Morgunblaðið - 08.01.1967, Qupperneq 17

MORGTJNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. JANÚAR ÍSCT.
17
Foringjaskipti
varnarliðsins
f Skiljanlegt er að menn greini
á um nauðsyn þess að hafa er-
lent varnarlið í landinu. Af feng-
inni reyns'lu hefur , mikill meiri-
hluti íslendinga sannfaerzt um
það, að eins ag nú Ihorfir tjáir
ekki að hafa ísland varnarlaust,
fremur en önnur þjóðlönd. Enn
hefur það lítinn sem engan byr
hlotið, að landsmenn taki sjálfir
a'ð sér varnirnar. Er þá ekki um
annað úrræði að velja en að
hafa hér erlent vamarlið. Á með
an svo er, hiijóta allir góðvilj-
aðir menn að óska þess, að af
dvöl iþess leiði sem fæst vand-
kvæði. Auðvitað verður aldrei
(hjá því komizt, að einhverjir
örðugleikar verði af lausn varn-
armálanna, hver sem bún er.
Mjög mikið veltur þess vegna á
því, að hæfir menn veljist tii
atjórnar varnarliðsins. Má segja,
að þar þurfi á frálbærum mönn-
! um að halda, svo óvenjiuieg úr-
tausnarefni sem hér eru að
!REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 7. jan.
ýms'U leyti. Um flesta æðstu yf-
irmenn liðsins er sannmæli, að
þeir hlafi verið vanda sínum
vaxnir. Á engan hinna er hallað,
þótt fullyrt sé, að Ralpfti Wey-
mouth fflotaforingi, sem nú er á
förum héðan, sé þeirra fremst-
ur. Þegar hann var gerður að
flotaforingja — admiral — áður
en hann kom hingað. var hann
hinn yngsti í þeirri stétt í heima-
»andi sínu. í störfum sínum hér
hefur hann sýnt röskleika, ein-
urð og stjórnsemi ásamt lipurð
og skilningi á íslenzkum aðstæð-
um. Hann og hans ágæta kona,
•em er frönsk að uppruna, eiga
átta börn og hafa sex þeirra
dvalið hér hjá þeim að staðaldri.
f>au hafa á tveggja ára tímaíbifli
farið víðar um landið og kynnzt
þvtí betur dn fflestir heimamenn
gera á iangri ævi. Það er rétt,
«em kunnugur maður sagði, að
úrslitaástæða til þess, að Wey-
mouth flotaioringja hefur tekizt
•vo vel sem raun ber vitni er sú,
að til vfðfbótar ágæfcum hæfideik-
um kemur sönn vinátta til lands
og þjóðar.
Hverjir eru að
yameríkaníserast6?
( Aðalhættan af dval hins banda
ííska varnarliðs á íslandi er af
ýmsum sögð vena sú, að íslend-
ingar séu að „aimeníkaníserast.“
. Á þessu er látlaust hamrað af
iitlum hópi hérlendna manna og
undir það er tekið af nokkrum
útlendingum, eihum á Norður-
Jöndum, sem láta sér tátt um
norræna menningu en þekkja lítt
til hér á landi. Nú er því sízt
•ð neita, að á íslandi hafa orðið
miklar breytingar á viðhorfum
©g skoðunum manna eftir að ein-
angrun landsins laulk. Um ein-
angrunina átti vi’ð hið forn-
kveðna, að fátt er svo með öllu
illt að ekki boði nokkuð gott.
Hún átti sinn þátt í að varðveita
íslenzka tungu og halda við
minningunni um þúsunda ára
gamla menningu, en sjálf hafði
einangrunin nær gengið af þjóð-
inni dauðri. Það er og vissulega
rétt, sem Ásmundur Sveinsson
myndhöggvari sagði í mjög
•kemmtilegum sjónvarpsþætti á
dlögunum, að fornritin urðu ekki
til vegna einangrunar heldur
vegna þess, að ísflendingar
þekktu þá gjörla til menningar
vfðsvegar í Norðurálfu vegna
; ferðalaga og dvalar þar. Ein-
angrunin er nú úr sögunni. Við
því verður ekiki gert, hvort sem
mönnum líkar betur eða verr.
Ðvöl erlendra manna hér í landi,
»ð visu mjög misjafnlega margra,
mú nokkuð á þriðja áratug, hef-
«r kennt þjóðinni nauðsynflega
varúð vegna hinna breyttu við-
korfa. Hennar vegna Skiljum við
hætturnar betur en ella, svo að
við etium stöðugt á verði um að
láta ekki gleypa okkur. Hið nor-
ræna sjónvarp á gamlárskvöld
varð holl kennslustund í þessu.
