Morgunblaðið - 29.10.1968, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 1968

Útgefiandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingast j óri
Ritstjórn og afgrei'ðsla
Auglýsingar
Askriftargjald kr. 130.00
1 lausasölu
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
Kr. 8.00 eintakið.
FULL VELDISAFMÆLI
TVEGGJA ÞJÓÐA
í gær var þess minnzt, að
hálf öld er liðin frá því,
að Tékkóslóvakía varð sjálf-
stætt og fullvalda ríki. Að
vísu var ekki efnt til sér-
stakra hátíðahalda í Tékkó-
slóvakíu. Sovétríkin bönn-
uðu það. En þeim mun meiri
athygli hefur fullveldisaf-
mæli Tékkóslóvakíu vakið í
öðrúm löndum, ekki sízt
vegna þeirra örlaga, sem
þjóðum Tékkóslóvakíu hafa
fallið í hlut á þessu ári.
Þjóðum sem einstaklingum
eru búin mismunandi örlög.
Tékkóslóvakía varð sjálfstætt
og fullvalda ríki aðeins
nokkrum vikum áður en ís-
land varð fullvalda ríki. Síð-
an eru liðin 50 ár. Á þeim ár-
um hafa íslendingar búið við
frið í landi sínu og vaxandi
velmegun. Lýðveldi var
stofnað 1944 og á þeim árum,
sem síðan eru liðin hafa ís-
lendingar náð lífskjörum til
jafns við þær þjóðir, sem
auðugastar eru.
örlög Tékkóslóvakíu hafa
orðið önnur á þessum 50 ár-
um. Þjóðir þess lands hafa
ekki fengið að búa í friði eins
og íslendingar. Árið 1938
varð Tékkóslóvakía fórnar-
lamb nazismans, landið var í
fyrstu bútað sundur og
skömmu síðar lögðu hersveit-
ir Hitlers það algjörlega und
ir sig. Að baki voru 20 full-
veldisár. Að styrjöldinni lok-
inni gerðu Tékkóslóvakar sér
vonir um, að fullveldi þeirra
yrði virt á ný og þeir gætu
lifað í friði í landi sínu og
haft góða samvinnu við hinn
volduga nágranna í austri.
En því var ekki að heilsa.
Með sama hætti og örlög
Tékkóslóvakíu 1938 voru vís-
bending um það sem á eftir
fór, urðu örlög landsins 1948
er kommúnistar tóku þar
völdin með ofbeldi, vestræn-
um þjóðum aðvörun um árás-
arstefnu Sovétríkjanna. Eng-
inn einn atburður hafði jafn
mikil áhrif í þá átt að leiða
til stofnunar Atlantshafs-
bandalagsins og einmitt
valdataka kommúnista í
Tékkóslóvakíu 1948. Síðan
liðu önnur 20 ár undir ógnar-
stjórn Stalínismans.
Á þessu ári, 1968, hefur
Tékkóslóvakía og örlög henn-
ar enn haft varanleg áhrif á
heimsbyggðina og gang al-
þjóðamála. Viðleitni Tékkó-
slóvaka til að koma á al-
mennum mannréttindum í
landi sínu vakti almenna at-
hygli og aðdáun um heim
allan. Með sama hætti olli
innrás Sovétríkjanna og lepp
ríkja þeirra í Tékkóslóvakíu
hinn 21. ágúst sl. reiði og við-
bjóð. Járnkrumla hins komm
úníska einræðis hefur stöð-
ugt lokast fastar og fastar
utan um þá þjóð, sem hefur
sætt meiri örlögum en flest-
ar aðrar þjóðir í Evrópu.
Á 50 ára fullveldi Tékkó-
slóvakíu hvílir skuggi óvissu
og einræðis yfir Tékkósló-
vakíu. Enginn þarf þó að láta
sér til hugar koma, að hlut-
verki Tékkóslóvaka við mót-
un evrópskrar sögu sé lokið.
