Morgunblaðið - 24.04.1966, Qupperneq 17

! Sunnudgaur 24. apríl 196f
MORGUNBLAÐIÐ
17
Ferð forseta
r
Islands
f Á sunnudaginn var kom for-
seti Islands, herra Ásgeir Ás-
geirsson, aftur til landsins eftir
heimsókn sína til ísraels. Öllum
fregnum ber saman um, að sú
heimsókn hafi tekizt með ágæt-
rim. Ekki er að því að spyrja að
forsetinn kemur ætíð virðulega
fram, og fáir eða engir Islend-
ingar eru betur að sér í sögu
Gyðingaþjóðarinnar að fornu og
nýju. Það var þess vegna mik-
ið happ, að forsetinn skyldi geta
látið verða úr þessari heimsókn
enda var honum tekið svo vel
sem bezt mátti verða. ísraels-
menn vita að þeir þurfa á vel-
vild sem allra flestra að halda.
Sjálfir hafa þeir sýnt íslending-
um óeigingjarna vináttu. 1
landhelgismálinu fóru hagsmun-
ir ríkjanna ekki saman, en fáir
gerðu sér þá jafn títt um, að rétt-
ur okkar yrði ekki fyrir borð
borinn. íslendingar geta einnig
mikið lært af ísraelsmönnum.
en ekki veldur sá er varir, þó
ver fari. Ég segi þetta af því, að
við, að því er einkaleyfin snert-
ir, erum brennt barn; við höf-
um stórskaðað okkur á einok-
unareldinum, og við ættum því
nú að hafa vit á að forðast þann
eld. Ég lít svo á, að öll einokun
hafi dauða í sér fólginn. Öll
einokun heftir einhverja eðlilega
blóðrás, einhverjar framfarir í
lífi þjóðanna, og því eigum vxð
nú að rísa á móti ritsímasamn-
ingnum við Stóra norræna, því
hann getur orðið að helsi og
hlekk á hálsi þjóðarinnar. Það
stendur að vísu í samningunum,
að við getum orðið meðeigend-
ur að sæsímanum a.ð tuttugu ár-
um liðnum, en að eins ef félag-
ið skaðast af honum og vill ekki
eiga hann áfram.“
„Þjóðin á móti
Miklabraut.
REYKJAVÍKURBRÉF
Hvergi á byggðu bóli er meira
um verklegar framkvæmdir. Á
fyrstu árum sjálfstæðis síns lifði
þjóð þeirra að mestu á útflutn-
ingi appelsína. Þó að hann væri
aldrei jafn mikill hlutfallslega
og fiskútflutningur okkar, sann-
færðust Xsraelsmenn skjótt um,
að alltof áhættusamt væri að
eiga svo mikið undir einum at-
vinnuvegi, og hafa þess vegna
lagt megin kapp á að koma upp
sem flestum atvinnugreinum, þ.
á.m. ekki sízt stóriðju og annarri
hagnýtingu auðlinda landsins.
Brynjólfur kom-
inn heim
Þá kom Hrýnjólfur Jóhannes-
son, leikari, einnig heim úr Vest-
urför sinni um síðustu helgi.
Ferð Brynjólfs var að sjálfsögðu
annars eðlis en hin opinbera
heimsókn forseta íslands og
fylgdarliðs hans til ísraels. Allir
eru þessir ferðalangar boðnir
innilega velkomnir heim, eftir að
hafa lokið heillaríkum ferðalög-
unt. Brynjólfur ferðaðist eink-
um um íslendingabyggðir vestan
hafs og lætur eins og aðrir, er
þær hafa heimsótt, mjög af mót-
tökunum. Víst er, að fáir vel-
komnari gestir hafa heimsótt
þær byggðir, svo frábær lista-
xnaður sem Brynjólfur Jóhann-
esson er. Svo sem aðrir, er séð
hafa af eigin raun, hreifst Brynj-
ólfur af þjóðrækni og íslenzku-
óhuga frænda okkar vestra. Svo
fáir óg dreifðir sem þeir eru, þá
er ekki furða þó að íslenzku-
kunnátta þar fari rénandi. Hitt
er með ólíkindum, og raunar
dásamlegt, hversu lengi sú þekk-
ing hefur haldist. Nú orðið er
þó meira um það vert, að fjöl-
margir þeirra, sem lítt eða ekki
kunna íslenzku, vilja þó halda
ættartengslum við það fólk, sem
á íslandi býr. Fyrir Brynjólf
hlýtur það að hafa verið ógleym-
anlegt að koma í fyrsta skipti
vestur um haf, sjá stærð og
margbreytileik þess mikla meg-
inlands og eiga kost á að sækja
leik! I ts, sem óvíða eða hvergi í
heimi eru nú betri en í New
York.