Eftir þá kynningu hijóta marg-
ir áð spyrja, hverjir séu í raun
og veru í mestri hættu um að
„amerikaníserast.“ Þeim sem
kunnugir eru á hinum Norður-
lönduinum kom það engan veg-
inn á óvart, að sú hætta er víða
'bersýnilega meiri en hér.
Hjartað það var
gott
Svo er að sjá sem Magnús
Kjartansson hafi orðið sérlega
móðgaður út af því, að Bjarni
Benediktsson talaði í áramóta-
grein sinni 'bér í blaðinu um það
„glórulausa ofetæki“, sem lýsti
sér í því að ása'ka rikisstjórnina
fyrir, að hún stefndi að því að
skapa atvinnuleysi í því skyni
að útvega nægan mannafla
til álbræðslunnar. Sársaukafull
gremja Magnúsar ber vitni
meiri viðkvæmni en hann
vill láta aðra vita, að hann
búi yfir. Magnús vill líta út
sem mikil byltingarhetja. Þess
vegna gerir hanin sér far um að
hafa í frammi gífuryrði og hót-
anir ásamt þvá sem hann beitir
ritleikni sinni til að útmáfla illt
innræti andstæðinga sinna. Bylt-
ingahamurinn fer Magnúsi þó
ekki miklu betur en dýrinu, sem
hélt, að það væri orðið fljón,
þegar það skreið undir Ijóns-
húð. Magnús vantar hvorki vilj-
ann né getuna til að hafa hátt,
en þegar á reynir, þá er þa’ð
'hjiartað, viðkvæmnin, sem stjórn
ar gerðum hans.
Um Svein dúfu var sagt:
„— lélegt þótti höfuð hans,
en hjiartað það var gott.“
Það á Síður en svo við um
Magnús Kjartansson, að höfuð
‘hans sé ‘lélegt. Hitt er meira en
líklegt, að hjarta (hans sé svo
gott, að það geri hann liðónýtan
byltingaforingja.
„Þurfum sannar-
lega ekki að blygð-
ast okkar44
Þó að Magrnús Kjartansson
vilji spmast allra manna grimm-
astur og harðskeyttastur, er hann
trúlega borgaralega sinnáðasti
maður af öllum þeim, er niú hafa
skipti af íslenzkum stjórnmálum.
Næst séra Gunnari Árnasyni, rit-
sbjóra Kirkjuritsins, er hann,
eins og skrif sýna, tví-
mælailaust biblíufróðastur allra
ritstjóra og blaðamanna þessarar
kynslóðar. Hin helga bók ihefur
ekki einungis mótað rithátt hans
faeldur og allt hugarfar. Þegar
Magnús gáir ekki að sér, þá kem
ur í ljós, að hann er oft með
óiíkindum sanngjam. Binar Ol-
geirsson bilar á því, að greind-
in gerir hionum ómögulegt enda-
laust að segja tóma vitleysu.
Þess vegna afsannar hann venju
flega fyrir lok sinnar löngu ræðu
megihhluta þess, er hann ætlaði
sér að halda fram. Hjá Magnúsi
er það hjartalagið, meðfædd
sanngirni, sem knýr hann öðru
hvoru tál játninga, er ómerkja
áratuga byltinga-áróður. Hann
hefur eytt langmesbum hluta
starfsævi sinnar til að svívirðe
lislenzkt þjóðskipulag. En enginn
hefur gefið því ibetri vitnisburð
en einmitt hann á Alþmgi hinn
15. des. 1966, þegar hann sagði:
„Við þurfum sannarlega ekki
að blygðast okkur í samanburði
við aðra fyrix þá efnahagsþró-
un, sem hér hefur orðið á und-
anförnum áratugum. Og efna-
hagslega séð erum við ibetur fær
ir tifl þess en nokkru sinni fyrr
að ráðast í ný verkefni."
Engum stuðningsmönmum lýð-
ræiðs og frjáls framtaks hefur í
tveimur setningum tekizt betur
að lýsa árangri stefnu sinnar en
andstæðingi þeirra, Magnúsi,
tókst að þessu simni. Þarna er
þjappað saman meginkjarna
þess, sem verjendur íslenzks þjóð
skipulags hafa haldið fram: Við
þurfum sannarlega ekki að blygð
ast okkar fyrir efnahagsþróun-
ina hér að undanförnu. Enginn
efast um, að ör þróun hefur orð-
ið víðar. En fórninnar, sem við
höfum þurft að færa hennar
vegna eru smáræði miðáð við
það, sem vdðast annars staðar hef
ur orðið, t.d. í Sovétríkjunum,
þar sem óumdeilt er, að millijón-
um, ef ekki milljónatugum
manina var „gereytt" tifl að koma
kommúmismanum á. Þrátt fyrir
al'lar þær fórnir, hefur þar í
landi þó gengið rtiun hægar en
hér að bæta kjör almennings.
