Morgunblaðið - 23.04.1969, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL 1»6'9
15
JÓHANN Konná'ðisison hefur
nú um áraibil staðið í freimstu
röð akureysikra sön-gvara og
raunar verið -þar í fararbroddi
að margra áliti. Er því ek'kert
undrunarefni, Iþó að fyrs-ta
verkefni ört vaxandi akur-
eyskrar hljómplötuútgáfu,
Tónaútgáfunnar sf., á sviði
þjóðlegra og klassisíkra við-
famgisefna isé söngur Jóhanns
Konráðssonar. Er þar um að
ræða nýútkomma plötu, þar
sem Jóhann syngur ásamit
Kristni Þorsiteinsisyni fimrn ís-
lenzk atþýðiuliög, og ég held,
að Jöhann gæti borið nafn-
giftina alþýðusömgvari méð
meiri sóma en flastir aðrir
ísl. söngvarar. Kristinn er
hinsvegar * til muna minna
kunnur söngvari, en dóttir
Jóhann Konráðsson
Haukur Ingibergsson skrifar um
HLJÓMPLÖTUR
hans, Guðrún Kristinsdóttir
píanóleikari, er þeim mun
þekktari, og s-ér hún um und-
irleik á þessari plötu.
Þessi fimm allþýðuilög eriu:
„Hríslan og lækurinn" eftir
In-ga T. Lárusson, „Ástar-
sæla“ afti-r Steingrím Hall,
,;Ég sé þig aðeins -eina“ eftir
Áskel Jónsson, „Vorfögnuð-
ur“ Jónasar Tómassonar og að
Kristinn Þorsteinsson
lokum eitt isl. þjóðlag „Upp á
himins bláum boiga“.
Hljóðr-itun fór fram í Rík-
isútvarpinu fyrir 7 árum, og
er hún því miður ekki full-
nægjandi, þ-rátt fyrir góða
pressun, þar sem suð er of
mikið til að gott geti talizt,
en það er einmitt einkenni
gamalla hljóðritana og ekkert
vi'ð -því að -gera, þega-r um upp
tökur með sö-gulegu gildi er
að ræða, en þar ,sem Jóhann
og Kristinn e-ru í fullu fjöri,
hefði verið æskilegra, að
hljóðrita söng þeirra aftur við
nútíma að-stæður, en s-enni-
lega er þar um að ræða fj-ár-
hagslegt afriði.
Er upptakan reyndar eina
lýtið á plötunni, þar sem
listamenni-rnir skila sín-u hlut-
verki sómasamlega. Söngur
þeirra minn-ir öllu -meir á nið
lækisins en ha-magang -stór-
fljótsins, enda er það tví-
mælalíti'ð sá túllkunarmáti,
sem hæfir -þessum ísl. alþýðu-
lögum. í -gierð plötuuimslags er
fetað í t-roðnar silóðir, en á
framhliðinni er litmynd eiftir
Gunnlaug P. Kr-istinsson tek-
in „fram í firði“, sem merkir
innan við A-kureyri.
REYKVISK FRÆÐI
Árni Óla:
SVIPUR REYKJAVÍKUR.
308 bls.
ísafoldarpr. Rvík 1968.
ÞAÐ er ekkert áhlaupaverk að
grafa e'ftir gudli. því, sem fólgið
er undir foldgnáu þáfjalli lið-
andinna-r. Stuindarástríða m-un
fáum d-uga til braiutangengis á
því sviði. Fræðimanninium verð-
ur að endast áhuginn ævilangt,
eigi honu-m að auðinast að skila
af sér umtals-verðum árangri
viðleitni sinnar. Fræðimenns'kan
verð-ur að vera partuir af per-
sónu mannsins, hálft líf hans;
þar dugir enginn afskorinn
vinnutími; vakinn og sofinn
verður 'han-n -að rækja sín fræði.
Byrji 'ha.nin á uniga aldri að
taka ef'tir, grúska, viða að sér
og haldi -þamnig áfram, þar til
hann er komi-nn yfir miðjan
al-dur, sem svo er kal'lað, þá fyrst
getur hann farið að láta frá sér
'he-yra, svo -uim munar.
Þ-ví eir ekiki ófyrirsymju. að
1-itið er á fræði-grúsk eins og
gamals mamns náttúru. Ungur
fræðimajþir — hvílík fjars-tæða.
Fræði-maður s-kal vera aldinn,
alvarlegur.
frem-ur en saga, þó auðvelt sé
að spinna úr þeim þann þráð,
sem hvergi slitnar, séu þættirn-
ir lesniir hver um sig, en þó
hver m-eð hliðsjón af öðrum.
