágt yfir til að
athuga aðstæður og lenti síðan.
Fliugvélin rann mjúklega eftir
frosnum grasverðinum, og stöðv-
aðist nokkru áður en hún kom
að girðingunni hinum megin.
Ég drap á hreyflinum, tók af
mér fluggleraugun og skinn-
húfuna og sté upp úr vélinni.
Það var enginn sjáaniegur, en
hann hlaut að hafa séð mig lenda
og koma von bráðar. Ég virti
fyrir mér útsýnið á meðan ég
beið, þvi hingað hafði ég ekki
komið áður, sem ekki var von,
því það voru aðeins fáir dagar
liðnir frá því, að ég hóf starf
sem flugmaður.
Fegurð Hornafjarðar hafði þá
ekki verið orðum aukin — hví-
lík dýrð, jafnvel á þessum árs-
tíma, í byrjiun marzmánaðar,
þegar gróður jarðar var í svefni.
Eftir skamrna stund sá ég til
hans. Hann gekk rösklegá, en
vaggaði dálítið í mjöðmunum
eins og hann ætti erfitt með að
ganga svona hratt. Hann rétti
mér hendina: „Sigurður Ólafs-
son. Sæll vertu og veJkominn.
Þeir eru að koma með benzínið".
Hendin var stór og hrjúf, hand-
takið ekki þétt, en hlýlegt. Þetta
handtak innsiglaði meira en
aldarfjórðungs trygga vináttu,
sem varði alJt ti'l þess dags er
hönd hans lá stirðnuð og köld á
dánarbeði.
„Þú kemur heim og borðar“
sagði hann, en ég afþakkaði og
sagðist þurfa að flýta mér suður
aftur, ef ég ætti ekki að lenda í
myrkri. „Jæja, jæja, drekktu
þá kaffið, sem óg kom með“
sagði hann og rétti mér hita-
brúsa og matarpakka.
Á meðan hann dældi benzín-
inu úr tunnunni, og ég hélt
slöngustútnum yfir geyminum í
flugvélinni, virti ég hann nánar
fyrir mér. Hann var meðalmað-
ur á hæð, en mjög þrekinn og
sterklegur. Höfuð stórt, hárið
dökkt, hátt enni og nefið í stærra
lagi. AUur bar svipurinn með
sér, að hér var maður, sem bjó
yfir þreki og þori, en alvara „g
glettni skiptust á í góðlegum
augum hans.
Þegar geymirinn var fullur, og
hann hafði kvittað fyrir póstin-
um flýtti ég mér að kveðja.
Innan stundar sá ég hann sem
litinn depil, þar sem hann stóð
enn við túngirðinguna og horfði
á eftir mér.
Nokkrum dögum seinna varð
ég veðurtepptur og gisti hjá hon-
um í þrjár nætur. Þá kynntist ég
konunni hans og börnunum,
‘heimilinu og heimilisfólkinu, sá
bátinn hans, sem var bundinn
við bryggjuna framan við húsið,
og alla lóðastampana í kjallar-
anum, og ég Sá ákafann, þegar
þeir voru að beita línuna. Ég
kom aftur og aftur, borðaði og
gisti, kynntist fólkinu og lífinu
í þessari afskekktu en lifandi
verstöð. Ég kynntist Hornafirði
eins og hann var fyrir stríð og
hernám. Þá var íslenzk tækni-
öld í reifum.
Sigurður Ólafsson fæddist að
Bæ í Lóni 31. maí 1&89, sonur
þeirra hjóna Ólafs Einarssonar
'bónda í Bæ og Sveinbjargar
Sigurðardóttuir Guðmundssonar
bónda í Vik Þá var sexbýli í
Bæ.
Þegar Sigurður er 6 ára
drukknair faðir hans við Papós,
ásamt tveim öðrum bær.dum frá
Bæ. Voru þeir að róa út í Papós-
skipið er slysið bar að höndum.
