Morgunblaðið - 06.09.1968, Page 12

12
MORGUNBLAÐDÐ, FÖSTUDAGUR 6. SEPTEMBER 1968
EFTIR BRAGA
ÁSGEIR880IM
BIEUNALINN í Feneyjum er vel
kunnur íslenzkum listamönnum,
annað væri líka óeðlilegt, því
hann hefur verið settur upp 34
sinnum eða nær allar götur frá
árinu 1895. Meðal almennings
er hann ekki heldur alveg
óþekkt fyrirbæri því ýmislegt
hefir verið ritað Um hann í hér-
lend blöð öðru hvoru þó of lítið
hafi verið og oft ófullkomið.
Vegna óeirða í sambandi við
opnun hans í ár, hefur vafalítið
meira birzt í blöðum hér í sum-
ar en nokkru sinni fyrr og þann-
ig hafa áhrif óeirðanna borizt
hingað á hjara veraldar og orð-
ið „Biennalinum" til aukinnar
kynningar meðal almennings,
sem ber að fagna, því yfirleitt
fær almenningur hér alltof ófuil
komnar fréttir af heimsviðburð-
um á myndlistarsviði erlendis.
Ég hygg að þeir sem lesa allar
greinar, sem birzt hafa í sumar
og eiga máski eftir að birtast í
ísl. blöðum, fái nokkum veginn
myndað sér rétta hugmynd um
gang mála. Nokkuð hefir þó ver-
ið um rangfærsl'ur, t.d. í Þjóð-
viljanum, fyrir skömmu í viðtali
við listakonu nokkra, sem sagði
og Danir og Rússar hefðu tekið
niður myndir sínar — en þetta
er annaðhvort fáfræði eða sagt
gegn betri vitund, því annar
tveggja Danana sem sýndu í ár
lét sér nægja að hylja myndir
sínar með pappír, en verk hins
hafa frá byrjun hahgið uppi á
sýningunni (Mogens Andersen).
Myndir Rússa komu of seint og
sögðu sumir, eftir óeirðirnar, að
það hafi verið tæknilegt aifrek,
því að hugmynd þeirra að árita
heilan flutning listaverka svo
klaufalega að útilokað væri að
myndirnar næðu opnun sýning-
arinnar er visindalegt meistara-
verk, sem vart væri of mikið
tlof borið á. Leiðinlegt var að
sjá það hér í blaðinu að mögu-
legt sikuli vera að karlkenna
„Marisol Escobar", eina feg-
urstu, kvenlegustu og þekktustu
myndlistarkonu sem nú er uppi,
sem jafn glæsilega hefur afsann
að það sem áður var slegið fram
sbr. umsögn listmálarans, sem
spurður var hvort ákveðin list-
kona væri efnileg og svaraði:
Já, það held ég áreiðanlega, hún
er a.m.k. nógu ófríð til að vera
það!
Ma/rgur hefur velt fyrir sér
hinni raunverulegu ástæðu fyrir
þessum óeirðum. Óánægjan út af
valdi listkaupmanna, sem reyna
að haifa áhrif á markaðinn sér í
hag og þá jafnframt að koma að
sín/um mönnum, á hér stóran hlut
að máli — hagsmunir stangast á
við eðlilega þróun. Einnig finnst
mörgum að þeirn sé haldið niðri
og ekki nægiilegir möguleikar
fyrir hendi til að koma verkum
á framfæri. Allt þurfi að ganga
gegnum „galleríin", sem oft
hirða allan ágóða af fyrstu sýn-
ingum skjólstæðinga sinna, á
meðan þau eru að koma þeim á
framfæri. Hvorugt þeirra vanda
mála eru ný af nálimni og á
frjálsum listmarkaði hljóta þau
jafnan að vera fyrir hendi. Kaup
Marisol, Hjólreiðamenn, tré reið-
hjól, sólgleraugu.
menn standa alltaf fast á sínu,
hvað sem þeir selja, og enn þann
dag í dag er verið að uppgötva
listamenn, sem verið hafa óþekkt
ir og unnið í kyrrþey að list sinni
— 'lifað í skugga þeirra sem
meira var hampað. Heimurinn
væri nokkrum heimsfrægum
smllingum ríkari ef listamenn
hefðu ekki jafnan þurft að berj-
ast þrotlausri baráttu fyrir til-
direngilegar leikreglur ósjaldan
óvirtar á kostnað listarinnar.