Sérlega. góð skilyrði he-fur
Árni Óla haft til að afla sér þess
fróðleiks, sem hann hefur nú
miðlað öldum og óbonnum. Hann
-kemur til Reykjavíkur ungu-r
maðu-r, stairfar hér hálfa öld sem
blaðamaður á mesta vaxtarskeiði
bæjarins, fylgist með uppbygg-
ingu -höfuðstaðairins á því skeiði,
sem 'han-n .er að vaxa úr bæ í
borg. Hann byrjar snemma að
fylgjast m-e-ð málefnum bæjar-
félagsins, en frá tildrögum þess
s-kýrði hann í Erli og ferli
hvaða nauður ra-k hann til að
kynna sér þau m-ál öðru fremur.
Árn-i Óla er fræðimaður með
opin a-ugu í ‘bókstaflegasta
skilningi. Saga og staðfræði er
honum eitt og -hið sama. Hygg
ég fræði hans -miun.i síðar ve-rða
tali-n hvað dýrmætust fyrir þá
sök einmitt, hvernig hann tenigir
sa-man stað og stun-d. Á þann hátt
he-fur hann ek-ki einum-gis safnað
fróðleik , beldiur l'íika bjargað
fr-óðleik frá hugsanlegri giötun.
lenzkri þjóð fró eyrnd og kyrr-
s-töðu, ef ekki glötun.
Einn ka-flinn í Svip Reykja-
ví-kur heitir Ameríku-far-ganið
Orðið er frá Gröndal, en í þess-
uim -kafla segir svo um áróður
vesturf araragenta:
„Stöðug skæðadrífa bréfa kom
frá Vesturförum og langflest
Erlendur Jónsson DMM CILI YID
skrifar um DwlVfvltNN I IK
Árni Óla, himn miikli sagn-
fræðinaur Reykjavíkur, hefúr nú
sent frá sér sjöundu Reykja-
víikurbókina, ef me-ð er talinn
Erill og ferill blaðamanns, sem
er í og með sjálfsæivisaga. Áður
höfðu fáeinir góðir menn g-rúsk-
að í • sögu Re-ykja-vílkur og s-ent
frá sér prýðil-e-g rit urn þau ef-ni
Ég mi-nni á Klem-ens Jónsson,
Knud Zimsen og Jón Helgason.
Árni mundi hafa ma-rigfaldan
vinning á við þá m-eð hliðsjón
af blað-síðuitali; hitt er-u ma.ts-
atriði. Fyrrnefndir höfundar
skrifuðu samfellda sögu, hver að
sínu leyti. Bækur Árna er-u meiir
við allþýðu hæfi, samsettar af
sjálfs-tæðum köflu-m, sem sumir
eru skemm-tilestúr, aðrir ritaðir
till fró5ie'ks mest; og en,n að-rir
til varnar fróðleik, það e,r a-ð
seigja til vern-dar áþreifanlegum
minjuim. Reykjavíkurbækur Árna
m-ættu því kallast safn til sögu
Því borg er ekki einis og ei-nhver
fastaistjar-na. Hún breytir um
svi-p frá degi til dags. Mann-
vir’ki hverfa, þau sem ei-mu sinni
voru. Önnu-r koma í þeirra stað
Jafn-vel lanidsla-gið þokar og þar
með sýnilegur v-ettvanguir at-
bu-rða, sem muinnmæli ku-nna að
gey-ma u-m stuind, en etokert m-un
varðveita til frambúðar nema
skrásett sagan.
Einu gildir, hvort vettvang-
U'rinn hefur verið hús, hlaðin
va-rða, virkisn-efna, naust eða
grasblettu'r, allt 'kann a-ð igeym-a
sína sögu, og allt kann það að
vera horfið og grafið, áð-ur en
við er litið, iMka gleymt, ef eng-
in-n hirði-r um að skrá min-ni-n-g
Iþess.
Rey'kjavík — þó -hún yxi seint
úr grasi —■ þá er hún eng-u síður
undrið í landnámssög-u íslands,
hælið, sem hef-ur bja'rgað ís-
bréfi-n voru áróð-ur til manna hér
um að flytjast vestur. Otflutn-
inigsstjóirarnir lágu heldur ekki
á lið-i sínu. Og það er manhlegur
veiklei-ki að trúa helzt því, sem
þeir v-ilj.a að satt s-é, þvi sem
gefur tyllivonir. Blöðin hór létu
þetta lengi afgki-ptalaust, en svo
var hafin sa'n-nkölluð herf-erð af
löindunj vestra . . . að fá ailla
íslendinga til þess að flytjast
vestur um haf til Kanada."
