Morgunblaðið - 17.11.1966, Síða 16

16
MORGUNBLAOIO
Fimmtudagur 17. nóv. 1966
Útgefandi: Hf. Árvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Joi>annessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Cuðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglvsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 7.00 eintakið.
BREYTTAR
AÐSTÆÐUR
Jónas Haralz, forstöðumaður
Efnahagsstofnunarinnar,
flutti athyglisvert erindi á
fundi Kaupmannasamtak-
anna fyrir nokkrum dög-
um, þar sem hann sagði,
að síðustu 4—5 árin væru eitt
mesta framfaraskeið í sögu
okkar þjóðar, en setti jafn-
framt fram þá skoðun, að
þessu vaxtarskeiði væri lokið
og breyttar aðstæður hefðu
skapazt fyrst og fremst vegna
verðfalls á útflutningsafurð-
ur okkar. — Forstöðumað-
ur Efnahagsstofnunarinnar
sagði, að þjóðarframleiðslan
á þessu ári mundi aukast um
3—4% en aukning hennar
á undanförnum árum hefur
verið 5—6% árlega, og "enn-
fremur benti hann á, að verð-
fallið mundi þurrka út áhrif
þessarar framleiðsluaukning-
ar þannig að þjóðartekjurnar
á þessu ári mundu ekki auk-
ast.
Jafnframt vakti Jó»as
Haralz athygli á því, að
miklar raforkuframkvæmdir
og bygging álbræðslunnar
mundu verka nokkuð á móti
þessum neikvæðu áhrifum og
einnig mundu þar koma til
ýmsir aðrir vaxtarbroddar í
þjóðfélaginu, en þó mætti
gera ráð fyrir, að vöxtur þjóð
arframleiðslunnar á næstu ár
um yrði hægari en verið hef-
ur nú um skeið.
Slík ummæli forstöðu-
manns Efnahagsstofnunarinn
ar, sem hefur manna bezt
tækifæri til þess að fylgjast
með þróun efnahags- og at-
vinnulífs í landinu, hljóta að
vekja mikla eftirtekt. Reynsl-
an hefur kennt okkur, að
sveiflumar í íslenzku atvinnu
lífi eru miklar og kenjar þess
slíkar, að oft er næsta erfitt
að spá um framvindu mála.
Þannig er ólíklegt, að sér-
fræðingar hafi gert ráð fyrir
á árinu 1960 þegar hin nýja
efnahagsstefna var upp tek-
in, að vöxtur næstu ára
mundi verða svo mikill sem
nú hefur orðið raunin á.
En jafnvel þótt íslenzkt at-
vinnulíf sé að mörgu leyti ó-
útreiknanlegt, stöndum við
þó í dag frammi fyrir þeirri
ákveðnu staðreynd, að svo
mikið verðfall hefur orðið á
þýðingarmestu útflutningsaf-
urðum okkar, að það hlýtur
að hafa mjög neikvæð áhrif
á stöðu útflutningsatvinnu-
veganna. Mörgum kemur það
spánskt fyrir sjónir, að verð-
lag á fiskblokkum í Banda-
ríkjunum skuli fara lækkandi
á sama tíma og verðlag á öll-
um neyzluvörum almennings
fer mjög hækkandi þar í
landi. Ýmis óvænt atvik geta
haft mikil áhrif á verðlag síld
arafurða og nægir í því sam-
bandi að benda á, að standi
verkfallið í Perú lengi, er
ekki útilokað, að það hafi þau
áhrif að verð á lýsi og mjöli
hækki eitthvað.
Þannig er erfitt að segja
fyrir um framvindu þessara
mála, en íslenzkt þjóðfélag
hefur sýnt að í því býr ótrú-
legur kraftur og dugur og
þess vegna hljóta menn vissu
lega að vona, að sú mikla og
öra uppbygging, sem ein-
kennt hefur þjóðfélagið á síð-
ustu 4—5 árum haldi áfram.