Vel séðir gestir frá
Grimsby
1 sömu f lugvél og forseti ís-
lands kom sendinefnd frá Grims-
by í opinbera heimsókn til
Reykjavíkurbotgar. Eins og frú
Auður Auðuns, forseti borgar-
stjórnar, gat um í ræðu til heið-
Laugard. 23. apríl
urs hinum brezku gestum, þá
er þegar í Heimskringlu getið
um Grimsbæ; talað er um Norð-
urbraland og sagt: Herjuðu
Danir ok Norðmenn optliga þang
at, síðan er vald landsins hafði
undan þeim gengið. Mörg heiti
landsins eru þau gefin á nrræna
tungu, Grimsbær og Hauksfljót
ok mörgur önnur“. Á seinni ár-
um hafa íslendingar og Grimsby
menn lengst af átt vinsamleg
skipti þó að upp á slettist í
þorskastríðinu. Vonandi hefst
þvílíkur ófriður ekki aftur, og
sannarlega hafa íslendingar
margs góðs að minnast af sam-
skiptuim sínum við Grimsby-
menn. íslenzkir togarar hafa
löngum selt þar afla sinn. All-
margir íslendingar hafa ílengzt
þar í borg, og er þeirra kunn-
astur Þórarinn Olgeirsson, skip-
stjóri, hinn mesti aflamaður,
ræðismaður Islands um langa
hríð við ágætan orðstír og holl-
ráður umboðsmaður íslenzkra
togaraeigenda meðan erfiðleik-
ar í samskiftum voru mestir.
íslendingar eiga enn mikið und-
ir markaði í Grimsby og góðri
samvinnu við framámenn þar.
Þess má einnig minnast, sem
Matthías Bjarnason, alþingis-
maður, drap á í ræðu á Alþingi,
að það var ekki fyrr en íslenzk-
ir útflytjendur komust í sam-
band við fyrirtæki eitt í Grims-
by, að sæmilega staðföst sala
tókst á hraðfrystum fiski frá
íslandi.
^Grimsbylýðuriim*
Þegar hugleidd eru samskipti
okkar og Grimsbymanna, þá er
lærdómsríkt, að löngu áður en
þorskastríðið hófst, þá var nafn-
ið „Grimsbylýður“ viðhaft af
fýilmörgum hér á landi til hinn-
ar mestu óvirðingar, ekki um
sjálfa þá, sem í Grimsby bjuggu,
heldur um íslenzka togaraútgerð-
armenn og sjómenn. Má raunar
nærri geta, hvernig íslenzkum
almenningi vár ætlað að hugsa
til þeirra ógæfusömu manna,
sem áttu heirna í Grimsby, úr
því þeir, sem öðru hvoru hófðu
við þá viðskipti og þangað komu
starfs síns vegna, voru skýrðir
skammarheitinu Grimsbylýður.
Þetta skaimmaryrði, sem Fram-
sóknarmenn báru áratugum sam-
an í munni sér, var einungis eitt
merki þeirrar vantrúar, eða rétt-
ara sagt þess fjandskapar, sem
Framsóknarmenn á uppgangsár-
um sínum báru til íslenzks sjáv-
arútvegs. Þá var megininntak
málflutnings þeirra að reyna að
telja mönnum trú um, að is-
lenzku þjóðinni og íslenzku
þjóðerni stafaði vís voði af ís-
lenzkum sjávarútvegi. Nú kepp-
ast Framsóknarmenn við að lofa
þann atvinnuveg. Engin ástæða
er til að bera brigður á,
að þeir mæli af heilum hug, al-
veg eins og þeir hömuðust á
móti honum af innilegri sann-
færingu meðan máttur þeirra
sjálfra var mestur. Framsóknar-
menn eru átakanlega háðir þeim
mannlega breyskleika að vera
vitrir eftir á, en skilja ekki tím-
ans kall, þegar ákvörðunarinn-
ar er þörf.