Einn bátsverja komst upp í skip-
ið, og fór með því til Kaup-
mannahafnar, en það vissu menn
ekki í landi, fyrr en hann skilaði
sér aftur með sama skipi sumarið
eftir.
Þau Sveinbjörg og Ólafur
höfðu eignazt tvo syni, er Ólafur
dó, Sigurð og Ingvar, en Ingvar
dó kornungur. Sveinbjörg giftist
öðru sinni, Þorleifi Eiríkssyni
frá Hvalnesi. Eignuðust þau tíu
börn og eru nú fjögiur þeirra á
lífi.
Sigurður fer snernma að sækja
sjóinn. Vorið, sem hann fermist,
fer hann í sinn fyrsta róður frá
Papósi og sjómennsku stundar
hann svo, meira og minna, allt
til stríðsloka, að hann neyðist
til að „fara í land“ vegna veik-
inda í fótum.
í lok fyrra stríðs kaupir hann
átta lesta mótorbát í Vestmanna-
eyjum, „Björgvin“, í félagi við
Jón Brunnan, mág sdnn. Gera
þeiir bátinn út frá Homafirði á
vetrum og stundum frá Aust-
fjörðum á sumrin. Á þessum ár-
um st'undar Sigurður þó einnig
nokkurn búskap, á fé og hesta.
Hafði hann ánægju af búskapn-
um og sérstakt yndi af góðum
hestum, en veiðiskapurinn á þó
hug hans allan. Þeir félagar
eignast síðar annan „Björgvin“
og gera hann út frá Homafirði,
sem hinn fyrri, jafnframt því
sem þeir annast vöruflutninga
milli Hotrnafjarðar, Öræfa, Pap-
óss og Austfjarða.
Kona Sigurðar var Bergþóra
Jónsdóttir, bónda á Brunnum í
Suðursveit, Þorsteinssonar. Þau
eignuðust fimrn böm, þrjá syni
og tvær dætur. Einn soninn
misstu þau í fæðingu og aðra
dótturina, Steinunni, á þrítugs-
aJdri. Bergþóra deyr 1945 og ári
síðar drukknar Ólafur sonux
iþeirra, er vélbáturiinn Borgey
ferst við Homafjarðarós.
Eftirlifandi börn þeirra Sig-
urðar og Bergþóru eru þau Þor-
björn, afgreiðslumaður Flug-
félags íslands á Hornafirði,
kvæntur Ágústu Vignisdóttur
Jónssonar frá Árnanesi og Rósa,
gift Kristjáni Jónssyni starfs-
rr.anni Sementsverksmiðjunnar
á Akranesi.
Kynni min af Sigurði Ólafs-
syni hefjast í öndverðum marz-
mánuði 1939. Hann er þá útgerð-
armaður og formaður á báti sín-
um, Björgvin og stundar róðra
frá Hornafirði og annast vöru-
fJutninga. Ég hefi þá nýtekið við
starfi sem flugmaður, og það
verður mitt hlutskipti að fljúga
oft til Hornafjarðar. Það hafði
þótt sjálfsagt, strax í upphafi að
leita til Sigurðar um alla fyrir-
'greiðslu I sambandi við flug-
ferðirnar, enda var hann boðinn
og búinn að leysa hvern vanda
okkar sem annarra.
Hið myndarlega hús Sigurðar,
Skálholt, var hvorttveggja í
senn, heimili og verstöð. Bryggj-
an var framan við húsið, og þair
lá „Björgvin" við festar milJi
róðra. í kjallaranum vom lóð-
irnar beittar og aflinn saltaður.
Á efri hæðunum bjó heimilis-
fólkið, og stundum eitthvað af
sjómönnum, og þar hafði Berg-
þóra nóg að starfa við matseld
og þjónustu. Þarna var allt ið-
andi af lífi og fjöri, enda undi
húsbóndinn illa allri lognmollu
og kyrrstöðu. Gestrisni var svo
mikil á þessu heimili, að með fá-
dæmum er.