„Búksorgir ekki
eins nærgöngular46
Að vísu getur það alfla hent,
að þeir tali af sér og segi ann-
að en þeim raunverulega býr í
brjósti. En hin, ef svo má segja,
biblíulega sanngirni ritstj. Þjóðv.,
hefur oftar en í þetta skipti ó-
merkt 'byltingarhjafl blaðs hans.
Á gamlársdag lét Einar Olgeirs-
son móðan mása á sfðum blaðs-
ins og fjölyrti um allar þær bú-
sifjar, siem ís'lenzk alþýða hefði
orðið fyrir af vaildhöfunum og
hvernig efnahagur þjóðardnnar
væri nú komin að hruni ef ekki
þegar í algerri auðn. Hinn sama
dag skrifaði „m“ forystugreín I
blaðið undir nafninu „Að horfa
fram“. Segir þar m.a.:
„Sumum kann að virðast það
furðulegt verkefni að gefa út
blað af 'hugsijón, starfrækja fyr-
irtæíki sem vitað er a'ð muni
verða rekið með reikningslegum
halla, leggja á sig þungar byrð-
ar til iþess að jafna þau met.
Ekkert er fjær anda neyslu-
þjóðfélags og lífsþæginda-
græðg'i, því viðhorfi að meta allt
til fjár, telja svokallaðan gróða
algildan mælikvarða. Mörgum
hættir einnig við því á tímum,
þegar búksorgir eru ekki eins
nærgönguiar og endranær að
týna niður félagslegum viðhorf-
um og hefja eftirsókn eftir vindi.
En einstaklingar sem sökkva sér
niður í því líka singirni fá áð
sanna þá fornkveðnu speki að
það stoðar litið að eignast heim-
inn ef menn fyrirgera sálu sinni.
Hverjum einstaiklingi sem vill
lifa heilu og frjóu lífi er nauð-
synlegt að eiga markmið, hug-
sjónir, utan þrengstu einkahaga
sinna, og leggja nokkuð í söl-
unrar fyrir þær — að öðrum
kosti deyja menn andlega langt
fyrir aldur fram. Á sama hátt er
hverju þjóðfélagi, sem ekki vill
staðna nauðsynlegt að eiga Jvarð-
snúið lfð þvillíkra vökumanna;
annars getur tímabundin vel-
sæld snúist í hnignun á skömm-
um tíma.“
Víst er þarna vel að orði kom-
ist og allir sjá hvert meginboð-
skapurinn er sóttur, sá að það
stoðar lítið að eignasfc heiminn,
ef menn fyrirgera sálu sinni.
Hugsun ritstjórans þegar hann
sækir þessa tilvitnun í hina
helgu bók, er þó enn eftirtekt-
arverðari. Hún gengur lengra í
að halda því fram, að íslending-
ar 'haffl „eignast heiiminn“ en
flestir aðrir mundu gera. Þvi fer
og því miður fjarri, að búk-
sor.gir séu úr sögunni hér á
landi. Hitt er rétt, að þær eru
nú „ekki eins nærgöngular og
endra nær.“ Hagur almennings
hefur aldrei verið neitt viðlíka
góður sem nú og á hinum allra
sf^ustu árum. Mikilsvert er, að
fá viðurkenningu þessa frá ein-
um gífuryrtasta gagnrýnanda
núverandi stjórnarstefnu, og þó
enn mikilsverðara, að þessi stað-
reynd skuli vera svo rik í huga
hionum, að hann telur þörf á
eldlegri hvatningiu til sjálfs sín
og annarra um að láta ekiki alla
baráttu niður falLa vegna þess
hversu afkoman sé orðin góð!
Maðurinn, sem sér
svart
Út af fyrir sig er e.t.v. skilj-
anlegt, að maður, sem er svona
sanngjarn í eðli, bregðilst reiður
iyið, þegar hann er sakaður um
„glórulaust ofstæki" í öðrum
ummællum sínum. Undir niðri
veit hann ósköp vel, að þar er
einungis um að ræ'ða hrinur, sem
eiga að gefa til kynna, að eðli
'hains sé alit annað, en hann í
raun og veru veit, að það s*.
Rétt er að rifja það upp,
að þegar Þjóðviljinn taldi „nið-
urlægmgu" sjávarútvegs og iðn-
aðar vera ríkiisstjórninni „kær-
komið ástand“ til þess að út-
vega nægilegt vinnuaffl til ál-
bræðslu, þá taldi Bjarni Bene-
diktsson skýringu á þvá „glóru-
lausá ofstæki“, sem í slíkum ásök
unum lýsti sér, vera þá, að þeir,
sem þær bæru fram, væru haldn
ir 'kommúnískri kreddutrú. Nú
er komið á daginn, að það er
ekki Þjóðviljinn einn, sem ber
fram svo glórulausar ásakanir.
