Morgunblaðið - 02.11.1969, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. NÓVEMBER 1909
Ársfundur Alþjóða hafrannsóknaráðsins:
Nýjustu niðurstöður
rannsókna á Norður-Atlantshafi
Viðtal við Jón Jónsson forstjóra
Hafrannsóknastofnunarinnar
Ársfundur Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins var haldinn í Dub-
lin á írlandi dagana 28. septem-
ber til 8. október. Þar hittust
200 fulltrúar þeirra Evrópuríkja
sem lönd eiga að Atlantshafi,
auk áheymarfulltrúa frá fjöl-
mörgum alþjóðasamtökum um
fiskirannsóknir og stjómun fiski
mála. Á fundinum vom lagðar
fram og ræddar nýjustu niður-
stöður þeirra sjó- og' fiskirann-
sókna, sem nú er unnið að á
Norður-Atlantshafi og þar á með
al við fsland.
Fulltrúar íslands í ráðinu em
Már Elísson fiskimálastjóri og
Jón Jónsson forstjóri Hafrann-
sóknastofnunarinnar, en auk
þeirra mættu á fundinum þeir
í»ór Guðjónsson veiðimálastjóri,
dr. Unnsteinn Stefánsson og
fiskifræðingamir Jakob Jakobs
son og Ingvar Hallgrímsson.
Fátt skiptir okkur Islendinga
meira en sjórinn hér umhverfis
og fiskurinn, sem í honum lifir,
og því fóram við á fund Jóns
Jónssonar fiskifræðings og for-
stjóra Hafrannsóknastofnunar
innar til að frétta af því mark-
verðasta, sem fram kom á fundi
ráðsins.
Aðgerðir fslendinga til friðunar
síldar vöktu athygli
— Það er nú svo, sagði Jón,
að á fundi sem þessum, þar
sem flutt eru um 300 erindi, er
allt markvert, sem fram kemur.
En það, sem mesta þýðngu hef-
ur fyrdir ísland og fiskveiðihags
muni okkar, eru að sjálfsögðu
þorsk- og síldarrannsóknir og
því bezt að byrja á því helzta,
sem fram kom í þeim efnum.
— í síldamefndinni, sem er
ein af 12 nefndum innan ráðs-
ins, flutti Jakob Jakobsson er-
indi, þar sem hann gerði grein
fyrir veiðum okkar á íslenzku
síldarstofnunum tveimur, rakti
sögu veiðanna og sagði frá þeim
rantnsóknum, sem framkvæmdar
hafa verið, svo og þeim friðun-
araðgerðum, sem gerðair hafa
verið á undanförnum áirum. Frið
unairaðgerðimar vöktu mikla at-
hygli, en með takmörkunum á
veiðum Suðurlandssíldar höfum
við gerzt forvigiismenn um frið-
un síldar, en það mál var mjöig
á dagsbrá eins og ég mun víkja
að.
Styrkleiki árganga ræður miklu
um síldveiðina
— í síldamefndinni var einn-
ig lögð fnam skýrsla íslenzkra,
norskra, sovézkra, danskra,
þýzkra og brezkra síldarsérfræð
jinga um ástand nonsku og ís-
lenzku síldarstofnanna. Komst
nefndin að þeirri ndðurstöðu að
styrkleiki hinna einstöku ár-
ganga ráði mjög miklu í veiði
norsku síldarinnar. Til þess að
skýra þetta í tölum get ég nefnt
dæmi: Árganguiríinn frá 1950 olli
mestu um hina miklu veiði á ár
unum 1954—57 og á sama hátt
bám áirganigamir firá 1959 og
1960 uppi veiðina á ámnum 1964
67. Sóknin í eldri hluta stofns-
ins hefur aukizt mjög á undan-
fömum ámm, en þó sérstaklega
eftir 1959. Útnedkningar sýna að
dáinarfalan af völdum veiðanna
heflur nserri tvöfialdazt á tírnia-
bilinu 1960—65, sé hún btxrin
saman við tímabilið 1954—59.
Heildarsóknin í þeninan stofn
hefur einnig aukizt mjög og eru
gefnar upp tölur frá 30 prs. —
80 prs., séu barin saman tíma-
bilin 1958—62 og 1963—67, en
árið 1968 diró mikið úr heildar-
sókninni.