Sigurður hafði tröllatrú á
Hornafirði sem verstöð. „Ef ekki
er hægt að gera út héðan frá
Höfn, þá er það ekki hægt ann-
arsstaðar á landinu“. Og víst er
það Satt, fiskimiðin vom feng-
sæl og ekki langt undan, en það
var samt ekki heiglum hent að
stunda róðra frá Hornafirði á
iþeim árum. Hornafjarðarós er
viðsjáll, það þekkja sjómennim-
ir, og á þeim árum vom bátarnir
litlir og aflvana og talstöðvar,
dýptarmælar og radar vom þá
óþekkt hjálpartæki. Það var
>ví ekki við öðru að búast en
að Sigurður, slíkur kappsmaður
sem hann var, lenti í ýmsum
misjöfnu í sjóróðmm sínum. Frá
mörgum eftirminnilegum ferð-
um sagði hann mér, þegar við
sátum saman í góðu tömi, og
aðrir hafa sagt mér sögur af
dugnaði hans og seiglu, en ekki
verða þær raktar hér. Þess skal
þó getið, að aldrei varð hann
fyrir alvarlegum óhöppum á bát-
um sínum og missti aldrei mann.
Sjálfur var hann þó hætt kom-
inn, tvívegis, er hann féll út-
byrðis.
Á stríðsámnum tókst honum,
með snarræði sinu og sona sinna,
að bjarga brezkum flugmanni,
sem lent hafði í sjónum skammit
utan Hornafjarðaróss, er flugvél
steyptist skömmu eftir flugtak
í miklu norðanveðri. Þeir feðgar
sáu að heiman frá sér er slysið
varð, leystu Jandfestar á „Björg-
vin“ og sigldu út ósinn í snatri.
Fundu þeir flugmanninn í litlum
gúmlbáti, sem rak hratt til hafs,
og björguðu honum. Fyrir þetta
afrek var Sigurður sæmdur
brezku heiðursmerki og synir
hans heiðursskjölum.
Þegar regluibundnai' flugferðir
til Hornafjarðar hófust var farið
að lenda á Melatanga. Var þá
yfir fjörðinn að sækja með alla
flutninga til og frá flugvellinum.
Annaðist Sigurður þá .lutninga
um langt árabil, jafnframt því
sem hann hafði alla afigreiðsilu
fiugvélanna með höndum, eða
allt til þess tíma að fætunnir
gáfu sig, og hann varð að hætta
aJilri útivinnu, en þá tekur Þor-
björn sonur hans við og hefir
annast öll afgreiðslustörf út á
við síðan. Aðeins þeir, sem til
þekkja, geta gert sér grein fyrir
þeim erfiðleikum, sem oft var
við að etja í sambandi við þessa
flutninga og viðhald flugvallar-
ins á Melatanga. Nú, þegar þess-
um kafla í flugsamgöngum við
Hornafjörð er lokið, með til-
komu hins nýja flugvallar í
Árnanesi, ber að minnast með
þakklæti hinnar miklu árvekni
og dugnaðar, sem þeir' feðgar
sýndu í þessu erfiða starfi í
meira en tvo áratugi.
Á stríðsárunum ágerist fóta-
veiki Sigurðar svo, að hann að
lokum neyðist til að lúta í
lægra haldi, og hætta sjó-
mennsku og útivinnu, og verður
æ bundnari við stólinn sirm. Má
geta sér nærri, hve þungt áfall
það hafi verið fyrir svo athafna-
saman dugnaðarmann, sem hér
átti í hlut. Hann hefir nú misst
aðra dóttur sína, konu sína og
loks efnispáltinn Ólaf, sem
drukknar er „Borgey“ ferst, svo
að segja í augsýn Hafnarbúa. Á
iþesgum árum deyr einnig Þor-
leifur fóstri hans, en mjög hafði
verið kært með þeim feðgum.
Mundi margur maðurinn hafa
fljótlega látíb undan siga við
Framhald á bls. 31.