En til þess að svo megi verða
þurfum við að fara okkur
hægar í margvíslegri kröfu-
gerð en verið hefur á undan-
förnum árum og með verð-
stöðvunarstefnunni hefur rík
isstjórnin viljað leggja á-
herzlu á hinar breyttu að-
stæður og jafnframt skapa
atvinnuvegunum í landinu
áframhaldandi starfsgrund-
völl, þrátt fyrir breytt við-
horf á erlendum vettvangi.
ÞÝÐINGAR-
MIKLAR FRAM-
KVÆMDIR
L sl. vetri samþykkti Alþingi
samningagerð við sviss-
neskt álfyrirtæki um bygg-
ingu álbræðslu í Straumsvík,
en áður hafði verið ákveðið
að ráðast í miklar raforku-
framkvæmdir vð Búrfell.
Stjórnarandstæðingar börð
ust af mikilli heift gegn bygg
ingu álbræðslunnar hér á
landi og var ýmsum röksemd
um beitt, meðal annars þeim,
að óverjandi væri að ráðast í
slíkar framkvæmdir á þeim
þenslutímum er yfir stæði í
þjóðfélaginu og þess vegna
ætti að skjóta þeim á frest.
Af hálfu þeirra er börðust
fyrir byggingu álbræðslunn-
ar var athygli vakin á ein-
hæfni hins íslenzka atvinnu-
lífs og nauðsyn þess að skjóta
fleiri stoðum undir það, svo
Styrjaldaráhættan í
MIKIL breyting hefur orðið
á hernaðarstöðu Evrópu s.l.
ár. Það sem mesta athygli hef
ur vakið er auðvitað úrsögn
Frakklands úr Atlantshafs-
bandalaginu, sem leiddi til
aukinnar samvinnu Rússa og
Frakka og jafnframt veikti
stöðu Vesturveldanna. Einnig
hafa aðrar aðgerðir veikt
stöðu NATO, t.d. ákvörðun
Breta um að fækka í brezka
herliðinu í V-Þýzkalandi og
Belgar hafa einnig gert það
ljóst að þeir hafa í hyggju að
draga úr herstyrk sínum. Or-
sökin er í báðum þessum til-
fellum efnahagsleg.
Johnson Bandaríkjaforseti
hefur sem kunnugt er lagt
fram tillögu um að bæði Rúss
ar og Bandaríkjamenn dragi
úr herstyrk sínum í Mið-
Evrópu. Helzta orsökin fyrir
þessari tillögu er hin sívax-
andi þörf Bandaríkjamanna
fyrir auknum herstyrk í
Vietnam, en einnig efnahags-
legar orsakir. Það eru þó varla
líkindi fyrir að Rússar muni
fallast á aðgerðir, sem auka
hernaðarmátt Bandaríkja-
manna í Vietnam, en fremur
er talið að Rússar muni líta
á tillöguna sem veikleika-
merki hjá Bandaríkjamönn-
um.
Hvernig sem tillögu John-
sons kann að vera tekið hljóta
menn að líta svo á, að í dag
veikist staða NATO stöðugt.
Hægt er að halda hernaðar-
stöðunni óbreyttri ef Varsjár-
bandalagið dregur jafnframt
úr styrk sínum, en sem stend-
ur finnast engin merki um
slíkar aðgerðir. Því skal ekki
7 neitað að A-Evrópuþjóðir búa
1 nú að miklu leyti við við-
\ skiptafrelsi, en það á ekki
| við á sviði hernaðar. Tillaga
7 Rúmena um upplausn War-
1 sjárbandalagsins hefur enn
\ ekki verið rædd svo neinu
l nemi, en í stað þess skal bent
7 á samstöðuna sem ríki meðal
kommúnistaþjóðanna við her-
æfingarnar miklu í Tékkó-
slóvakíu nú fyrir nokkru, en
það var umfangsmesta æfing-
in í sögu bandalagsins.
