Morgunblaðið - 31.07.1969, Síða 14

14
MORG-UNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JÚL.Í H96Ö
Úitgiefandi H.f. Arvalcuí, Reykjavók.
Fmmlavæjndiaisítjórí EOaraildur Sveinsaon.
•Rifcstjórar Sigurður Bjarrtason frá Vigur.
Mattlhias Joíianness'en.
Eyjólto Konróð Jónsaon.
Bitstj ómarfulltrúi Þorbjöm GiiðtniundsBoxu
Fréfcfcaistjóri Bjam Jólh-annsBOi&
Auglýsing'aistjóri Arni' Garðar Krisfcinsiaon.
Eitstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6. Síml ló-löJ.
Auiglýsingaa? Aðailstræti 6. Sími 22-4-80.
AisJcriftargjald kr. 100.00 á mánuði innanlands.
I lausasiölu kr. 10.00 eintakið.
NÝR ÁFANGI BREIÐ-
HOL TSFRAMKVÆMDA
riðji áfangi Breiðholtsfram
kvæmdanna hefur nú
verið boðinn út. Hér er um
að ræða 180 íbúðir í fjölbýlis-
húsum, en áður er lokið smíði
335 íbúða af þeim 1250, sem
Framkvæmdanefndinni er
ætlað að sjá um byggingu á.
Ef dæma má af þeim hætti,
sem nú er hafður á útboð-
unum, gefst einkaframtakinu
í byggingariðnaðinum hér
vonandi tækifæri til að
keppa á jafnréttisgrundvelli
um verkefnið. Tveir hópar
byggingameistara hafa verið
myndaðir í þessu skyni, en
auk þess munu tvö stór verk-
takafyrirtæki væntanlega
gera tilboð. Þá hefur
11 aðilum verið boðið að
senda tilboð sem undirverk-
takar og 8 efnissölum. Fram-
kvæmdir munu síðan að öllu
forfalilalausu hefjast í sept-
ember, og ættu því að létta
undir á vinnumarkaðnum ein
mitt á sama tíma og marg-
ar framkvæmdir dragast sam-
an. Það hefur löngum verið
stefna stjórnvalda á íslandi
að gefa sem flestum kost á
að búa í eigin húsnæði. Þetta
sjónarmið hefur ætíð átt hér
meiri hljómgrunn en víðast
hvar í Evrópulöndum a.m.k.
Á síðustu árum hafa risið hér
á landi fleiri íbúðarhús en
nokkru sinni fyrr. Hefur þar
lagzt á eitt dugnaður ein-
staklinganna og aukin aðstoð
hins opinbera við íbúðarhúsa-
byggingar. Þeir, sem kvarta
hvað hæst um, að fé þjóðar-
innar hafi verið sóað til
eimskis á velgengnisárunum,
skyldu taka sér ferð á bendur
í hin nýju og glæsilegu íbúð-
arhúsahverfi, sem risu um
land allt á þessum árum. Sú
fjárfesting, sem þar blasir við
sjónum, hefur sannarlega
ekki verið gerð út í bláinn.
Breiðholtsframkvæmdirnar
voru á sínum tíma samkomu-
lags atriði milili ríkisstjóm-
arinnar og verkalýðshreyfing
arinnar. Alla tíð síðan hafa
þessar framkvæmdir verið
gagnrýndar á ýmsa lund og
menn reyndar ekki á einu
máli um, hvort réttlætanlegt
sé, að ríkisvaldið standi fyrir
slíkum íbúðarhúsabyggingum
og þær gerðar að samnings-
atriði í kjaramálum. Flestir
munu nú viðurkenna að ým-
iis meiriháttar mistök hafi
orðið í byggingu þessara
húsa. Morgunblaðið hafði
á sl. sumri forgöngu um
hlutlæga athugun á fram-
kvaBmdunum. í Ijós kom, að
alvarleg mistök höfðu orðið í
veigamiklum þáttum Breið-
holtsframkvæmdannia.
Það hlýtur ávallt að vera
matsatriði hversu langt ríkið
á að ganga í afskiptum sín-
um af jafn viðkvæmu máli
og íbúðarhúsabyggingar eru.