Sem sa-gt — alla íslen-dinga til
Amerík-u — minna mátti ekki
gagn g-era! Og Árni Óla lýk-uir
kaflanum u-m Am-erík-u-farganið
m-eð þessum orðum:
„Þegar Vestu-rheimsferðuinum
lininti, þá beindu-st þessir „þjóð-
flutni-ngar" til Reykjavíkur. Hún
tók á móti þeim og hélt hinum
óánægðu -kyrruim í la-ndinu.“
Maðu-r get-ur tæpast varizt að
velta fyrir sér, hvernig fa-rið
Framhald á bls. 16
Jóhann Hjólmarsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
Dægrastytting
Alistair MacLean:
ARNARBORGIN.
Andrés Kristjánsson
íslenzkaði.
Iðunn.
Reykjavík 1968.
Hammond Innes:
SILFURSKIPIÐ SVARAR
F.KKI.
Magnús Torfi Ólafsson
þýddi.
Iðunn.
Reykjavík 1968.
Phyllis A. Whitney:
UNDARLEG VAR LEIÐIN.
Awna Björg Halldórsdóttir
þýddi.
Iðunn.
Reykjavík 1968.
Skáld-sögur, sem fólk 1-e-s sér
til dægrastyttingar, eru oft mis-
jafnar að gæðum, stundium
nauðaómerkilegur samsetningur,
en fyrir kem-ur að þær eru kunn-
áttusamlega gerðar o.g efni
þeirra forvitnilegt.
Alistair MacL-ean fjallar í
Arnatborginni um njósnir og
gagnnjósnir. Hópur valinna
manna er sendur til að bjarga
bandarískum hqrshöfðingja, sem
er fangi í aðalstöðvum Gestapós
í þýsku Ölpunuim. En ferð þe-ssi
er sett á svið til að koma upp
um gtunsamlega menn í liði
hans hátignar. E-ftir ótrúlegustu
mannraunir, fífldjarfan leik, er
takmarkinu náð.
Yfir Arnarborginni er ævin-
týrablær. Hún er að vissu marki
drengja-bók þó hún íé skri-fuð
fyrir fulillorðna lesendur og gefi
in-nsýn í flókinn heim .nij-óama og
hernaðar. Þeir sem sækjast eft-
ir spennandi lestrarefni, sem
ekki er eintóm della, munu
fagna þessari bók. Alistair Mac
Lean er einrtaklega snja-11 rit-
höfundu-r, að minnsta kos-ti við
gerð stríðssagna.
Silfurskipið svarar ekki, eftir
Hammond Innes, er ekki jafn
full af æsandi atburðum og Arn^
arborgin. Frásögnin er mun
hægari. En þegar til úrslita dreg
ur í sögunni gefur Ha.mmond
Inne-r Alistair MacLean ekki eft-
Hammond Inn-es
Alistair MacLean
ir. Bókin lýsir fe-rð skipsins
Trikkaia, -s-em er á leið til Bret-
1-ands. En áður en þangað kem-
ur fer ýmislegi -duilarfuillt að
gerast, Skipstjórinn er furðu-
fugl og hásetar hans í skugga-
legra iagi. Brerku henmen-nirnir,
s-em settir hafa verið uim borð í
ski-pið í Mú-rman-sk til heim-send-
in-.gar, komast að því að innan-
borðs er mikið magn af silfri.
Að morgni 5. mars 1-946 'lítur út
fyrir að skipið hafi orðið fyrir
tundurdufli. Hermönnunum er
skipað í bátana ,en tveir þeirra
óhlýðnast vegna þe;s að þeir
hafa fengið grun um að ekki sé
allt með feildu. Þeir bjarga-st á
fl-eka. Þegar heim kemur bíður
þeirra dómur og fangelsisvist
fyrir brot gegn hera.ga. En þeir
eru ákveðnir í að komast að
binu sanna í málinu, strjúka úr
fangeisinu og með hjálp góðra
vina tekst þeim að finna Trikk-
ala, skipið, -:em talið var af. Ekki
er sanngjarnt að rekja þá sögu
til enda.
Skáld-S’ögur þeirra Alistairs
Ma-cLeans og Hammonds Innes
eru báðar aðdáunai verðar fyrir
þá tækni og hug.kvæmni, sem
þær vi-tna u-m. Arnarborgin ei
meiri skemmtisaga en Silfur-
Framhald á bls. 16
Phyllis A. Whitney