Berlínar og Þýzkalands-
vandamálin eru enn óleyst.
Hagstæð þróun á sviði hern-
aðar byggist að miklu leyti
á að þessi vandamál verði
leyst. Vestanmegin er rætt um
sameiningu Þýzkalands, þó
hafa bæði Bretar og Frakkar
í vaxandi mæli látið í ljós
andspyrnu gegn þessari lausn,
því að Þýzkaland með 75
millj. íbúa myndi ná miklum
ítökum í Efnahasgbandalag-
inu.
Þróun síðustu mánaða hefur
orsakað að mikið er nú í húfi
fyrir V-Þýzkaland. Verði
ákveðið að draga enn úr her-
styrk Vesturveldanna í Þýzka
landi verða Þjóðverjar sjálfir
að auka sinn styrk. Þegar í
dag líta Rússar hernaðarupp-
byggingu V-Þýzkalands alvar
legum augum. Af þeirra hálfu
virðast menn helzt óttast að
styrkur NATO aukizt með
samvinnu við Þjóðverja ~ og
einnig er rætt um áhættuna
á hefndarstyrjöld af hálfu
V-Þjóðverja og umfram allt
lagst gegn hverskonar tillög-
um um yfirráðarétt þeirra
yfir kjarnorkuvopnum NATO.
Þessi andstaða Rússa hefur
aftur á móti hert baráttu V-
Þjóðverja um að fá yfirráð
yfir þessum vopnum. Hægt er
að gera sér grein fyrir eðli
vandamálsins án þess að
benda á lausn þess: Það þarf
að koma á sameiningu Þýzka-
lands, án þess að hún raski
stöðu Evrópu ef slík lausn yfir
leitt er hugsanleg.
Þýzkalandsmálinu er bund-
ið annað vandamál svipaðs
eðlis, þ.e.a.s. framtíðarstaða
A-Evrópuþjóða. Hin síauknu
viðskipti A og V-Evrópu hafa
í för með sér aukið samband
landsmanna. Erfitt er að gera
sér grein fyrir afleiðingunum,
en hvað sem öllu líður má
ekki styrkja aðstöðu komm-
únistaríkjanna.
Markmið De Gaulles Frakk
landsforseta er að innlima
með tímanum kommúnistarík
in í eitt allsherjarefnahags-
bandalag Evrópu, en heldur
er ólíklegt að Sovétríkin fall-
izt á slíkt bandalag, auk þess
sem það striðir gegn mark-
miði kommúnista. Eini grund-
völlurinn fyrir slíkri banda-
lagsstofnun er að Rússar komi
þar hvergi nálægt. Bæði þessi
vandamála hafa í för með sér
mikilvægar hernaðarlegar á-
hættur.
Líkurnar fyrir staðbundn-
um átökum í Evrópu hafa
mikið verið ræddar. Stofnun
hinna svonefndu öryggissveita
NATO er sönnun þess að Vest
urveldin gera ráð fyrir að
hugsanlegt sé að til staðbund-
inna átaka geti komið í Ev-
rópu. Þessar sveitir má ein-
ungis kveða út á staðbundin
Evrópu
svæði, þar sem mótaðilinn hef
ur hafið árás.
Eins og málum er nú hátt-
að á sviði hernaðar eru litlar
líkur fyrir að til átaka komi
í Mið-Evrópu, en áhættan er
meiri á framlínum NATO í
suðri og norðri. Ef staða
Norðurlanda breyttist myndu
líkurnar fyrir staðbundnum
átökum jafnframt aukast.
í Svíþjóð hefur því oft ver-
ið haldið fram, að líkurnar
fyrir staðbundnum átökum í
Evrópu væru hverfandi litlar,
vegna valdajafnvægisins, sem
kjarnavopnin hafa í för með
sér. Þegar slíku er haldið
fram, er litið á valdajafnvæg-
ið sem tölfræðilegt. Þetta
jafnvægi er ekki einhlítt.
