Morgunblaðið - 18.02.1969, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 1909.
Hann gaf úvættunum sál
Boris Karloft, hinn ókrýndi kon-
ungur hryllingsmyndanna, látinn
LEIKARINN frægi, Boris
Karloff, lézt skammt fyrir
utan fæðingarborg sína, Lond
on, sunnudaginn 2. febrúar sl.
81 árs að aldri. Karloff má
tvímælalaust telja fremstan
þeirra leikara, sem hrollvekju
myndatímabilið í Hollywood
fæddi af sér snemma á 4. tug
aldarinnar, enda er persónu-
sköpun hans frá þeim tíma á
ófreskjum, bæði mannlegum
og yfimáttúrlegum, kvik-
myndaunnendum enn í fersku
minni.
Eins og svo oft er um leik-
ara, sem sérhæfa sig í sér-
stakri tegund hlutverka, var
maðurinn Boris Karloff algjör
andstæða þeirra persóna, sem
hann skóp á hvíta tjaldinu.
Hann var hæglátur maður og
góðlyndur, yfirvegaður en af-
skaplega viðkvæmur. Þessum
skapgerðareiginleikum sínum
tókst honum ekki alltaf að
leyna í leik sínum, og á vafa-
lítið stóran þátt í því, hve vel
honum tókst að lýsa sálartómi
ófreskjanna, því að — þrátt
fyrir allt — „gaf hann ófreskj
unni sál“, eins og gagnrýn-
andi einn komst að orði um
leik hans í þeirri frægu mynd
— Frankenstein, sem varð
upphafið að frægðarferli Kar-
loffs árið 1931.
Boris Karloff var aðeins
leikaranafn því að í raun
réttri hét hann William Henry
Pratt. Hann var fæddur í
Dulwich í Englandi, hlaut
góða skólamenntun, enda að
því stefnt að hann færi í ut-
anríkisþjónustuna. — En
skömmu eftir að hann varð
myndugur hætti hann námi
og hélt yfir til Kanda og litlu
síðar til Bandaríkjanna. Þar
kom hann ári síðar fram á
sviði á farandleikhúsi, sem
hann starfaði fyrir um þær
mundir. Næstu tíu árin starf-
aði hann svo hjá ýmsum slík-
um leikhúsum í Bandaríkjun-
um, þar sem áhuginn fyrir
kvikmyndaleik vaknaði hiá
honum. Hann kom fram í
fjölda kvikmynda frá þögla
tímabilinu í Hollywood án
þess að vekja á sér neina at-
hygli.
Boris Karloff var orðinn 42
ára, þegar hann að lokum
höndlaði frægðina. Tímabil
hryllings kvikmyndanna í
Hollywood hófst árið 1931, og
það var Bela Lugosi sem
hleypti skriðunni af stað með
kvikmyndinni um Dracula
greifa. Litlu síðar réðst leik-
stjórinn James Whale í að
kvikmynda sögu Mary Shell-
ey um Frankenstein, og hæf-
an leikara vantaði í titilhlut-
verkið.
Karloff sagði síðar svo frá:
„Ég sat í matsal kvikmynda-
versins, þegar klappað var á
öxl mér, og mér tilkynnt að
James Whale vildi tala við
mig í skrifstofu sinni, en
hann var þá helzti leikstjóri
kvikmyndafélagsins. „Við er-
um að byrja að filma Frank-
enstein eftir sögu Mary Shell-
ey, og mig langar að biðja
þig að spreyta þig á hlutverki
hrollvekjunnar", sagði Whale,
þegar ég kom á skrifstofu
hans. Þetta var heldur tvt-
Boris Karloff í hlutverki sínu sem Frankenstein (t. v.), og
Boris Karloff, eins og hann kom mönnum fyrir sjónir dags
daglega (í miðju) og loks í hlutverki sínu sem Mord, hinn
blóðþyrsti og klumbufætti böð U11 Lundúnaborgar.