Vissulega hefur ríkið skyldur
við þá, sem verst eru settir í
þjóðfélaginu og við þrengst-
an kost búa í húsnæðismál-
um. Slíkt má þó ekki ganga
svo langt, að þeir sömu séu
sviptir sjálfsbjargarhvötinni,
né heldur mega afskipti ríkis-
ins draga máttinn úr hinum
dugmiklu einstaklingum, sem
ráðast í byggingafram-
kvæmdir af eigin ramm-
leik. Þjóðfélagsbyggingin
hvílir á hinum dugandi og
framtakssama einstaklingi og
það er einnig að mestum
hluta hans fé, sem ríkið ráð-
stafar til sinna framkvæmda.
Ríkisafskiptin mega því
aldrei verða honum að meini.
Vonandi mun Framkvæmda
nefnd Breiðholtsbygginganna
undir nýrri yfirstjóm, læra
af fyrri mistökum og hefur
þá gagnrýnin ekki verið til
einskis.
SAMÁBYRGÐ
ÍSLANDS
fTm þessar mundir er þess
minnzt, að 60 ár eru lið-
in frá stofnun Samábyrgðar
íslands á fiskiskipum. í grein-
argerð félagsins um störf
sín segir svo um upphaflegt
hlutverk þess:
„Eftir að útvegur Islend-
inga tók að vaxa á síðustu
áratugum 19. aldar, með
skútuöldinni, og á fyrstu
áratugum 20. aldarinnar með
tilkomu vélskipa til fiskveiða,
varð rík þörf fyrir innlent
tryggingarfélag, sem annazt
gæti endurtryggingar og
beinar tryggingar fiskiskipa“.
Aukning og vöxtur Sam-
ábyrgðarinnar hefur því frá
upphafi verið spegilmynd
framþróunarinnar í útgerð
þjóðarinnar. Með bættum
skipastól liðinna ára hafa
umsvif félagsins stóraukizt.
Árið 1958 voru tryggð hjá því
verðmæti skipa að upphæð
450 milljónir króna og á
þessu ári nemur upphæðin
meira en 2000 millj. króna.
En hafa ber í huga, að það
eru aðeins skip undir 100
rúmlestum og skip Land-
helgisgæzlunnar, sem tryggð
eru hjá félaginu, samtals 468
véíiskip.
Athyglisvert er, að skipum
111 'AN IÍR HFIMI
\inv U 1 nll ui\ nC. 1IVI1
Jarðfræðingar bíða í
eftirvæntingu
— eftir niðurstöðum rannsókna á
tunglgrjótinu
HLUTI steinanna, sem áhöfn
Apollos-11, flutti til jarðar, er
líklega upprunninn í berg-
lögum langt fyrir neðan yfir-
borð tunglsins. Meðan á tungl
f-erðinni stóð, biðu jarðfræð-
ingar í ofvæni í tunglrann-
sóknarstofunni í Houston.
Einn yfirmanna jarðfræðing-
anna sagði við mig: „Það var
stórkostlegt, að Armstrong
skyldi lenda tunglferjunni
við gígbarm, því að líklegt
er, að þar finnist grjót, sem
kastaðist upp á yfirborðið,
þegar loftsteinn myndaði gíg-
inn“.
Jarðfræðingarnir benda á,
að tunglgrjótið, sem Anm-
sfcrong og Aldrin söfnuðu,
geti hafa borizt viða að af
tunglinu til lendirugarsvæðLS-
ins, er loftsteinar þeyttu því
upp. Ráða þeir þetta m.a. af
fjölbreytileilk sýnislhonmanna,
sem tunglfairarnir fluttu með
sér.
Það rennir ennfremur stoð-
um undir þessa kenningu, að
yfir lendingarsvæðið liggja
„geislar" út frá gígnum
Molfcke, sem heifur augsýni-
lega myndast af völduim loft-
steins. Molfcke er uim 50 ta
fyrir sunnan lendingiainstað-
inn. Sum sýnishomin eru úr
þessum „geisluim", en önmur
líklega frá öðrum fjarlægari
gígum. Þetta gerir jarðtfræð-
inigum IkXeift að gera sér ljós-
ari grein fyrir sögu tunglsins
og inniri gerð þess, en hefðu
öll sýnisihornin veirið úr
yfirborðslögunum, einis og tal
ið var tfyrir lendingu. En
raunin varð sú, að tunglfar-
amir náðu jafn fjölbreyttum
sýnishoimum og hefði tugl-
ferjan verið búin ötflugum
borunartælkjum og getað flutt
sig milli staða til að taka sýn
ishom úr dýpri berglögum.
Jarðtfræðiingunum kom e/klki
á óvart, þegar Armlstirong
taldi sig hafa fundið basalt.