Stórveldin geta gripið til
hernaðaraðgerða í vissum til-
vikum, án þess að eiga á
hættu að gripið verði til
gagnaðgerða þegar í stað.
í sambandi við þessar stað-
hæfingar Svía má benda á
skrif sovézks hernaðarfræð-
ings um þetta mál. Maður
þessi heitir Pochlebkin og
nefndi hann ritgerð sína
„Eystrasalt, haf friðar“. Hann
segir þar m. a. að hugsanlegt
sé að ríki utan Eystrasalts-
svæðisins geli hafið landvinn-
ingastyrjöld þar til þess að
geta ráðizt á kommúnistarík-
in, eða einnig geti Eystrasalts-
þjóð, sem hefur opinberlega
lýst yfir óánægju sinni með
aðstöðu á svæðinu eftir lok
heimsstyrjaldarinnar, þ.e.a.s.
V-Þýzkaland. Hann heldur
áfram: Eins og málum er nú
háttað á Eystrasaltssvæðinu
yrðu hernaðaröflin í Bonn að
fá aðstöðu á hlutlausa svæði
Eystrasalts, þ.e.a.s. sænsku
ströndinni, til þess að koma
herjum sínum í hernaðarað-
stöðu og stjórna þaðan styrj-
aldaraðgerðum á sjó og í loíti
á Eystrasaltssvæðinu.
Hvernig sem á þessi um-
mæli er litið, hljóta þau að
vekja athygli í ummælum um
staðbundin átök.
Lauslega þýtt
úr Dagens Nyheter.
*
*
s
s
I
I
!
i
að á þann hátt væri treystur
sá mikli ávinningur, sem þjóð
in hefði náð á undanförnum
árum í bættum lífskjörum.
Líklega gerðu fáir ráð fyr-
ir því sl. vetur, þegar deil-
urnar um álbræðsluna stóðu
sem hæst, að þess mundi
skammt að bíða, að það
kæmi fram í raun hvor
aðilinn hefði á réttu að
standa í þessum deilum. Nú
hefur forstöðumaður Efna-
hagsstofnunarinnar vakið at-
hygli á hinum neikvæðu á-
hrifum verðlagsþróunarinnar
erfendis á þjóðarbúskap okk-
ar í heild, en jafnframt bent
á að hinar miklu raforkufram
kvæmdir og bygging ál-
bræðslu mundu vega nokkuð
upp á móti hinum neikvæðu
áhrifum þessarar þróunar á
þ j óðarbúskapinn.
Það er því þegar komið í
ljós, að hyggilegt var að ráð-
ast í byggingu álbræðslunnar
og hinar miklu raforkufram-
kvæmdir við Búrfell. Ef svo
fer, að verðlagsþróunin er-
lendis heldur áfram að verða
okkur óhagstæð og erfiðleika
tímabil er framundan, munu
hinar miklu framkvæmdir í
Straumsvík og við Búrfell
vissulega verða þjóðarbú-
skapnum í heild mikil lyfti-
stöng.
Björgunarþyrltvr
rakust saman
Matsuyama, 15. nóv. AP.
• f gærkveldi rákust saman
tvær þyrlur, sem tóku þátt í
leit að farþegum þeim, sem
saknað var af japönsku flugvél-
inni YS-11, er fórst sl. sunnu-
dag. Fórust báðar þyrlurnar og
með þeim fjórir menn.
Þyrlurnar voru ásamt öðrum
að leit að 27 manns, sem enn er
saknað af farþegum japönsku
vélarinnar. Önnur þeirra var
eign félagsins All Nippon Air-
ways (ANA) í Tokíó, hin »ar
frá lögreglunni.
YS-11 farþegavélin fórst á
sunnudagskvöld, er hún reyndi
að nauðlenda á vatni einu. Með
vélinni voru fimmtíu manns