ræður heiður að mér fannst
þá, en ég sló til — sérhvert
hlutverk sem mér bauðst,
var betra en ekki neitt.“
Frankenstein-gerfið átti eft
ir að gera Karloff að auðug-
um manni, því að kvikmyndin
fékk góðar viðtökur, og í kjöl-
far hennar fylgdu tvær aðrar
— Brúður Frankensteins og
Sonur Frankensteins. Þar með
var hann orðinn hinn ókrýndi
koungur hryllingskvikmynd-
anna og á eftir fylgdu ýmiss
áþekk hlutverk í öðrum
hryllingsmyndum. Til að
mynda fór hann með eitt af
þremur aðalhlutverkunum í
Hrafninum, sem byggð var á
ljóði Edgar Allan Poes, ásamt
þeim Vincent Price og Peter
Lorre. Þó voru hlutverkin
ekki alltaf tekin út með sæl-
unni. í Frankenstein tók það
til að mynda fjóra tíma fyrir
hverja mydun að farða and-
lit hans svo, að það yrði sem
ægilegas-t ásýndum. Samt sem
áður þótti Karloff alltaf
vænst um það hlutverk af
þeim fjölmörgu, sem hann
túlkaðf á sinni löngu ævi.
í samanburði við ýmsar síð-
ari tíma hryllingskvikmyndir
virðast myndir Karloffs næst-
um því meinlausar. En minn-
ingin um Karloff mun samt
lifa. Hann var leikari, sem
kunni þá list að höfða til sjón-
skynjunar í kvikmyndunum,
var ætíð sjálfum sér sam-
kvæmur í hlutverkum sínum,
leikur hans var aldrei of eða
van, einmitt sem á vantaði í
síðari tima framleiðslu hryll-
ingskvikmynda.
Svar Bókavaröafélags íslands
við bréfi menntamálaráðherra
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
hefur nú birt bréf til Bókavarða
félags íslands vegna greinar-
gerðar þess um veitingu stöðu
bókafulltrúa ríkisins. Bóka-
varðafélagið telur skýringar ráð-
herrans ekki fá staðizt og óskar
því að gera eftirfarandi athuga-
semdir:
1. Stefán Júlíusson hefur kenn-
arapróf og B.A. próf í bókmenm-
um. Ráðherrann segir, að þessi
menntun hljóti að „teljast nægi-
legur undirbúningur undir það
starf, sem hér er um að ræða“.
Þessi menntun Stefáns er raun-
ar góð og gild í sjálfu sér, en
hún er ekki fremur undirbúning-
ur undir starf bókafulltrúa en
hliðstætt próf væri í náttúruvÍ3-
indum eða félagsfræði, svo að
dæmi séu nefnd, því að hér er
á engan hátt um að ræða sér-
menntun til bókasafnsstarfa.
SAMKOMUR
Skógarmenn K.F.U.M.
Aðalfundur gkógarmanna
verður haldinn annað kvöld
kl. 8.30 í húsi K.F.U.M. og K.
við Amtmannsstíg. Dagsskrá:
Venjulc g aðalfundarstörf. —
Eldri deild fjölmenni.
Stjórnin.
Gerum gömul húsgögn sem ný
Nýtt fyrir þá, sem þurfa að láta mála, ný eða gömul
húsgögn, alls konar, ininréttingar, vegghillur o.fl. — með
hinuim nýju plastefnum (sýruhent plastlakk, hálfmatt,
í öllum litum).
Þorsteinn Gíslason, málarameistari
Verkstæðið: sími 19047.
Heimasími 17047.
IFUNA
VARI
ELDUARNAR
MALNING
FUNAVARI er plastbundin eldvarnarmálning,
er blæs upp við hita og myndar frauð, sem
logar ekki en einangrar vel gegn hita.
FUNAVARI tefur því mjög fyrir íkviknun í eld-
fimum vegg- og loftklæðningarefnum og hindr-
ar þannig lengi vel útbreiðslu elds. Á sama hátt
einangrar FUNAVARI stálbita og járnhurðir og
varnar því að málmurinn hitni og leiði hita til
reiðsíu elds.
MALIXIIIMG 5?
