Morgunblaðið - 12.12.1965, Blaðsíða 28

24
MORGU N BLAÐIÐ
Sunnudagur 12. des. 1965
Hannes Jónsson, félagsfræðingur:
Þjóöfélagsstaöa og hlutverk
konunnar í nútíð og framtíö
1 ISLÆNZKUM hag- og mann-
fjöldas'kýrslum er að finna
mikinn fróðleik um sjálf okk-
ur sem þá einstaklinga, er
mynda íbúafjölda Islands, þar
á meðal um hjúskaparstétt
þjóðarinnar, atvinnuskiptingu
hennar, fæðingartölu skilget-
inna og óskilgetinna, dánartölu
o.fl. o.fl., og ef við rýnum í
þessar skýrslur með hugtakið
kona í huga, þá verðum við
margs vísari um íslenzku kon-
una og stöðu hennar og hlut-
skipti innan ríkisins. Er ekki
sízt fróðlegt og viðeigandi að
kanna þetta mál svolítið nú,
þar sem á þessu ári eru 50 ár
liðin frá því að íslenzka kon-
an fékk fyrst kosningarétt, en
þá réttarbót hlaut hún árið
1915, og þá fyrst og fremst fyrir
sköruglega kvenfrelsisbaráttu
danskra kvenna.
Konan á íslandi í dag.
Eitt af því fyrsta, sem við
okkur blasir, ef við rýnum í
hag- og mannfjöldaskýrslurnar
með hugtakið kona í huga, er
það, að konan er örlítið fálið-
aðri hér á landi en karlmað-
urinn. Samkvæmt mannfjölda-
skýrslum- 1960, þ.e.a.s. konurn-
ar voru nærri tveim þúsund-
um færri en karlar.
Önnur staðreynd, sem við
okkur blasir, er sú, að konan
lifir lengur en maðurinn. Þann-
ig er vísindalega útreiknað, að
meðalaldur nútímakomuinar á
Islandi verði 75 ár en nútíma-
mannsins 70,7 ár.”
í þriðja lagi sjáum við, að
konan giftir sig yfirleitt þremur
’árum yngri en karlmaðurinn.
Meðalaldur áður ógiftra kvenna
er t.d. um 23 ár en karla um
26 ár ,en á 15—19 ára aldrinum
eru 94% líkindi til þess að kon-
an giftist einhvern tímann á Mfs-
leiðinni, en ekki nema 6% lik-
indi til þess að hún pipri.
Skiptum við svo íslenzkum
kjósendum eftir kynferði sjá-
um við að konan er fjölmenn-
KOSTAR AÐEINS
KR. 12906.00
Útborgun kr. 2.906,00. — Eftirstöðvar má greiða á tíu mánuðum.
HANSA-BÚDIN
Laugavegi 69. — Símar 1-16-16 og 21-800.
ari á kjörskrá en karlmaður-
inn. í kosningunum 1963 voru
t.d. liðlega 50 þúsund konur á
kjörskrá en ekki nema 49,8 þús.
karlar, þrátt fyrir það að karlar
eru fjölmennari en konur, ef
allur íbúafjöldinn er tekinn til
greina. Kemur hér til skýring-
ar. að meðalaldur konunnar er
tæplega 5 árum hærri en karl-
mannsins.
Hitt vekur líka athygli í þessu
sambandi, að þrátt fyrir það að
konan er fjölmennari á kjör-
skrá en karlmaðurinn, þá situr
nú aðeins ein kona á Alþingi
af samtals 60 þingmönnum, að-
eins 6 konur eiga sæti í bæjar-
stjórnum 14 kaupstaða landsins
af samtals 128 bæjarfulltrúum,
og það er í dag hreinn við-
burður að sjá konu í hinum
215 hreppsnefndum og 23 sýslu-
félögum landsins.
Og ef við lítum á atvinnuskipt
ingu þjóðarinnar sp ^ nt nýj
asta manntali, sei. er á
prenti, manntalinu frá 1950, þá
sjáum við að þá voru samtala
63,6 þúsund Islendingar á vinnu
aflsmarkaðinum, þar af 45,5
þús. karlar en 18,1 þús. konur.
Og langmestur hluti þessara
kvenna var við einhvers konar
þjónustusýslu- eða iðjustörf, en
hitt var þá og er enn óþekkt
fyrirbæri, að kona hafi gegnt
meirihátar embættum hér á
landi, svo sem stöðu hæstarétt-
ardómara, ráðherra, sendiherra
eða öðrum meiriháttar embætt-
um á vegum ríkisins.
Þótt framangreindar stað- •
reyndir gefi allar til kynna, að
enn stöndum við íslendingar
fjarri því takmarki að tryggja
árangursríka framkvæmd jafn-
réttishugsjónarinnar, þá skyldi
þó enginn halda, að ekki hafi
miðað verulega í áttina. Athug-
un á eldri hag- og mannfjölda-
skýrslum með hugtakið kona í
huga tekur af öll tvímæli um
það.
Konan fyrir 100 árum.
Ef við lítum t.d. á meðalavi-
lenigd íslenzku konunnar fyrir
einni öld, eða á áratugnum 1851
—1860, þá sjáum við, að þá var
hún aðeins 37,9 ár í stað 75 ára
nú. Meðalævi konunnar hefur
því tæplega tvöfaldast á 100
árum.
Og ef við lítum á þátttöku
konunnar á vinnuaflsmarkaði
fyrir 100 árum eða svo, þá sjá-
um við að í raun og veru var
það þá óþekkt fyrirbrigði að
öðru leyti en því, að konan starf
aði á foreldra- og uppeldisheim-
ilinu á meðan hún var enn ógift
en við búreksturinn á hjúskapar
heimili sínu eftir að hún giftist.
Ekki var kosningarétti og
st j órnmála þátttöku konunnar
heldur fyrir að fara fyrr á tím-
um. Það var ekki fyrr en 1915
að konan fékk takmarkaðan
kosningarétt.
Hitt má líka sjá á fjölskyldu-
stærðinni fyrr á tímum, að kon-
an hefur haft nóg að gera á
heimilunum, enda var meðal-
stærð heimilanna í landinu 7,4
fjölskylduliðar árið 1800 en var
komin niður í 4,4 fjölskyldu-
aliða 1950.
Aukin menntun lykillinn að
örari þróun til jafnréttis.
Taka mætti mikinn fjölda ann
arra dæma, sem sýna okkur þá
miklu breytingu, sem orðið hef-
ur á högum íslenzku konunnar
frá því sem var og ef. Þess ger-
ist þó ekki þörf. Framangreind
dæmi nægja til þess að draga
fram þá staðreynd, að mann-
félagsþróunin er stöðugt að
verki og lætur ekkert afskipta-
laust, ekki heldur konuna og
stöðu hennar innan íslenzka
ríkisins. Og eins og hún hefur
verið að verki í fortíðinni þann
ig verður hún einnig að verki
í framtíðinni og breytir stöðu
konunnar í framtíðarríkinu mik
ið frá því sem nú er.
En þróun konunnar til jafn-
réttis við manninn innan ríkis-
ins má bæði örva og hefta.1
Við getum heft hana með
gamaldags hugsunarhætti, að
hlutverk konunnar í lífinu sé af
náttúrunnar hendi ekki annað
en að búa manni heimili, gift-
ast, ala börn og annast uppeldi
þeirra og heimilisreksturinn.