— Smásíldarveiði Norðmanna
hefur h/rakað síðan 1960 og er
talið að því valdi að mestu lé-
legir árgangar. Feitsíldarveið-
in jókst mjög á ámnum 1967—
68 og byggist það að mestu á
árgöngunum frá 1963 og 1964,
sem taldir eru vera af miðlungs
stasrð. Er talið að þessi mikla
veiði feitsíldarinnar, sem er ó-
kynþroska, muni draga mjög úr
framlagi þessara árganga á
næstu ámm.
— Auk hinnar miklu sóknar
hafa átt sér stað ýmsaT meiri
hátl'.iair breytiinigair á útbreiðdiu-
Jón Jónsson forstjóri Hpfrann-
sóknastofnunarinnar.
göngum og hirygningarstöðvum
norsku síldarinnar, en þessar
breytingar hafa sem kunnugt er
haft gífuirleg áhrif á síðdegis-
veiðar okkar.
Nauðsynlegt að draga úr veiði
smásíldar og feitsíldar
— Nefndin telur eftirfarandi
atriði megiméstæður fyrir minnk
andi síldveiði:
Svo til ekkert hefuir bætzt
við hinn fullorðna hluta stofns-
ins síðan árgangarnir frá 1959
—6il vom að fuliu komnir í
gagnið árið 1966. Samtímis jókst
sóknin mjög á miðin, miðað við
fyrri ár. Einnig er vert að geta
þesis að árið 1968 var mjög erf-
itt að ná þeiinri síld, sem var í
sjónum, sökum ýmissa breytinga
á hegðun hemmar. T.d. var torfu
myndun hennar með öðmm hætti
en áður var.
— Alþjóðlegar rannsóknir á
ungsíldairmagni í Barentshafi
hafa leitt 1 ljós að árganigarnir
flrá 1962 og síðan frá 1965 em
allir mjög lélegir. Árgangarnir
frá 1963 og 1964 eru nú veidd-
ir í stórum stíl í fleitsíldairveið-
immi og talið er að þeiir muni
lítið gefa af sér sem stórsíld á
næstu árum, eins og ég sagði áð
an. Það er því álit sérfræðinga
að enn muni draga úr stærð
norska síldairstofnsins, a.m.k.
næstu 3—4 árin,
— Að fengnum þessum miður-
stöðum lýsti síldamefndin því
yfiir að hún væri þeirrar sikoð-
unar að nauðsynlegt muni reyn-
ast að draga úr veiði smásíld-
ar og feitsíldar, til þess að
tryggja viðhald stofnsins. Enn-
fremuir kann að reynast mauð-
synlegt að stemma stigu við frek
ari sóknaraukningu eða jafnvel
diraga úir núverandi sókn. Hef-
ur verið ákveðið að etfna á
næstunná til sérstaks fundar um
síldina og hvað hægt er að gsra
til að draga úr sókn og byggja
stoflninn upp á ný.
Óttast að hrygningarstofni Bar-
entshafsþorsks sé hætta búin
— Og þá er það þonskurinn,
hélt Jón áfram. Á fundinum í
nyðri botnfiskanefndinni var m.
a. lögð fram alþjóðleg úttekt á
ástandi norska þorskstofnsins
sem samin vair af alþjóðlegri
nefnd fiskifræðinga, þair sem
áttu sæti sérfræðingar frá Nor-
egi, Sovétrikjunum, Þýzkalandi
og Bretlandi og kom þar margt
fróðlegt í ljós.
— Ástand þessa mikilvæga
fiskstofns hefuir verið mönnum
vaxandi áhyggjuetfni á undan-
fönnum árum. Árgangarnir firá
1963 og 1964 voru góðir og af
þeim sökum jókst afli mjög við
Bjarnarey og í Barentshafi ár-
in 1967 og 68. Bretar juku t.d.
veiði sína úr 86 þúsund tonm-
um árið 1967 í 139 þús. tonn
árið 1968 og Rússar juku sína
veiði úr 298 þús. tonnum í 694
þús. tonn á sama tíma. Þessar
auknu veiðar, svo og hafís og
slæm veður við ísland, hafa
valddð því að Bretar hafa dreg
ið um 25—30 prs. úr sókn sinni
á íslandsmið á síðustu árum og
hefur það haft mjög heillavæn-
leg áhrif á fiskstofnirm hér.