Eysteinn Jónsson vill einnig í
þessu ekki láta á sér standa um
öfgar í samkeppni við komm-
únista. f áramótagrein sdnni í
Tímanum segir hann:
„Á engu nýju hefur bólað svo
teljandi sé, þegar frá er skilin
álverksmiðja útlendinga í
StraumS’VÚk.
Er ætlunin að ’horfa aðgerðar-
laust á það, að grundvöllur út-
gerðarinnar haldi áfram að
grotna sundur, til þess að losa
vinnuafl í þess konar nýjungar?
Margt af þvi sem sagt er og
gert um þessar mundir gæti bent
í þá átt, og ekki áðeins aðbúiv*
aður að sjávarútvegi, hellur
einnig iðnaði og landlbúnaði.“
Sjálfur sagði formaður Fram-
sóknar fyrir rösku ári á Al'þingi,
að þör'f mundi á að „folása þok-
unni eittlhvað frá.“ Samkv. ræðu
hans nú á fflokksafmælinu og
áramótagreininni hefur honum
þó enn sortnað fyrir augum.
Fiskiskip og tertu-
botnar
Svartsýni Eysteins Jónssonar
um þessar mundir er raunar
auðskilin. Þrátt fyrir allt gortið
út af úrslitum sveitarstjórnar-
kosninganna á sl. vori, urðu
Framsóknarmenn þá fyrir sárum
vonbrigðum. Einn helzti maður
flokksins, Helgi Bergs, hafði tal-
áð í þá átt, að ef stjórnarfflokk-
arnir misstu ekki meirihluba við
Iþær kosningar, merkti það, að
þingræði á íslandi félli á prófi!
Framsóknanmönnum var ekki
nóg, að stjórnarflokkarnir skyldu
tapa meiritalutia, heldur ætlaði
Framsókn sjálf að vinna svo á,
að hiún hlyti ámóta mikið al-
menningsfylgi og Sjálfstæðis-
flokkurinn. Þetta átti að verða
fyrir stórkostlegt fylgistap stjórn
arflokkanna og upplausn Alþýðu
bandalagsins. Úrslitin urðu þau,
að Alþýðuflókkurinn vann á, Al-
þýðuibandalagi'ð hélt velli og
Sjálfstæðisfloflclkiurinn tapaði
nokkru fylgi frá sveitarstj órna r-
kosningunum 1962. f heild höfðu
stjórnarfflokkarnir báðir saman
milli 53 tii 54% af fylgi kjós-
enda, og er það mun hærra hlut-
falil en flestar stjórnir í vest-
rænum lýðræðisríkjum styðjast
við. Nú taflar Eysteinn Jónsson
ekki svo mjög um fylgisþurrð
stjórnarflokkanna meðal kjós-
enda heldur um nauman meiri-
hluta þeirra á Alþingi. Rétt er,
að þar má litlu muna. Þar veldur
mestu um skipting þingsins í
deildir. Jafnframt því, sem Ey-
steinn Jónsson byggir mú auðsjá-
anlega allar sínar vonir á því,
að þetta fyrirkomiulag geti orðið
til þess, að fylgi meirihluta kjós-
enda fái ekki ráðfð, hælist hann
um yfir þeim nauma meirihlufca,
sem stjórn Framsóknar og Al-
þýðuflokks hafi stuðzt við á Al-
þingi 1934, í fyrsta skipti þegar
'hann varð ráðherra. Þá réði hlut-
kesti í Skagafirði úrsflitum. Sú
stjórn ha.fði á meðal kjósenda
ek'ki meira fylgi en 44—45%. Nú
ibyggir Framsókn von sína á því,
að þeir flokkar sem hafa rífleg-
an meirihluta kjósenda hljóti þó
e.t.v. ekki nægan meirihluta á
Alþingi! Eystein Jónsson fýsir
aftur til þeirra tíma, þegar 44
til 45% kjósenda höfðu öll ráð
á þingi með þeim árangri, að
'hann sjálfur fjandskapaðist jafn
mikið við kaup á fiskiskipum til
landsins og á tertulbotnum nú.
'Spurning er, hvort hann skilur
enn, a'ð ásfcæðan til þes-s að menn
hafa efni á að kaupa sér tertu-
'botna er sú að ekki er lengur
‘hindrað að menn megi nota fé
sitt til að kaupa fislkiskip.