KÓPAVOGI Simi 40460
Bókmenntanám eða rithöfundar-
ferill gerir umsækjanda ekki
sjálfsagðari til slíkra starfa en
hvern annan sæmilega menntað-
an þegn þjóðfélagsins. Þá er og
á það að líta til samanburðar, að
Kristín Pétursdóttir hefur
stúdentspróf og B.A. próf í
ensku og bókmenntum, en auk
þess meistarapróf í bókasafns-
fræði og stundar kennslu í þeirri
grein við Háskóla íslands.
1. Eins og fram hefur komið,
starfaði Stefán í Bókasafni Hafn-
arfjarðar 1938-41, síðasta árið
sem bókvörður, og var í stjórn
sama safns frá 1950 til 1962, for-
maður stjórnar frá 1954. „Starfs-
reynsla hans verður því að telj-
ast meira en nægileg“, segir ráð-
herrann. Bókavarðafélag hefur
áður bent á, að setu í stjórn
bókasafns verði ekki við það
jafnað að starfa sem bókavörð-
ur, og telur félagið, að við veit-
ingu embættisíns hefði átt að
taka tillit til, að bókaverðirnir
þrír, sem um embættið sóttu,
hafa allir miklu meiri starfs-
reynslu.
3. Stefán Júlíusson hefur verið
forstöðumaður Fræðslumynda-
safnsins undanfarin 6 ár. Ráð-
herrann telur þá stofnun átarfa
„að ýmsu leyti á svipuðum grund
velli og almenningsbókasöfn".
Þessu neitar Bókavarðafélag af-
dráttarlaust.
4. „í þessu tilfelli er ekki um
það að ræða, að í lögum, reglu-
gerðum eða auglýsingu séu sett
ákveðin skilyrði, sem umsækj-
anda ber að fullnægja", segir ráð
herrann. Þetta telur félagið
frjálslega túlkun laga og litla
afsökun fyrir því að ganga fram
hjá hæfustu umsækjendunum.
Skv. lögum skal bókafulltrúi
„efla menntun bókavarðastéttar-
innar í samráði við Háskóla ís-
lands og Bókavarðafélag fslands
með námskeiðum og útgáfu
fræðslurita“. Vandséð er, hvern-
ig maður með enga sérmenntun
og lit.la starfsreynslu á að sinna
þessum þáttum. Þá á bókafull-
trúi skv. lögum að leiðbeina
stjórnum safnanna um ráðningu
starfsmanna. Óhætt er að segja,
að bókaverðii líti með nokkurri
tortryggni til slíkra „leiðbein-
inga“ bókafulltrúa í framtíðinni,
ef svipuð sjónarmið verða látin
ráða og við skipun bókafulltrúa
að þessu sinni.
5. Ráðherrann telur „að taka
eigi tillit til starfsaldurs, þann-
ig að sá, sem að öðru jöfnu hef-
ur þjónað ríkinu lengst með óað-
finnanlegum hætti eigi að hljóta
stöðuna". Þetta er höfuðrök-
semd ráðherrans fyrir vali Stef-
áns í stöðuna. Hér skipta orðin
öðru jöfnu höfuðmáli og ógilda
þessa „röksemd" ráðherrans ger-
samlega. Réttlæbanlegt er að
taka tillit til starfsaldurs hjá rík
inu, ef um er að ræða umsækj-
endur hliðstæða að hæfni og
starfsferli. í þessu tilviki er því
alls ekki til að dreifa, svo sem
komið 'hefur fram. Enda væri til
lítils fyrir fólk að búa sig undir
störf hjá ríkinu með sérnám, ef
það ætti stöðugt yfir sér, að
eldri ríkisstarfsmenn úr óskyld-
um greinum yrðu teknir fram
yfir það. Um þetta þarf raunar
ekki frekar að ræða, enda mætti
sýna með dæmum, að mennta-
málaráðherra hefur ekki fylgt
þessari „reglu“ við fyrri embætta
veitingar.
YSjálfstæðiskvennafélagið
VORBODI Hafnarfirði
heldur aðalfund í Sjálfstæðishúsinu miðvikudaginn
19. febrúar kl. 8.30.
Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf.
Önnur mál.
Spiluð verður félagsvist.
STJÓRNIN.