Morgunblaðið - 13.05.1967, Síða 22

Lausn
landhelgis-
deilunnar
við
Breta
Með viðurkenningu brezku ríkisstjórnarinnar á 12
sjómílna fiskveiðilandhelgi við ísland árið 1961 fengu
fslendingar einn sinn stærsta stjórnmálasigur í við-
skiptum við aðrar þjóðir. I>á lauk hinni alvarlegu og
oft lífshættulegu deilu milli Islendinga og Breta, sem
hófst, er fslendingar færðu út fiskyeiðilandhelgi sína
úr fjórum sjómílum í 12 sjómílur hinn 1. september
1958.
Aðalatriði samkomulags íslenzku og brezku ríkis-
stjórnanna um lausn fiskveiðideilunnar, sem undir-
ritað var 11. marz 1961, voru þessi:
1) Brezka ríkisstjómin viðurkenndi 12 sjómílna
fiskveiðilandhelgi við Island.
' 2) Brezka ríkisstjórnin viðurkenndi þýðingarmikl-
ar breytingar á grunnlínum á fjórum stöðum
umhverfis landið, en af þeim leiddi 5065 ferkm.
stækkun fiskveiðilandhelginnar til viðbótar út-
færslunni 1958.
I 3) Brezkum skipum var heimilað að stunda veiðar
á takmörkuðum svæðum á milli 6 og 12 sjómílna
beltisins um takmarkaðan tíma á ári næstu þrjú
árin, en þessar undanþágur féllu að öllu leyti nið
ur 11. marz 1964.
4) Ríkisstjóm fslands lýsti því yfir, að hún mundi
halda áfram að vinna að framkvæmd ályktun-
ar Alþingis frá 5. maí 1959 varðandi útfærslu
fiskveiðilögsögunnar við Island og að ágrein-
ingi um hugsanlegar aðgerðir skyldi vísað til
Alþ j óðadómstólsins.
I>að var ekki einungis hér á landi, sem litið var á
eamkomulag þetta sem mikinn sigur fyrir íslendinga,
heldur og erlendis, ekki sízt í Bretlandi. Samtök
brezkra útgerðarmanna héldu því t.d. fram, að brezk
etjómarvöld hefðu gefizt upp fyrir Islendingum. Þrátt
fyrir þessi hagkvæmu málalok fyrir íslendinga beitti
stjórnarandstaða Framsóknarflokksins og Alþýðu-
bandalagsins sér ákaft gegn samkomulaginu, bæði á
Aiþingi og utan þess.
Grundvöllurinn að lausn deilunnar var lagður í við-
ræðum forsætisráðherra íslendinga og Breta, Olafs
Thors og Harolds Macmillans á Keflavíkurflugvelli
haustið 1960, því að þá tókst að afla skilnings brezka
forsætisráðherrans á nauðsyn íslendinga til útfærslu
landhelginnar.
Samkomulagið um lausn deilunnar, sem síðan var
gert, er vafalaust það verk viðreisnarstjórnarinnar,
eem einna lengst mun halda uppi hróðri hennar.
Efld landhelgisgæzía
MEB tilkomu varðskipsins Öðins árið 1960, gæzlu-
flugvélarinnar TF-Sif árið 1962 og gæzluþyrlunnar
TF-Eir árið 1965 hefur tækjakostur Landhelgis-
gæzlu íslands verið aukinn mjög mikið og aðstaða
hennar til þess að gæta landhelginnar og rækja önn-
ur störf, sem henni hafa verið falin, orðið auðveld-
ari.
Hlutverk Landhelgisgæzlunnar
í nýrri heildarlöggjöf um Landhelgisgæzlu íslands
segir, að það sé hlutverk hennar:
1) að hafa með höndum almenna löggæzlu á hafinu
umhverfis ísland, jafnt innan sem utan land-
helgi;
2) að veita hjálp við björgun manna úr sjávar-
háska eða á landi, svo og að annast aðkallandi
sjúkraflutninga;
3) að aðstoða eða bjarga bátum eða skipum, sem
kunna að vera strönduð eða eiga í erfiðleikum
á sjó við ísland, ef þess er óskað;
4) að veita afskekktum stöðum eða byggðarlögum
nauðsynlega hjálp eða aðstoð, þegar eðlilegar
samgöngur bregðast af ófyrirsjáanlegum orsökum;
5) að sjá um sjómælingar og taka þátt í hafrann-
r sóknum, fiskirannsóknum, botnrannsóknum og
öðrum vísindastörfum;
6) að tilkynna, fjarlægja og gera skaðlaus reköld,
tundurdufl, sprengjur eða aðra hluti sem sjófar-
endum eða almenningi getur stafað hætta af;
7) að aðstoða við framkvæmd almannavarna, al-
mennrar löggæzlu, lækna- og toll- og vitaþjón-
ustu, eftir því sem aðstæður leyfa eða ákveðið
kann að vera sérstaklega.