— Rannsóknir Sovétmannia í
Barentshafi hafa sýnt að náið
samhengi er milli fiskmagns á
þessu svæði og vaxtairhiraða
þorsksins: með minnkandi fisk-
magni hefur aukizt mjög vöxt-
ur smáfisks og er þetta í sam-
ræmi við það sem vitað er um
vöxt þorsksins hér við land. Ótt
ast fiskiflræðingair nú að hrygn
ingarstofninum sé hætta búin af
hinni miklu veiði smáfisks.
Norðmenn vilja takmarka þorsk-
veiðar
— Flestir fiskifræðingar hafa
til skamms tíma aðhyllzt þá
skoðun að ekkert samhengj
væri milli stærðar hrygninga-
stofnsins og þess árgangs, sem
úir honum kæmi hverju sinni. Is-
lenzkir fiskiflræðingar hafa þó
haldið fram að samhengi væri
milli þorskmagns á vetrarveirtíð
og stærðar árganganna, en það
hefuir verið ertfitt að sanna þessa
fullyrðingu með óyggjandi rök-
um. í skýrslunni um ástand
norska þorskstofnisins er vikið
háttar breytingar á útbreiðslu,
að því að kenningin um að ár-
gangastærð sé óháð stofnstærð
fái ekki staðizt, þótt á hinn bóg-
inm sé erfitt að skýrgreina ná-
kvæmlega hið stærðfræðilega
samhengL
— Aldunsdreifing norska
hirygningarstoflnsins er á mang-
an hátt nauðalík því, sem er hér
við land. Langmestur hluti
stofnsdns samanstendur af fiski,
sem er að hrygna í fyrsta sinm,
eða trúmlega 85 prs. Enduimýj-
un þessa stofns er þó hægari
en okkar að því leyti að ald-
ur við fyrstu hryigniinigu er þar
um 10 ár en 8 ár hjá íslenzka
þorskstofninum. Er nú svo kom-
ið að Norðimenn hafa lagt fram
tillögu um að áirið 1970 skuli að
eins leyft að veiða 460 þús. tonin
atf þessum stofni og eru þær til-
lögur til athugunar hjá þeim
sem hlut eiga að máli, þ.e. Rúss-
um og Bretum auk Norðmannia
sjálflra.
Fiskárgangar í Barentshafi 1969:
Síldin mjög léleg, þorskurinn
betri en undanfarið
— Svo að ég snúi mér atftur
að fuindinum þá var lögð fram
mjög athyglisverð skýrsia í
nyrðri botntfisikanetfndinni um
sameiginlegar rannsóknir Norð-
manna, Breta og Sovétmanna á
miagni og útbreiðslu fiisfeseiða í
Barentshafi. Voru ramn&öknir
þessar franíkvæmdar aí 5 skip-
ium. Útbreiðsla fisfeseiða er
mæld með dýptarmælum oig tek-
in sýnislhorn á álkveðnum stöð-
um með sérstflkum fllotvörpum,
auk þess sem roældur er hiti,
aelta o.fl. Á þennan hátt er
reynt að ákveða styrfeleifea ár-
gangsins hjá hinumi einstöku
teigundum nytjaíiska þegar á
fyrista- ári. Árangur rannsófcn-
anna í ár er m,a. að þorsfeár-
gamgurinm fré 1969 er talinn all-
miklu betri en undanflarin ár,
Sama miáli gagndr um ýsuna oig
er þetta bezti áramgur umdanfar
in 5 ár. Síldaróngangurinn 1969
er aftur á móti mjög lélegur. En
árgangurinn af kartfa og loðnu
er mjöig góffur.
— Fyrir florgömgu Haframn
sóknastofnunarinnair eru fyrir-
hugaðar samsvarandi rannsókn-
ir við Ísland næsta sumar. Af
okkar hálfu munu ramnsófema-
slkipin Árni Friðriksson og væmt
anlega Bjarni Sæmundsson ef
harnn verður kominm, taka þátt
í rannsóknunum. Bretar senda
nýtt skip og Þjóðverjar verða
með eitt skip.
Hefur vatnsmagn í ám NA-lands
áhrif á straumamót?
— Þetta er það martoverðasta
frá sjálflum aðalflundinum. Á
undan honium voru haldnir tveir
sérflundir, þar sem m.a, var fjall-
að um rannsóduiir, sem íslend-
ingar hafla gert.