Þessar þjóðir munu fyrr en
síðar rísa upp á ný og varpa
af sér oki ofbeldisins. Við ís-
lendingar getum á fullveldis-
afmæli okkar eftir nokkrar
vikur fagnað því sem áunn-
izt hefur. Tékkar og Slóvakar
hafa litla ástæðu til að fagna
um þessar mundir en þeir
geta með nokkru stolti verið
þess fullvissir að ef til vill
hefur engin þjóð markað svo
djúp spor í evrópska sögu á
þessari öld en einmitt sú, sem
byggir Tékkóslóvakíu — land
ið, sem liggur á krossgötum
austurs og vestur í Evrópu.
ÍSKYGGILEGT
ÁSTAND
lVrýjustu áætlanir um út-
flutningsverðmæti þjóð-
arinnar á þessu ári^benda til
þe ss, að þau verði 42%
minni en á árinu 1966 en það
þýðir að útflutningsverðmæt-
ið verður í krónutölu 2,4
milljörðum króna minna en
á árinu 1966. Þetta eru auð-
vitað geigvænlegar horfur og
þarf enga sérfræðinga í efna-
hagsmálum til þess að sjá
hve hrikalegt það áfall er,
sem þjóðin hefur orðið fyrir
á sl. tveimur árum. Viðræð-
um stjórnmálaflokkanna er
enn ekki lokið en þó hlýtur
að fara að síga á seinni hluta
þeirra. Þær viðræður mark-
ast af þeirri staðreynd, að
íslenzkt efnahags- og atvinnu
líf hefur beðið meiri hnekki
á tveimur árum nú en í
marga áratugi áður. Þess
vegna er það brýnna en
nokkru sinni fyrr að víðtæk
samstaða náist um lausn þess
gífurlega vandamáls, sem að
steðjar. Þar er ekki einungis
um að ræða samstöðu allra
stjórnmálaflokkanna, heldur
skiptír höfuðmáli hvernig
samtök launþega og atvinnu-
rekenda bregðast við.
Islenzka sveitin tap-
aði gegn Spáni 1 -3
Gerðu jafnt við Skota 2-2
ÍSLENZKA skáksveitin sem tefl
ir á Olympíuskákmótinu í Lug-
ano, Sviss hefur byrjað heldur
illa í úrslitum B, en í þeim tefla
14 þjóðir. Eins og fyrr segir í
blaðinu hafa fslendingarnir sigr
að Kúbu í undankeppninni með
þremur og hálfum gegn hálfum
og eru þessi úrslit talin með í
úrslitaflokki B og þurfa þessar
þjóðir ekki að tefla saman aft-
ur.
Töfluröð í B-úrslitaflokki er
þessi: 1 England, 2 Brasilía, 3
HoIIand, 4 Mongólía, 5 Svíþjóð,
6 Kúba, 7 Spánn, 8 Skotland, 9
ísland, 10 Finnland, 11 Austur-
ríki, 12 Belgía, 13 Sviss og 14
ísrael.
Úrslit í 1. umferð urðu þessi:
ísland — Kúba 3yz — Vz
Holland — Belgía 3Vz — V2
Austurríki — Mongólía 3—1
Sviss — Brasilía 3—1
Spánn Skotland 2%—\Vi
Finnland — Svíþjóð 2Vz — IV2
England — ísrael 2—2
Úrslit í 2. umferð:
ísland — Spánn 1—3
Ingi R. Jóhannsson gerði jafn-
tefli við stórmeistarann Pomar,
Guðmundur Sigurjónsson tapaði
fyrir Medina, Bragi Kristjáns-
son tapaði fyrir Toran og Jón
Kristinsson gerði jafntefli við
Visier.
Önnur úrslit í 2. umferð:
England — Brasilía 3—1
Mongólía — Belgía 3—1
ísrael — Skotland 3—1
Sviss — Holland 2—2
Austurríki — Svíþjóð 2—2
Finnland — Kúba 2—2
Úrslit í 3. umferð:
fsland — Skotland 2—2
Öllum skákunum lauk með
jafntefli.
