Morgunblaðið - 30.05.1968, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. MAÍ 1008.
THALIDOMIDE-SKJÖLIN
Hinumegin á hnettinum hafði
gáfaður ungur læknir verið að
vinna að kenningu, sem átti eft-
ir að kollvarpa öllum vonum
Griinenthal.
Læknirinn, William McBride,
við Crown Street kvensjúkra-
húsið í Sydney í Ástralíu, var
á styrk til að rannsaka börn
sem fæddust vansköpuð.
Þann 4. maí, 1961, sá hann
fyrsta vanskapaða barnið. Þótt
McBride vissi, að vanskapning-
ar höfðu fylgt mannkyninu allt
frá upphafi, þá var þetta barn
svo illa útleikið, að hann athug-
aði skýrslur móðurinnar. Hann
fann ekkert, sem gæti verið or-
sök harmleiksins og ákvað að
hugsa ekki um þetta frekar.
Innan þriggja vikna fæddist
annað barn þar mað svipuðum
vanskapnaði. Að tvö börn
skyldu fæðast innan mánaðar
með sviplíkum vanskapnaði á
sjúkrahúsi, þar sem vanskapað
barn hafði ekki fæðst í sjö ár
gat ekki verið tilviljun, að því
er McBride taldi.
Hann hóf nákvæma rannsókn
ög komst að því, að báðar mæð-
umar áttu heima innan við kíló
meter frá atómstöðinni á Lúkas-
arhæðum í grennd við Sydney.
Rökrétt virtist að álíta, að um
geislun væri að ræða, en það
reyndist rangt. McBride beindi
athygli sinni að öðru. Til allrar
hamingju höfðu báðar mæður-
nar komið reglulega til skoðun-
ar á sjúkrahúsið og allarskýrsl
ur varðandi þær lágu frammi.
Þær sýndu, að báðar konurnar
höfðu tekið thalidomide skömmu
eftir að getnaður hafði átt sér
stað.
McBride var þess fullviss, að
hann hefði góðar og gildar
ástæður til að gruna thalidomide
Þótt lyfið virtist ágætt á yfir-
borðinu (McBride hafði sjálfur
ráðlagt það við slappleika á
morgnana) þá var lítið vitað um
verkanir þess. Sjúkrahúsið hafði
gert tilraunir með lyfið í júlí
og ágúst, 1960, og þá hafði það
verið sett á markað í Ástralíu
nákvæmlega níu mánuðum áð
ur en vansköpuðu börnin fædd-
ust. Gat verið eitthvert sam-
band milli thalidomides og
þeirra?
McBride hóf að gera tilraun-
ir á dýrum. Honum tókst ekki
að framkalla vanskapnaði, en
grunaði enn thalidomide. Starfs
bræður hans hlustuðu á hann
með efasemdum og hann átti í
erfiðleikum með að fá viðtal við
yfirmenn sína: ekkert studdi
kenningu hans nema tilviljun-
in.
Þá, 8. júní fæddist annað van
skapað barn — og enn sýndu
skýrslurnar, að móðirin hafði
nejrtt thalidomides. Nú var Mc
Bride sannfærður. Hann vann
alla helgina og á mánudag hafði
hann næg sönnunargögn í hönd
unum til að sýna, að þunguðum
konum stafaði hætta af thalido-
mide. Lyfið var þegar tekið úr
notkun á sjúkrahúsinu.
Nú lagði McBride leið sína til
næstu söludeildar lyfsins og
lagði fram gögn sín. Hann sagði
Höfuðpaurarnir: Frá v. Winandi, Múckter, Leufgens. (AP).
sig með áhugaleysi, sem hann
furðaði sig á. Honum var sagt
að lyfið hefði veri vandlega
prófað og það hetfði verið til
sölu í Þýzkalandi í mörg ár án
þess að nokkuð hefði gerst. Loks
tókst honum að fá loforð um að
varnarorð hans yrðu flutt
3. grein
aðalbækistöðvunum. Aftur á
móti var hann beðinn um að
þegja um málið.
í gremju sinni og vonbrigðum
skrifaði McBride grein í „The
Lancet“, þar sem hann gerði
grein fyrir kenningum sínum.
Ritstjórinn skilaði greininni.
Bréf frá honum var fyrst birt
ári eftir að thalidomide hafði
verið tekið af markaðinum.
ÞRIðJUDAGINN 21. nóvem-
ber, 1961, bárust niðurstöður
McBrides til aðalstöðvanna i
London, sem höfðu sett lyfið á
markað í Ástralíu. Niðurstöður-
nar voru sendar Grúnentíhal í
Stolberg 24. nóvember. En þá
hafði dregið til úrslita í Þýzka-
landi.