Þýðingarmest af þessum verkefnum landhelgisgæzl-
unnar eru gæzla fiskveiðilögsögunnar og björgunar-
störf, en tvö varðskipanna, Ægir og María Júlía, hafa
tekið mikinn þátt í hafrannsóknum við landið jafn-
hliða gæzlustörfum sínum.
Nýtt varðskip og þyrla
Nú standa fyrir dyrum mikilvægar umbætur á
tækjakosti landhelgisgæzlunnar. Á næsta ári er vænt-
anlegt til landsins nýtt varðskip, sem samið var um
smíði á í júlí 1966, en hið nýja skip, er kosta mun
um 83 millj. kr., verður nokkru stærra og með afl-
meiri vélum en nýi Oðinn. Þá er í athugun að kaupa
stóra tveggja hreyfla gæzlu- og björgunarþyrlu, sem
talið er, að annað gæti verkefnum gæzluflugvélar-
innar Sif og jafnvel einnig verkefnum minni varð-
skipanna.
Sjónvarp
Frá sjónvarpsupptöku.
ÚTSENDINGAR íslenzks sjónvarps hófust 30. sept-
ember 1966. Hafði þá undirbúningur sjónvarpsins að-
eins tekið u.þ.b. tvö ár. Sú reynsla, sem þegar er feng-
in af hinu íslenzka sjónvarpi, lofar góðu um, að sjón-
varpið múni í framtíðinni verða sú menningarstofn-
un og skemmtitæki, sem að er stefnt.
í fyrstu- voru sendingardagar sjónvarpsins tveir í
hverri viku, en í byrjun desembermánaðar 1966 var
þeim fjölgað í þrjá. Frá því í byrjun febrúar 1967
hefur verið sjónvarpað fjóra daga í viku, en áætlað
er, að sendingardögum verði fjölgað í fimm í viku
15. maí nk. og í sex í viku 1. september nk.
Sjónvarpið nær nú þegar til 120—125 þúsund manns
eða nálægt 2/3 hluta allra landsmanna.
Talið er, að þegar séu í noktun a.m.k. 16 þúsund
sjónvarpsviðtæki í landinu, en það svarar til þess, að
u.þ.b. 8 manns séu um hvert viðtæki á því svæði, sem
sjónvarpið nær til.
Mikil áherzla er lögð á að hraða dreifingu sjón-
varpsins um landið. Auk aðalsendisins á Vatnsenda-
hæð hafa verið settar upp minni endurvarpsstöðvar í
Vestmannaeyjum, Eyrarbakka, Grindavík, Borgarnesi
og Vík í Mýrdal. Alveg á næstunni verður reist stór
endurvarpsstöð í Vestmannaeyjum, sem mun ná til
mikils hluta Suðurlandsundirlendis, stór endurvarps-
stöð á Skálafelli, sem verður miðstöð dreifikerfisins
um landið, og endurvarpsstöð á Vaðlaheiði, sem ná
mun til Akureyrar og nærsveita. Þá verða settar upp
stórax endurvarpsstöðvar á Háafelli í Mýrdal, á norð-
anverðu Snæfellsnesi og á Fjarðarheiði. Er að þvl
unnið, að þessum framkvæmdum verði lokið á næstu
2—3 árum.
Áætlað er, að sjónvarpið nái til nær allra lands-
manna einhvern tíma á árabilinu frá 1971 til 1973.
Stofnkostnaður sjónvarpsstöðvarinnar í Reykjavík,
að undirbúningskostnaði meðtöldum, mun nema tæp-
lega 80 millj. kr. í kostnaðaráætlun, sem gerð var
árið 1964, var gert ráð fyrir, að kostnaður við dreifi-
kerfið um landið mundi nema 150 millj. kr.
Tekjur til að standa straum af kostnaði við stofn-
un sjónvarpsins hafa verið þessar: 1) Einkasölugjöld
af sjónvarpsviðtækjum hafa frá árinu 1961 verið lögð
í sérstakan sjóð í þessu skyni. 2) Frá 1. júlí 1964
hafa öll aðflutningsgjöld að sjónvarpsviðtækjum ver-
íð látin renna í sama sjóð. Um sl. áramót námu
þessar tekjur sjónvarpsins samtals tæplega 85 millj.
kr. —
Eftirleiðis munu allar tekjur af aðflutningsgjöld-
um af sjónvarpsviðtækjum ganga til uppbyggingar
dreifikerfisins um landið. Og skömmu fyrir sl. ára-
mót voru samþykkt á Alþingi lög, sem heimila ríkis-
stjórninni að taka 25 millj. kr. lán til þess að hraða
dreifingu sjónvarpsins um landið.
Áætlað er, að árlegur reksturskostnaður sjónvarps-
ins muni nema u.þ.b. 45 millj. kr., en sá kostnaður
á að greiðast af afnotagjöldum og auglýsingatekjum
sjónvarpsins. Afnotagjald hefur verið ákveðið kr.
2.400.00 á ári fyrir hvert viðtæki.
22 Á FRAMFARALEIÐ
13. maí 1967