Mótmæli í mörgu formi gegn
ofríki og þröngsýni hinna ráð-
amd'i eru eðlileg og 'hafa oftlega
komið fram og eiga skilyrðis-
laust að koma fram, en það er
nýtt að hóta eyðileggingu lista-
verka margra þjóða, fyrir utan
það að blanda annarlegum og
óskyldum hlutum inn í málin.
Þetta eru oftast tækifærissinnar
sem fjölmenmastir eru í hópi
þeirra er mótmæla, alskonar
kaffihúsalistamenn, (sem er
stærsti hópur listamanna að töiu
til) afkastalitlir, en málhreifir
og sjálfglaðir, fordæmandi allt
og alla. Það eru til óteljandi
dæmi um ranglæti, sérhyggju og
óheilindi í herbúðum listarinnar,
og svo mun lengi verða. Ber
stöðugt að mótmæla slíku í ræðu
og riti, jafnvel með sterkari að-
gerðum, en síður með hótunum
né ofstopa. Listamenm þeir, sem
huldu myndir sínar pappír eða
snéru þeim einfaldlega til veggj-
ar, lýstu því margir yfir að þeir
gerðu þetta ekki til marks að
þeir væru sammála stúdetunum,
eða öðrurn sem mótmæltu, held-
ur til amdróðurs gegn lögreglu-
valdi. Héldu þeir því fram, að
unnt væri að semja við stúdent-
ana, en stjórn sýningarinmar var
á öðru máli enda bar hún ábyrgð
á listaverkum vátryggðum fyrir
miklar fjárhæðir. Þá voru stúd-
entamir sjálfir ekki einhuga um
baráttuaðferðir, vildu margir
fara friðsamlega að og í þeim
hópi voru þeir, sem vildu einnig
mótmæla aðbúnaði liststúdenta
á ítalíu og listaháskólum þar.
Aðrir voru haldnix baráttugleði.
og til voru þeir, sem áttu þá ósk
heitasta að sprengja sýnimguna
Marisol Escobar.
Biennalinn í Feneyjum
og Triennalinn í Mílanó
veru sinni, þótt listamönnum sé
hollt að h'ljóta nokkra eldskírn.
Sú staðreynd er jafngömul list-
inni að jafnan er haldið fast í
það sem ríkjandi er og þeim
gjarnnn ýtt til hliðar, sem fara
ótroðnar en e.t.v. gimilegar silóð
ir. Rétt er að ýmsir flautaþyrlar
ná skyndifrægð en slík frægð er
ekki varan-legs eðlis. — Og einn
ig er rétt að listakaupmenn
sækja fast til að auglýsa skjól-
stæðinga sína og þess eru dæmi
að þeir bjóði hæfileikamiklum
listamönnum gull og græna skóga
ef þeir vilja mála á þann hátt,
sem vænlegt þykir vegna mark-
aðsins. Slíkir menn 'hafa löngum
verið uppi, en jafniframt aðrir
er Leita uppi efnilega listamenn
í því skyni að greiða götu þeirra.
'Her er teflt á ýmsa vegu og
Diebenkom, Richard, Stór kona,
léreft
Frank Gallo. Stúlka á baðströnd
’66, epoxi resin.
í loft upp. Hlutfallstala milli
stúdenta og almennra túrista
roun hafa verið 1 á móti 100,
svo varla var mikið að óttast,
en fréttamenn blaða gerðu sér
mat úr þessu, og mátti jafinvel
lesa í víðþekktu þýzku blaði, að
Feneyjar gætu orðið ný Saigon!