Sex mánuðum fyrr fór ungur
lögfræðingur að hitta próf.
Widukind Lenz yfirmann barna
hælisins í Hamborg. Hann hét
Karl Schulte-Hillen og hann
var faðir og frændi vanskap-
aðra barna. Hann kom frá smá-i
borginni Menden, nálægt Múnst
er, og hann áleit, að ástæðan
fyrir vanskapningafæðingunum í
fjölskyldu sinni ætti eitthvað
skylt við lyfagjöf. Lenz var
fullur samúðar en efagjarn, en
hann var nógu mikill vísinda-
maður til að rannsaka málið.
Lenz var önnum kafinn mað-
ur og það var fyrst í ágúst, sem
hann fékk tíma til að aka til
Múnster til að ræða við próf.
síðar, að hlustað hefði verið á Degenhardt, erfðafræðing, og
Hið örlagaríka lyf.
próf. Kosenow. Þeir vissu um
hvað hann var að tala. Þeir
sögðu honum frá svipuðum van-
skapningum, sem fæðst höfðu í
nágrannaborgum og þeir höfðu
hafið rannsóknir á þeim. Hvor-
ugur gat fundið ástæðuna.
Vanskapnaðurinn var af því
tagi, sem læknisfræðin nefmr
phocomelia (af grísku orðunum
phokos: selur, og melos: limur).
Beinin milli handar og axbr
vantar eða þau eru vansköpuð
og hendurnar minna á sels-
hreifa. Þetta er svo sjaldgæft,
að ljósmyndir af þessum van-
skapnaði voru næstum ófáanleg
ar: margir þýzkir læknar höfðu
aldrei séð þetta nema í teikn-
ingu Goya af spænskri bónda-
konu með barn, sem þjáðist af
phocomeliu, í fanginu. Grúber
við háskólann í Göttingen, sem
helgað hafði sig rannsóknum á
vanskapningum, og var þá á átt
ræðisaldri, sagðist hafa séð fleiri
börn með tvö höfuð um ævina
en phocomeliu.
Þegar Lenz sneri aftur til Ham
borgar komst hann að raun um
að þessi sjaldgæfi og hræðilegi
mannlegi harmleikur var orðinn
næstum því farsótt. Strax og
hann hóf að spyrjast fyrir um
þetta heyrði hann af 16 tilfell-
um. Með aðstoðarmanni sínum
hóf Lenz að telja skráð tilfelli
vanskapningafæðinga á tveimur
stórum sjúkrahúsum í Hamborg.
Hann komst að raun um það,
að af 6.220 fæðingum á 13 mán-
uðum höfðu áfta börn fæðst van
sköpuð og af því ályktaði hann,
að í allri borginni hefðu fæðst
50 börn með phocomeliu á síð-
ustu tveimur árum, þar sem að-
eins hafði fæðst eitt slíkt barn
af 212.000 á 20 árum frá 1935-
1955.
Vikum saman ræddi Lenz við
mæður hinna vansköpuðu barna.
Aðeins tvær þeirra minntust á
Contergan. Þá skyndilega 12.
nóvember komu fram í dagsljós-
ið fjórar mæður í viðbót, sem
tekið höfðu Contergan. Lenz
hringdi í þá lækna, sem hann
þekkti og bað þá um að rann-
saka hvort Contergan gæti ver-
ið undirrót phocomeliu. 15. nóv.
vissi hann um 14 tilfelli, þar
sem mæður vanskapaðra barna
höfðu annaðhvort örugglega eða
mjög líklega tekið Contergan
meðan á meðgöngutímanum stóð.
Það var ekki lengur hægt að
fresta árekstri við Grúnenthal.
Sama dag hringdi Lenz til fyrir
tækisins og ræddi við Múckter
í símann.
„Ég sagði honum allt sem ég
vissi,“ sagði Lenz seinna, „Frá
grunsemdum mínum og niður-
stöðum rannsóknanna. Ég sagði
það vera skoðun mína, að taka
ætti Contergan af markaðinum
þegar í stað.“ Lenz til mikillar
furðu virtist Múckter engann
áhuga hafa á málinu. Hann
sagði, að þetta væri í fyrsta
sinn sem hann heyrði um þetta,
og hann mundi senda fulltrúa
sinn til að ræða við Lenz eftir
fáeina daga. Lenz svaraði því
til að hann væri undrandi á
þessari afstöðu Múckters og
næsta dag „tiil að létta af
mér á'byr.gð'nnf1 skrifaði
var nú mun viðræðubetri. Hann
kvaðst ekki hafa haft nægan
tíma daginn áður og spurði
hvort Grúnenthal-maðurinn
mætti ekki koma næsta mánu-
dag, 20. nóvember.