22. apríl 1931
Einmitt þessa dagana eru rétt
35 ár frá því að í Tímanum
birtist hinn 22. april 1931, grein
þar sem spurt var: Hvað er í húfi
fyrir bændur landsins? í grein-
inni sjálfri var talað um „sam-
særi gegn sveitunum“, sem sam-
einaðir „fjendaflokkar Fram-
sóknar“ þ.e. Sjálfstæðismenn og
Alþýðuflokkur, hafi komið sér
saman um. Fyrsta atriðið í þessu
ljóta samsæri var fjölgun þing-
manna fyrir Reykjavík. Annað
meginatriði „samsærisins“ var
það, að ríkissjóður skyldi verða
látinn taka á sig 7 milljón króna
ábyrgð fyrir Reykjavík til Sogs-
virkjunarinnar. Enn önnur sam-
særisatriði, voru talin, en þessi
voru hin fyrstu og verstu. Þá
segir: Rísi bændur landsins
ekki gegn tilræði samsærismann-
anna nú við næstu kosningar og
hnekki því rækilega, mun þeim
ekki gefast tækifæri til þess síð-
ar.“ Nú þykjast Framsóknar-
menn hafa verið mikilr frum-
kvöðlar að virkjun Sogsins, þó
að þeir í fyrstu teldu ráðagerð-
irnar um hana „samsæri gegn
bændum“ og féllust einungis á
virkjunarframkvæmdirnar sem
þátt í stjórnarsamningi Alþýðu-
flokks og Framsóknar eftir kosn-
ingarnar 1934.
„Einliver sá
dekksti dagur“
Hinn 12. ágúst 1905 voru í
sambandi við afgr. fjárl. greidd
atkv. um, hvort fallist skyldi
á ritsímasamninginn við Stórá-
Norræna sem svo var kallað.
Tveimur dögum síðar hélt einn
málsnjallasti maður, sem þá sat
á Aliþingi ræðu, þar sem hann
sagði m.a. svo:
„Ég lít svo á, sem 12. ágúst
1905 muni verða talinn allmikill
merkisdagur í sögu hinnar ís-
lenzku þjóðar.------, því með
honum hefst á nýjan leik nýr
kafli í einokunarsögu íslendinga.
-----— einkaleyfi það og ein-
okun sú, sem ritsímasamningur-
inn innifelur, er eflaust sam-
þykkt í góðum tilgangi..“ „- með
ritsímasamninginn, ég er viss um,
að hann er gerður í góðu skyni,
jeg held, að hann verði ekki til
að glæða sjálfstæði vort. Það
hefur rétt verið sagt, og ekki að
orsakalausu, að árið 1262 hafi
verið eitt hið mesta óhappaár í
sögu vorri, því þá glötuðum við
sjálfstæði voru og frelsi. En það
er annað ártal, sem í mínum
augum er engu bjartara, það er
20. apríl 1602; það er eimhver
sá dekksti dagur, sem íslending-
ar eiga í sinni sögu. Margir
munu vita, hvað þá skeði, það
voru liðug 300 ár í vor, síðan
það varð, en þann dag var dönsk-
um verzlunarmönnum í fyrsta
skipti gefið svokallað „privilegi-
um“. Það er einkaleyfi yfir ís-
lenzkri verzlun.“
„Þjóð o" landi og
öllum atvinnuveg-
um til niðurdrepsw
Síðan gerir ræðumaður grein
fyrir, að einokunin hafi fyrst
einungis átt að standa í tólf ár,
en *úr því hafi spunnizt „ramm-
asta verzlunareinokun, sem
spennti íslenzku þjóðina hel-
greipum sínum í 186 ár, og við
súpum enn þá seyðið af ógæfu
þeirri sem af því hlauzt. Það
þarf ekki að lýsa því, hve miklu
miskunnarleysi og harðýðgi var
beitt við íslenzku þjóðina á þeim
tímum því síður eitrun þeirri,
sem læsti sig um allan þjóðar-
líkamann út frá einokunarmein-
inu. Einokunin ól upp óráð-
vendni, heigulskap og ósjálfstæði,
þjóðinni og landinu og öllum at-
vinnuvegum þess varð hún til
niðurdreps. Þegar við nú hfif-
um þetta fyrir augum, og vér
hugsum um sögu vora, mun
fleirum fara eins og mér, ég hef
ekki getað að mér gert, að mér
iðulega hefur dottið óöld bessi
í hug, þegar ég hef lesið rit-
símasamninginn“.