Guðmundur tefldi á fyrsta
borði gegn Fairhurst. Jón á öðru
Guðmundur Sigurjónsson teflir
á 2. borði í Lugano. Hann hefur
unnið 3 skákir gert 2 jafntefli
og tapað 3, eða 50% vinninga.
borði við Davis, Björn við Mc-
Alpin og Ingvar við Levy.
Önnur úrslit í 3. umferð urðu
þessi:
Sviss — Mongólía 4—0
Svisslendingarnir tefla sem
gestgjafar, hlutu mikið klapp
fyrir þessa frammistöðu.
ísrael — Brasilía 2—1 (1)
Holland — England 3—1
Belgía — Svíþjóð 2Vi — IV2
Kúba — Austurríki 2—2
Spánn — Finnland 2—2
Staðan í B-úrsIitaflokki eftir
þrjár umferðir er þessi:
Sviss 9 — 3
Holland 8% — 3V2
Spánn 7V2 — 4y2
fsrael 7 — 4
Austurríki 7 — 5
ísland 6»/2 — 5%
Finnland ey2 — 5Vz
England 6 — 6
Svíþjóð 5 — 7
Kúba 4V2 — 7Vz
Skotland 4% — m
Belgía 4 — 8
Mongólía 4 — 8
Brasilía 3V2 — m
í 4. umferð teflir íslenzka sveit
in gegn ísrael, sem eiga allgóð-
um skákmönnum á að skipa.
Eftir þrjár umferðir í úrslilta-
flokki A, en þar er teflt uim Ol-
ympíutitilinn eru Sovétríkin efst
með 10 vinninga. Júgóslvía er í
öðru sæti með 8V2, Bandaríkin
þriðju með 8, Rúmenía fjórða
með 7y2. f 5.—7. sæti eru Pól-
land, Ungverjaland og V-Þýzka-
land með 7 vinn. hver. Búlgaría
hefur 6 vinn., Argentína 5V2,
Danmörk 5, A-Þýzkaland 4y2,
Tékkóslóvakía og Filippseyjar 3
vinn. hvor og lestina rekur Kan
ada með 2. Danski stórmeistar-
inn Bent Larsen hefur þegar tap
að fyrir Najdorf (Argentínu) og
Gligoric (Júgóslavíu).
Síðustu fréttir:
fslenzka skáksveitin tefldi í 4.
umferð við ísrael og úrslit urðu:
Ingi R. vann Czerniak, Guðmund
ur jafntefli við Porath, Jón tap-
aði fyrir Kraidmann og Björn á
biðskák við Povel.
Kúba vann Belgíu 3 gegn 1.
Bandalag háskóla
manna 10 ára
HINN 23. þ.m. voru 10 ár liðin
frá stofnun Bandalags háskóla-
manna. í tilefni af því var hald
inn fundur í fulltrúaráði Banda-
lagsins, þar sem auk fulltrúanna
voru mættir formenn og ýmsir
stjórnarmenn aðildarfélaganna.
Formaður BHM., Þórir Einars-
son, viðskiptafr., flutti erindi,
þar sem hann rakti störf Banda-
lagsins á undangengnum áratug.
Kom fram í erindinu, að Banda
lagið var stofnað fyrir forgöngu
Lögfræðingafélag3 fslands, en Ár
mann Snævarr, háskólarektor,
var þá formaður þess. Var hann
einnig fyrsti formaður Bandalags
ins en árið 1963 tók Sveinn
Björnsson verkfr. við formennsku
BHM. Var hann formaður til árs
ins 1966, þegar núverandi for-
maður tók við. Bandalagið hefur
haft framkvæmdastjóra síðan
Lítil þjóð á borð við okkur
íslendinga má ekki við mikl-
um og þungum áföllum. Við
þau verður þó ekki ráðið,
þegar aðstæður, sem Islend-
ingar ráða engu um, valda
þeim áföllum. Hitt er ljóst,
að við getum engum um
kennt nema sjálfum okkur,
ef innbyrðis deilur, rifrildi og
sundurþykki leiða til þess að
erfiðleikarnir verða enn örð-
ugri viðfangs en ella. Það
mun koma í ljós á næstu
vikum, hvort við höfum öðl-
azt þann þroska sem þarf til
samstöðu um úrlausn hinna
erfiðu vandamála eða ekki.