Þeir hatfa lengi veirið þeirrar
sikoðunar, að tflest hin svo-
nefndu „höf“ á tunglinu, hatfi
myndazt við hraunrenmsli.
En basalt tfinnst í einhverri
mynd í flestum hraunlögum
á jörðinni.
Það olli hins vegair unidrun
í hópi jarðfræðinganna í
Houston, þegar Armstrong
kvaðst h.afa séð málminn
bíotít í basaltinu. Hann finnst
mjög sjaldan í basalti á jörð
inni, heldur í miklu súrara
Tungigrjót í rannsókn.
bergi, t.d. graníti. Jarðfræð-
ingarnir segja, að annað hvort
hafi það, sem Anmistrong sá,
eiklki verið bíötít eða steinn-
inin hatfi borizt úr dýpri berg-
lögum, og granít finnist á
tunglinu. Bf síðartaldi mögu-
lei'kinn reynist réttur, bendir
það eindregið til þess, að
kjami tunglsins hatfi verið
heitur. Tilvera basalts á tungl
inu er ekki næg sönnun þess,
að svo hafi verið, því að ba-
sattlhraunið á ytfirborðinu,
getur haifa orðið til, þegar
loftsteinar rákust á tunglið,
milkill ihiti myndaðist og
bræddi þær bergtegundir,
sem fyrir voru.
Etf í ljós kemur, að kjarni
tunglsins hafi einhverju
sinni verið heitur, fá jarð-
fræðingarnir, sem fjalla um
tunglið, erfitt vandamál við
að glímia. Þeir verða að fiinna
skýringu á því, hvers vegna
lögun tunglsins er óreglulegri
en lögun jarðarinnar, því að
samikvaemt kenningum vís-
indamanna, hefði „heitt
tungl“ átt að kólna þannig,
að yfirborðið yrði fremur
slétt og lögunin regluleg.
Harold Urey, prófessor við
Kalitforníuháslkóla, einn
fremsti tunglfræðingur
Bandaríkjanna, er meðal
þeirra, sem rannsaka tuinigl-
grjótið í Houston. Hann hef-
ur sett tfram þá kenningu, að
tunglið hafi verið kaldur
hnöttur frá því að það mynd-
aðist fyrir um það bil 4.500
milljóinum ára. Hann skýrir
tilveru basaltsins og hrauns-
ins á þann hátt, að slkömimu
eftir að tunglið myndaðist,
hafi stærri, heitari sól, en sú,
sem nú vermir jörðina „soð-
ið“ yfirborð tumglsins. En
það eru fáir sammála þesssari
kenningu Ureys.
Þegar ég ræddi við Urey í
Houston, kvaðst hann hlalklka
mesit til þess að fá úr því
slkorið, hvort einhver sýnis-
hornanma, sem tunglfarairnir
Söfnuðu, væru leirfkennd. Etf
svo væri, sannaði það, að vatn
væri eða hefði verið á tungl-
inu. 'Hann kvaðst einnig bíða
þess með eftirvæntingu, að
ganga úr sikugga um hvort
tunglgrjótið innihéldi úran-
íum, því að það sannaði, að
kjami tunglsins hefði verið
heitur. Þetta myndi ikollvarpa
kenningu Ureys um „soðna
yfirborðið“.
Talið er að rannsóknirnar
á tunglgrjótiniu kollvarpi
mörgum kenningum, en renni
stoðum undir aðrar. Jarðtfræð
ingarnir bíða eftirvæntingar-
fullir etftir niðurlstöðunium, og
vona, að þær gefi mönnumum
réttari mynd af tumglinu, en
þeir haifa átt til þesaa.
(OBISERVBR — öll réttindi
ásfcilin).
þeim, sem tryggð eru hjá
Samábyrgðinni, hefur ekki
fjölgað á undanförnum árum.
Verðmætisaukning trygging-
anna byggist fyrst og fremst
á því, að skipin eru stærri og
betur búin en áður. En ís-
lendingar ráða nú yfir einum
bezt búna fiskiskipastól í
heimi, bæði hvað varðar
fiskileitar- og siglingatæki.
Samábyrgð íslands á fiski-
skipum var stofnuð á upp-
hafsskeiði íslenzkrar stór-
útgerðar. Á 60 ára ferli hefur
hún reynzt hlutverki sínu
vaxin. Gildi hennar er engu
minna nú.