Enn segir ræðumaður:
„Samningurinn við Stóra-nor-
ræna á nú að gilda, ekkt i 12,
heldur 20 ár, og eftir þau 20
ár mun sjálfsagt svo fara, að
hann verði endurnýjaður og eng
inn, sem hér er inni, er víst svo
fróður eða framsýnn, að hann
geti sagt, hvað úr honum spinnzt
samningnumu
Þá segir þingmaðurinn:
„Við eigum sjálfir að gjðra
sem mest við getum, en við eig-
um ekki að láta okkur sæma,
að lifa á annarra náð.... Við
eigum sjálfir að brjóta okkur
braut frelsis og sjálfstæðis. Það
hefur verið margsýnt,. .. að við
getum einnig tekið þetta mál svo,
að við verðum húsbændur á
okkar heimili. Þessi leið liggur
upp á við til framfara og sjálf-
stæðis, öll önnur leið niður ... “
„x... hallast ég algjörlega að
þeirri breytingartillögu ... að
við eigum að fresta málinu. Ég
er sannfærður um, að það er
skynsamlegasti og viturlegasti
vegurinn og sá vegur sem þjóð-
in vill. . . Ég veit raunar, að sum
ir segja, að það sé ekki rétt
hermt, að þjóðin sé á móti
honum .. . Þetta getur verið. En
þá er til gföggur vegur til þess
að komast fyrir sannleikann í
þessu efni, sá vegur, að leysa
nú þingið upp, og stofna til
nýrra kosninga á þessum grund-
velli. Fyrir þá, sem vilja vita
vilja þjóðarinnar, er eðlilegast
að fresta málinu og gjöra þetta,
en ef menn eru hræddir við,
hvað þjóðin muni segja, þá er
eðlilegt, að þeir vilji ekki fresta
málinu.“
„Ógnir og blóðs-
úthellingar64
Loks segir þingmaðurinn:
„Vitaskuld getur þingið um
stundarsakir drifið áfram mál í
trássi við þjóðina, en þegar
þingmannsumboðinu er lokið,
gengur þingmaðurinn fyrir dóm-
stól kjósenda sinna, og þá stend-
ur hann eða fellur. Ég er nú
hræddur um, að ef þetta mál
verður drifið í gegn á þinginu,
verði dómur þjóðarinnar ekki
að vilja þeirra, sem það gjöra.
Það er ekki viturlegt að knýja
málið áfram með afli á móti
vilja þjóðarinnar. Ég er sann-
færður um, að margt illt sprett-
ur af því. Það getur komið sá
dagur, að þm. þeir, sem eru. máli
þessu fylgjandi, sjái og reyni, að
jafnvel ekki íslenzka þjóðin læt-
ur að sér hæða. Það er alltítt
í sögunni, en næsta alvarlegt þeg
ar þjóðirnar sjálfar setjast á
rökstóla og dæma þá, sem hafa
setið þeim á hálsi; af því hafa
risið ógnir og blóðsúthellingar.
Ég geri nú ráð fyrir, að hér
fari allt friðsamlega, en ég ef-
ast ekki um, að einnig þessi
litla þjóð getur kveðið upp sinn'
dóm yfir þeim, sem ekki vilja
láta að vilja hennar."
Þessi ræða var sannarlega
flutt af mælskukrafti o.g mun
meiri þunga en langlokur þær,
sem r|ú hafa verið þuldar á
móti álsamningnum. í henni
koma fram í stuttu máli öll meg-
inrökin, sem nú eru færð á móti
þeim samningi. En getur nokkur
sagt, að eitt einaita af þeim at-
riðum sem fram voru færð á
móti símanum 1905, hafi reynzt
rétt?