— Fyrri fundurinn fjallaði um
breytingar í Norður-Atlamtshafi
(á straumi, seltu o.fl.) oig tvö atf
49 erindum, sem þar voru flutt
voru frá íslandi. Það fyrra var
etftir dr. Unnstein Steflánsson og
fjallaöi um straumamiótin út aí
Suðausturlamdi og byggist á
ramnsóknium, sem gerðar voru á
árumum 1949—66. Staður þess-
ara straumamóta er talisvert
breytilegur frá ári til árs og
einnig innan sama árs. Varpaði
dr. Únrasteinn fram þeirri til-
gátu, að breytinigar þesisar
standi í sambandi við breytilegt
vatnsmagn í ám á Norður- og
AusturlamdL
Rannsóknir, sem auðvelda spár
um hafís
— Seinna erindið vair eftir dr.
Unnstein og dr. Svemd-Aage
Malmberg og er þar lýst þeim
breytingum, sem á undamfömum
árum hafa átt sér stað í Austur-
íslenzíka straumnum, Á seinustu
árum hefur straumur þessi, svo
sem kunnugt er, flutt með sér
ís að norðauisturströndinni, og
telja Unnsteinn og Sven-Aage
að frekari rannsóknir á þessu
svæði séu nauðsyniegar, til þess
að 'Spá fyrir um hafís.
Aðgreina grænlenzkan og
íslenzkan þorsk með
blóðmnnsóknum
— Hinn sértfundurinn fjallaði
um það nýjasta, sem fram hefur
toomið við lífefna- og blóðrann-
sólknir á ýmsum' teigundum fistoa,
t.d. þorski, ý&u, karfa, sáld, laxi,
makríl og túnfistoi. Tilgangur
þe'ssara rannsókna er m.a. að
gr-eina á milli mismuna'ndi
stofna' sömu tegundar. Á þessum
fundi var m.a. flutt erindi semi
við tótoum sam-an, dr. A. Jamie-
son iífetfnatfræðingur við haf-
rannisókna'stafnunina í Lowetst-
otft í Englandi oig ég. Fjaiiaði
það um þær athuganir, sem gerð-
ar hafa verið á undantförnum
árum, til þess að reyna að toom-
ast að því, að bve mitoiu leyti
vertíðairþorstour hér við land er
af grænlenztoum u-ppru na, Á síð
ust'U vetrarvertíð voru fjögur
rannsóknasteip við þessar rann-
sóknir, eitt íslenzkt, tvö þýzk og
eitt brezkt. Var satfnað þorsfca-
blóði í þeissum tilgangi en gögn-
in voru öll send dr. Jamieson til
rannsótona.
— Við þessar rannsióknir hef-
ur m.a. toomið í ljós að þrjár
miegingerðir eru í byggingu hæm
ogLobins í þonstoinum í Norður-
Aitlantshatfi, en hJlutfailið á tíðni
þeirra er mismunandi hjá hin-
um eimstótou stofnium á þessu
siyæði. Er þetta eitt atf þeirn at-
riðum, sem við hjyggjumst nota
tii að aðgreina grænlienztean
'þorste og MenZkan, en það heifiur
mikla þýðingu fyrir átovarðamir
olkfcar á stærð íslenzka ' þorsk-
stofmsins og friðuniaraðgerðir í
samibandi við hann.
— Þessum blóðra-nnsófcnum er
'ökki lokið ennþá, en fyrstu nið-
'UTstöður sýna, að þoristour með
igrænlenztoum eintoenmum var á
hrygningarstöðvum þoröksims' héir
við land á s.'L vertíð og einnig
sýna þær aillmifcinn skyldileikia
þorstosins við Auistur-Græniand
og ísland. Þeesuim ranmsóknium
verður baldið átfram í vetur, en
1971 er áætilað að þeirn ljúkL
Niðurstöðurmar verða þá laigðar
fram í NA-Atla-ntáhaifsnefndin n i,
sem þá mun fjialla um tiilögu £s-
landis um lotoun ákiveðinna
svæða fyrir NA-landi í friðun-
arákyni, en fyrrgreindar ndður-
stöður eru uindirstaða átovarð-
ana í þvú efni.
Skrifstofustúlka
Opinber stofnun óskar að ráða stúlku til starfa. Góð vélritunar-
kunnátta nauðsynleg. Upplýsingarum menntun og fyrri störf
sendist Mbl. fyrir hádegi nk. þriðjudag, merktar: Vélritun
— 8832.
Sími til hins myrta
Mbl. 29/10. Óhætt er að segja að lokum, að ekki er oft
völ á svo góðum og vel unnum skemmtimyndum.
Tíminn 26/10. Þetta er hörkuspennandi mynd og afburðar
vel leikin.