1963.
Aðalverkefni BHM undanfarin
ár hefur verið öflun samnings-
réttar fyrir háskólamenn í þjón
ustu ríkisins og ýmjs önnur hags
munamál þeirra. Starfsemi
Bandalagsins beinist nú æ meira
að menntunar- og menningarmál í
um. Þannig má geta þess, að
Bandalagið gaf út ritið „Vísind- j
in efla alla dáð“ á 50 ára afmæli í
Háskólans og gaf allan ágóða af
sölu bókarinnar til hans. Eitt
aðalverkefni Bandalagsins á
næstu árum verður væntanlega
skipulagning á námskeiðum og
framhaldsmenntun fyrir háskóla
menn, sem gerð verður í sam-
ráði við aðildarfélögin.
Einnig má geta þess, að á veg
um BHM hefur verið gerð könn
un^ orsökum til búsetu íslenzkra
háskólamanna er'endis, og vænt
anleg er í næsta mánuði skýrsla
um ævitekjur háskólamanna o.
fl. stétta, sem samin hefur verið
á vegum Bandalagsins.
Að erindi formanns loknu,
flutti Markús Einarsson veður-
fræðingur erindi um Starfsmat
það fyrir opinbera starfsmenn,
sem nú er unnið að, en Markús
er fulltrúi BHM í starfsmatinu.
Að - erindunum loknum voru
bornar fram fyrirspurnir. Stjórn
BHM skipa nú:
Þórir Einarsson, viðskiptafr.,
formaður, Erlendur Jónsson
B.A., varaform.tður, Haukur
Pálmason, verkfræðingur, ritari,
Jónas Jónasson, cand. agr, gjald-
keri og Snorri P. Snorrason,
læknir, meðstjórnandi.
Aðildarfélög BHM eru nú 12
að tölu með alls um 1450 félags
menn.
Aðildarfélögin eru þessi:
Dýralæknafélag íslands, Félag
háskólamenntaðra kennara, Fé-
lag íslenzkra fræða, Félag ís-
Ienzkra náttúrufræðinga, Félag
menntaskólakennara, Hagfræða-
félag fslands, Lyfjafræðingafélag
íslands, Læknafélag fslands. Lög
fræðingafélag íslands, Prestafé-
lag fslands, Sálfræðingafélag ís-
| lands og Verkfræðingafélag fs-
lands.
(Fréttatilkynning)
Svissneskur
namsstyrkur
SVISSNESK stjórnarvöld bjóða
fram styrk hana íslendingi til
háskólanáms í Sviss háskólaárið
1960-1970. Ætlast er til þess, að
umsækjendur hafí lokið kandi-
datsprófi eða séu komnir langt
áleiðis í háskólanámi. Þeir, sem
þegar hafa verið mörg ár í
starfi, eða eru eldri en 35 ára,
koma að öðru iöfnu ekki til
greina við styrkveitingu. Styrk-
fjárhæðin nemur 550-600 frönk-
um á mánuði fyrir stúdenta, en
allt að 700 frönkum fyrir kandi-
data. Auk þess hlýtur styrkþegi
nokkra fjárhæð til bókakaupa og
er undanþeginn kennslugjöldum.
— Þar sem kennsla í svissnesk-
um háskólum fer annaðhvort
fram á frönsku eða þýzku, er
nauðsynlegt, að umsækjendur
hafi nægilega þekkingu á öðru
hvoru þessara tungumála. Styrk
þega, sem áfátt kann að reynast
í því efni, verður að sækja
þriggja mánaða málanámskeið í
Sviss, áður en styrktímabilið
hefst.
Umsóknum um styrk þennan
skal komið til menntamálaráðu-
neytisins, Hverfisgötu 6, eigi síð
ar en 10. desember 1969. Sér-
stök umsóknareyðublöð fást í
menntamálaráðuneytinu.
(Frá Menntamáiaráðuneytinu)
24. október 1968.