Á laugardeginum áttu Kosen-
ow og samstarfsmaður hans dr.
Pfeiffer að halda fyrirlestra um
orsakir vanskapnaðar á ráð-
stefnu barnalækna í Dússeldorf
Lenz ákvað að sækja fundinn
sjálfur og í umræðunum lýsti
hann þeim grun sínum, að hina
nýja tegund vanskapnaðar væri
að kenna vissu lyfi. Hann bar
fyrir sig mæðurnar fjórtán.
Hann nefndi ekki lyfið á nafn.
Síðar sagði hann nokkrum starfs
bræðrum sínum frá heiti þess:
Contergan. Þá voru skjölin frá
McBride á leiðinni til London.
Reynt að rengja Lenz.
Á mánudag komu þrír sendi-
boðar frá Stolberg til Hamborg-
ar til að hitta Lenz. Þeir voru
von Schrader-Beielstein, sá sem
nú annaðist tilbúning thalidom
ides, dr. Michael og lagaráð-
gjafi Grúnenthal dr. von Velt-
heim. Lenz ákvað að ná sér í
vitni áður en fundurinn hæfist
og fann ekkert fyrr en um
kvöldið. Hann hafði einnig
ákveðið að tala við heilbrigðis-
yfirvöld Hamborgar og bauð
Grúnenthal-mönnunum að koma
með sér. Þeir samþykktu það.
Fundurinn hófst kl. hálf þrjú.
Lenz hóf að segja frá tilfellun-
um fjórtán. Grúnenthal-mennir-
nir spurðu hann ítarlega út úr.
Einn embættismannanna, sem
viðstaddur var, furðaði sig á
„frekju“ þeirra. Lenz sagði
sjálfur síðar: „Ég hafði það á
tilfinningunni, að Grúnenthal-
mannirnir hefðu engan áhuga á
staðreyndum eða rökum, sem
bentu til þess að thalidomide
Sonur Schulte-Hillens og kennslukona hans.
hann Grúnenthal bréf, sem hljóð
ar svo:
„Síðan á árinu 1957 hefur
viss tegund vanskapnaðar
komið í ljós hjá ungbörnum
með vaxandi tíðni . . alvar-
lega gallaðir limir. . . ytri
eyru vantar á stundum, lilust
ir eru lokaðar, hjartað veikt
. . . Vanskapnaðir af þessari
tegund hafa ætíð fyrirfund-
ist en vissulega í minna mæli
en hjá einu barni af 50.000
kannski minna en einu barni
af 100-000 . . Á síðasta ári
fæddust eitt til tvö börn af
hverju þúsundi í Hamborg
vansköpuð á þennan hátt. Um
umfangsmikil könnun í Ham-
borg að skaðvaldinum
hefur leitt í ljós einn sam-
eiginlega þátt; að í hverju
þeirra 14 tilfella, sem ég hef
áreiðanlegar spurnir af,
með fullkominni vitneskju
um lyfjagjöf á meðgöngutím-
anum, hefur thalidomide ver
ið tekið á fyrstu mánuðum
eftir getnað. . .“
Sama dag og bréfið var skrif-
að hringdi Múckter til Lenz og
væri aðalorsök vanskapnaðar
ins. Þvert á móti. Þeir sýndu
mikinn áhuga á smáatriðum, sem
sýndu rannsóknir mínar í óhag-
stæðu ljósi.“ Og þeir létu sér
það ekki nægja: þeir hótuðu, að
lögsækja Lenz fyrir „óréttlæt-
anlega árás“. Áður en fundin-
um lauk eftir rúma þrjá tíma,
spurðu heilbrigðisyfirvöldin
Grúnenthal-menn hvort þeir
væru reiðubúnir að taka Conter
gan af markaðinum. Þeir neit-
uðu.
Sama dag póstlagði Grúnent-
hal dreifibréf, þar sem þvi var
haldið fram að Contergan vaeri
„öruggt rneðal".
Næsti fundur var haldinn á
föstudegi 24. nóv. í innanríkis-
ráðuneytinu í Dússeldorf kl. 10
f.h. Lenz kom of seint vegna
umferðarhnúts. Grúnenthal-
menn Nowel og Schrader-Beiel-
stein höfðu beðið í einn klukku
tíma. Heilbrigðisyfirvöldin höfðu
beðið þá um að taka Contergan
af markaðinum en þeir neituðu
enn.
Þá kom Lenz og í fylgd með
Framih. á bls. 21