Óskiljanleg var eininig fram-
ganga lögreglumanna eftir mót-
mælafund, er barði alla er fyrir
urðu á Markhúsartoirgin'U, hvort
sem það voru friðsamir túristar
eða stúdentar. Áttu þá margir
fótum fjör að launa. Það var mik
ið moldviðri, sem þyirlað var upp
út af nokknum hundruðum stúd-
enta, enda með öllu ósambæri-
legt t.d. við óeirðimar í París
eða Rerlín, en þaðan vom erin-
drebar komnir til aðstoðair og
leiðbeininga félögum sínum. Svo
sem þeir vita, er fylgjast með
málum, vom Svíar þeir einu
sem lokuðu alveg sýningu sinni.
ítalir voru fjölmeninastir í hópi
þeirra, sem huldu verk sín á
sýningunni, annairs staðar bar
ekki mikið á truflunum þegar
mig bar að garði seinnipart júlí
mánaðar, en frestað’ var um ó-
ákveðinn tíma að setja upp
tvær þróunarbilssýningar o.g var
sá frestuir enn í gildi á þeim
tíma. Rétt er að geta að ekkert
Austantjaldslandanna mðtmæltu,
hvorki lögreglu, vegna vinnandi
stétta né kapítlisma, því síður
að þeim kæmi til hugar að loka
sýningarskála sínum. Rússar
sjálfir brugðust við að hætti
þeirra, sem standa gegn öllum
andmælum ef þeir sjálfiir eiga í
hlut. Ég hafði áður heimsótt Fen
eyjar, árin 19'54 og ’60 í sama
tilgangi, og borið saman við sýn
ingar þær sem þá fóru fram, var
'þessi sýn'ing mun lakari í heild,
en þó var hún fyrir margt fróð-
leg og hafði sínar jákvæðu hlið-
ar þó hún þyldi ekki samanbuirð
við „Dokumenta“~sýninguna í
Kassel. „Bienallinn“ hrífur ekki
við fyrstu hröðu yfirferð, en
vinnur á við nánari skoðun.
Nokkrar deildir skera sig úr og
vil ég fara um þær nokkrum
orðum. Englendingar eru þar
með myndhöggvarann Phillip
Iting og málarann Bridget Riley
(kona). King er einn aðalskap-
an-di hins nýja enska stíls í högg
myndagerð, sem svo mikla at-
hygli hefur vakið á siðustu ár-
um, og sem margir hafa tileinik-
að sér víða um heim með fjöl-
mörgum tilbrigðum. Myndir
Kings bera vott um háþróað og
agað hugmyndaflug, listrænt
samræmi og frábært handverk,
sem gengur á snið við skraut-
legar eftirlíkingar, sem einnig
gat að líta á sýningunni, t.d. í
austurrísku deildinni, einnig í
þeim stíl, sem nefndur er
„Primary Struktures“. Sömu
vönduðu vinnubrögð sýnir Riley
í OP-myndum sínum, sem eru
mjög sérstæðar sakiir óvenju-
legrar fágunar og fyrrgreindra
eiginleika. Hún vinmur ekki ein-
ungis í svart-hvítu, hejdur einn-
ig í lýsandi bláu, kröftugu grænu
og Ijómandi rauðu. Ymsir hafa
látið það álit sitt í Ijós, að King
'bæru stóru verðliaunin fyrir
höggmyndir, en frestað hefur
verið að veita öll verðlaun og
veirða þau að líkindum ekki veitt,
sem telja verður ranglátt og
raunar neyðarlegt með því að
ítalarnir sjálfir eru fjölmenn-
astir þeinra, sem hafa hulið
mynd'ir sínar og þannig útilokað
sig frá verðlaunum! Koma því
einungis fáir til greina úr þeirra
hópi og helzt þeir Mirko Basald-
ella, sem lengi hefur staðið fram
arlega í ítalskri list, og Moradini,
sem sýnir skemmtilegan fonma-
Philip King, einn efnilegasti myndhöggvari Englendinga hjá einu
verka sinna.